اسکی‌بازان، کشاورزان و دوستداران زمستان باید خود را برای آینده‌ای متفاوت آماده کنند. پژوهش‌های جدید نشان می‌دهد که الگوهای برفی جهان به شکلی نگران‌کننده در حال تغییر هستند و چیزی به نام «خشکسالی برفی» به سرعت در حال افزایش است. این پدیده می‌تواند پیامدهای خطرناکی برای منابع آب آشامیدنی، کشاورزی و تولید برق داشته باشد.
خشکسالی برفی چیست؟
تعریف خشکسالی برفی
خشکسالی برفی زمانی رخ می‌دهد که حجم برف جمع‌شده در فصل زمستان به‌طور غیرمعمول کم باشد. این خشکسالی ممکن است به دو شکل ظاهر شود:
خشکسالی خشک
در این حالت، بارش زمستانی کاهش می‌یابد و در نتیجه برف کافی شکل نمی‌گیرد.
خشکسالی گرم
در این نوع، گرمای هوا مانع از بارش برف می‌شود یا موجب ذوب سریع‌تر برف‌ها می‌گردد.
ترکیب خطرناک خشکی و گرما
در برخی موارد، این دو پدیده هم‌زمان رخ می‌دهند که به آن رویدادهای ترکیبی خشک-گرم گفته می‌شود. این اتفاقات می‌توانند تاثیراتی بسیار منفی بر کشاورزی، تولید برق آبی و منابع آب آشامیدنی داشته باشند.
چگونه خشکسالی‌های برفی شکل می‌گیرند؟
نقش گازهای گلخانه‌ای
افزایش گازهای گلخانه‌ای باعث بالا رفتن دمای هوا و تغییر مسیر طوفان‌ها در عرض‌های جغرافیایی مختلف می‌شود. این تغییرات باعث می‌شود بخش زیادی از بارش‌ها به جای برف، به صورت باران ببارد.
کاهش ذخیره برفی
کاهش بارش برف منجر به کاهش حجم برف انباشته می‌شود و ذوب زودهنگام برف‌ها را نیز به دنبال دارد. این موضوع باعث می‌شود مناطق واقع در عرض‌های جغرافیایی میانی و بالا، زمستان‌های کوتاه‌تر و پراکنده‌تری را تجربه کنند.
پیش‌بینی آینده: تا سال ۲۱۰۰ چه اتفاقی می‌افتد؟
افزایش چند برابری خشکسالی‌های برفی
طبق گفته‌ی لی ژی، پژوهشگر مؤسسه بوم‌شناسی و جغرافیای سین‌کیانگ وابسته به آکادمی علوم چین:
«تا سال ۲۱۰۰، در سناریوی میانی SSP2-4.5 تعداد خشکسالی‌های برفی ممکن است سه برابر شود و در سناریوی پرانتشار SSP5-8.5، حتی تا چهار برابر نیز افزایش یابد.»
تسلط خشکسالی‌های گرم در آینده
مطالعات دیگر نشان می‌دهند که در دهه‌های آتی، خشکسالی‌های گرم ممکن است به شکل غالب این پدیده تبدیل شوند و در بسیاری از مناطق از نوع خشک پیشی بگیرند.
کدام مناطق در خطر بیشتری قرار دارند؟
عرض‌های میانی، آسیب‌پذیرترین مناطق
ناحیه‌هایی در آمریکای شمالی و اوراسیا بیشترین خطر را در برابر خشکسالی‌های برفی دارند. مدل‌سازی‌های قبلی نشان می‌دهد که در مناطق کوهستانی غرب ایالات متحده، فراوانی این پدیده ممکن است از ۶.۶٪ به ۴۲٪ افزایش یابد.
پیامدهای کشاورزی
در بسیاری از مناطق، ذخایر برفی زمستانی نقش مخزن طبیعی آب را بازی می‌کنند که در بهار و اوایل تابستان به‌تدریج آزاد می‌شوند. کاهش این ذخایر به معنای کمبود آب برای محصولات کشاورزی و نیازهای برق‌آبی خواهد بود.
تأثیرات خشکسالی‌های برفی بر انرژی و غذا
برف، منبعی حیاتی برای برق آبی
در مناطقی مانند شمال غرب اقیانوس آرام و بخش‌هایی از آسیا که برق از طریق نیروگاه‌های برق‌آبی تأمین می‌شود، کاهش برف می‌تواند تولید انرژی را به شدت کاهش دهد.
کمبود آب برای آبیاری
کاهش ذوب برف در بهار به معنای کمبود آب برای آبیاری محصولاتی مانند برنج، گندم و میوه‌های باغی است. در سال‌هایی که خشکسالی رخ می‌دهد، این موضوع می‌تواند باعث کاهش شدید بازده محصولات یا حتی نابودی کامل آن‌ها شود.
چرا خشکسالی‌های برفی پنهان می‌مانند؟
برخلاف کمبود باران که آثار آن به‌سرعت مشخص می‌شود، آثار کمبود برف ممکن است تا چند ماه بعد بروز نکند. برای مثال، ذخایر آبی ممکن است در زمستان عادی به‌نظر برسند اما در بهار و تابستان که برف‌ها باید ذوب شوند، ناگهان کاهش یابند. این تأخیر در بروز علائم، مدیریت منابع را برای شهرها و کشاورزان دشوار می‌کند.
خطرات امنیت آبی در آینده
تغییر الگوی ذوب برف
گرم شدن زمین، زمان انباشت و ذوب برف را تغییر می‌دهد. در نتیجه، شهرها و زمین‌های کشاورزی پایین‌دست رشته‌کوه‌های بزرگ ممکن است با کمبود آب مواجه شوند یا ناچار شوند زیرساخت‌های ذخیره‌سازی خود را به‌روزرسانی کنند.
افزایش خطر سیلاب
وقتی بارش‌ها به جای برف به‌صورت باران فرو می‌ریزند، رودخانه‌ها در زمستان ممکن است به‌سرعت پر شوند و نگرانی‌هایی را در مورد ظرفیت سدها و مخازن ایجاد کنند.
چه باید کرد؟ راهکارهایی برای آینده
بهبود مدل‌های پیش‌بینی
کارشناسان تأکید می‌کنند که برای درک بهتر زمان و شدت خشکسالی‌های برفی، باید مدل‌های اقلیمی دقیق‌تر شوند. پیش‌بینی‌های درست، به تصمیم‌گیران کمک می‌کند تا برنامه‌ریزی مؤثرتری برای ذخیره‌سازی و توزیع منابع آب انجام دهند.
راهکارهای تطبیقی
پژوهشگران راهکارهایی چندجانبه را پیشنهاد می‌کنند:
- صرفه‌جویی در مصرف آب
- پایش دقیق و مستمر ذخایر برفی
- زیرساخت‌های انعطاف‌پذیر برای ذخیره‌سازی آب
این اقدامات می‌توانند جوامع را برای سازگاری با افزایش خشکسالی‌های برفی – از نوع گرم یا ترکیبی خشک-گرم – آماده کنند.
این مطالعه در نشریه Geophysical Research Letters منتشر شده است.
