در روم باستان، گلادیاتورهای ماهی‌گیر برای زنده ماندن در برابر دشمنان مسلح، از تور و نیزه استفاده می‌کردند. امروزه، شکارچیان بسیار کوچکتر و جالب‌تر، یعنی عنکبوت‌های فلاخنی (Theridiosoma gemmosum)، از تاکتیکی مشابه استفاده می‌کنند.
این عنکبوت‌ها که با نام عنکبوت‌های شعاعی نیز شناخته می‌شوند، تکنیک منحصربه‌فردی برای شکار دارند: به جای انتظار برای به دام افتادن شکار در تارشان، از تار خود به‌عنوان منجنیق برای به دام انداختن طعمه غافل استفاده می‌کنند.
اما این عنکبوت‌ها چگونه تصمیم می‌گیرند که چه زمانی تار بالستیکی خود را رها کنند؟ تحقیقات اخیر نشان می‌دهد که آن‌ها ممکن است در واقع به دنبال غذای بعدی خود گوش بدهند.
زرادخانه عنکبوت فلاخنی
عنکبوت‌های فلاخنی یک تار مسطح می‌سازند و سپس مرکز آن را به عقب کشیده و با نخ محکمی آن را مهار می‌کنند. این کار باعث ایجاد توری به شکل مخروط می‌شود که با آزاد شدن، می‌تواند به جلو پرتاب شود.
این عنکبوت‌ها در نوک عقبی مخروط می‌نشینند و منتظر لحظه مناسب برای آزاد کردن نخ و پرتاب تار خود به سمت شکار هستند. این استراتژی شگفت‌انگیز محققان را به مطالعه بیشتر درباره نحوه شکار این عنکبوت‌ها ترغیب کرد.
«عنکبوت‌های فلاخنی واقعاً کوچک هستند، بنابراین پیدا کردنشان می‌تواند بسیار دشوار باشد.» این را سارا هان از دانشگاه آکرون، ایالات متحده، گفت.
هان ساعت‌ها در کنار رودخانه‌ها به دنبال تارهای مخروطی‌شکل منحصربه‌فرد آن‌ها در شکاف‌ها و روی سنگ‌ها گشت. او اشاره کرد که «کمی زمان می‌برد تا چشم برای پیدا کردن آن‌ها عادت کند.»
پس از انتقال عنکبوت‌ها به آزمایشگاه، هان برای ساخت تار، شاخه‌هایی در اختیار آن‌ها قرار داد و پشه‌هایی را برای بررسی رفتار شکار آن‌ها جمع‌آوری کرد. با اتصال پشه‌ها به نوارهای کاغذ سیاه و فیلم‌برداری از تعامل عنکبوت‌ها، تیم توانست بینش‌های ارزشمندی به دست آورد.
گوش دادن برای شکار
آزمایش‌ها نشان داد که عنکبوت‌های فلاخنی تار خود را حتی پیش از تماس فیزیکی شکار با ساختار تار پرتاب می‌کنند. با استفاده از دوربین‌های پرسرعت، هان مشاهده کرد که عنکبوت‌ها تار خود را زمانی که پشه‌های در حال پرواز در نزدیکی آن بودند، آزاد می‌کردند، حتی بدون هیچ تماس مستقیمی.
برای بررسی بیشتر، هان یک دیاپازون (چنگال تنظیم) معرفی کرد که فرکانس ضربان بال پشه‌ها را بازتولید می‌کرد. عنکبوت‌ها همچنان تار خود را پرتاب می‌کردند و این نشان داد که آن‌ها از صدا به‌عنوان وسیله‌ای برای تشخیص شکار استفاده می‌کنند.
هان و همکارش تاد بلک‌لج معتقدند که موهای حساس به صدا روی پاهای عنکبوت‌ها این توانایی خارق‌العاده را ممکن می‌سازد. با درک ارتعاشات هم در تار و هم در هوای اطراف، عنکبوت‌ها می‌توانند زمان نزدیک شدن شکار را تشخیص دهند.
دقت و سرعت
هنگامی که عنکبوت‌ها تار خود را آزاد می‌کنند، این عمل به طرز شگفت‌آوری سریع است. هان مسیرهای حرکت تار را با دقت ردیابی کرد و شتاب آن را 50 برابر شتاب گرانش زمین (504 متر بر مجذور ثانیه) محاسبه کرد.
تارها به سرعتی نزدیک به 1 متر بر ثانیه می‌رسند و شکار را در 38 میلی‌ثانیه به دام می‌اندازند. این واکنش فوق‌العاده سریع، شانس فرار حشرات را بسیار کم می‌کند.
علاوه بر این، عنکبوت‌ها تمایل قابل‌توجهی برای هدف قرار دادن شکار در مقابل تار خود نشان دادند. آن‌ها در 76 درصد تلاش‌ها زمانی موفق بودند که حشره در مقابل تار قرار داشت، در مقایسه با تنها 29 درصد زمانی که شکار پشت تار بود.
این دقت نشان می‌دهد که عنکبوت‌های فلاخنی ممکن است ارتعاشات صوتی را که از طریق تار به پاهایشان می‌رسد با ارتعاشات موجود در هوا مقایسه کنند. این مکانیزم به آن‌ها کمک می‌کند از خطا جلوگیری کنند و تلاش‌های شکار خود را بهینه سازند.
تصویر بزرگ‌تر
درک استراتژی شکار عنکبوت فلاخنی نه تنها خلاقیت طبیعت را نشان می‌دهد، بلکه مسیرهای جدیدی برای کاربردهای بیومیمتیکی (الهام‌گرفته از طبیعت) باز می‌کند.
آیا این مکانیزم‌های دقیق می‌توانند الهام‌بخش فناوری‌های جدید در رباتیک یا علوم مواد باشند؟ زمان پاسخ خواهد داد، اما در حال حاضر، عنکبوت فلاخنی نمادی از خلاقیت و کارآمدی تکامل باقی می‌ماند.
این تحقیق که در مجله Journal of Experimental Biology منتشر شده است، فصل دیگری به دنیای جذاب رفتار عنکبوت‌ها اضافه می‌کند. با گوش دادن به شکار خود، عنکبوت‌های فلاخنی قادر به به دام انداختن شکارهایی هستند که از لحاظ اندازه بسیار بزرگ‌تر از خودشان هستند.
رفتار فعال عنکبوت‌های فلاخنی
عنکبوت‌های فلاخنی به خانواده Theridiosomatidae تعلق دارند، گروهی از عنکبوت‌های تارگرد که به دلیل ساختارهای منحصربه‌فرد تار و روش‌های شکار خود شناخته می‌شوند.
این عنکبوت‌ها عمدتاً در مناطق گرمسیری و نیمه‌گرمسیری یافت می‌شوند و محیط‌های مرطوب نزدیک به آب را ترجیح می‌دهند، جایی که حشرات پرنده به فراوانی یافت می‌شوند.
با وجود اندازه کوچکشان، عنکبوت‌های فلاخنی مهارت‌های مهندسی قابل‌توجهی را نشان می‌دهند و تارهایی بسیار کشسان می‌سازند که قادر به ذخیره انرژی پتانسیل زیادی هستند.
برخلاف بسیاری از گونه‌های دیگر عنکبوت، تارهای عنکبوت فلاخنی تله‌های منفعل نیستند. این تارها نیاز به نگهداری مداوم دارند تا کشسانی و کارآمدی بهینه آن‌ها حفظ شود.
عنکبوت‌ها به طور مکرر تارهای خود را بازسازی و تنظیم می‌کنند، به‌ویژه پس از شکار موفق. این رفتار فعال، وابستگی آن‌ها به دقت و کارآمدی در شکار طعمه را نشان می‌دهد.
فعالیت شبانه عنکبوت‌های فلاخنی
جالب است که عنکبوت‌های فلاخنی میزانی از فعالیت شبانه را نشان می‌دهند و در شرایط کم‌نور برای شکار مؤثرتر عمل می‌کنند.
این رفتار به آن‌ها کمک می‌کند تا از شکارچیان اجتناب کنند و احتمال برخورد با شکار را افزایش دهند، زیرا طعمه اغلب در ساعات عصر و شب فعال‌تر است. توانایی آن‌ها در هم‌رنگ شدن با محیط نیز به بقای آن‌ها کمک می‌کند، زیرا اندازه کوچک و رنگ‌بندی ملایم آن‌ها تشخیصشان را دشوار می‌سازد.
توانایی‌های حسی پیشرفته این عنکبوت‌های کوچک فراتر از شنیدن نیز می‌رود. برخی از مطالعات نشان می‌دهند که آن‌ها ممکن است تغییرات فشار هوا یا نشانه‌های محیطی ظریفی را نیز تشخیص دهند که به آن‌ها اجازه می‌دهد حرکات شکار را پیش‌بینی کنند.
ترکیب سازگاری‌های حسی و مکانیکی، عنکبوت‌های فلاخنی را در زمره متخصص‌ترین شکارچیان دنیای عنکبوت‌ها قرار می‌دهد.
این مطالعه در Journal of Experimental Biology منتشر شده است.
