جغدها به‌خاطر توانایی خیره‌کننده‌شان در شناسایی محل اختفای طعمه حتی در تاریکی مطلق شهرت دارند. اما بر اساس یک مطالعه‌ی جدید و شگفت‌انگیز، جغدها تنها پرندگانی نیستند که چنین مهارتی دارند. «هریر»ها (Harrier) یا برخی از گونه‌های باز که در سراسر جهان زندگی می‌کنند، نیز از قدرت شنوایی تخصصی برخوردارند که به آن‌ها در شناسایی محل طعمه از طریق صدا کمک می‌کند.
کشف ویژگی‌های مشابه جغد در گوش و مغز بازها
مطالعه‌ای بین‌المللی با نتایج غیرمنتظره
تیمی بین‌المللی به رهبری پژوهشگرانی از دانشگاه «لث‌بریج» کانادا و دانشگاه «فلایندرز» استرالیا، صفات مشابه جغد را در گوش و مغز چندین گونه از بازهای هریر کشف کرده‌اند. این پژوهش نشان می‌دهد که بازها به‌طور مستقل چندین سازگاری زیستی را توسعه داده‌اند که به آن‌ها امکان می‌دهد طعمه را با کمک صدا به‌طور مؤثرتری شکار کنند.
شکار طعمه با ترکیب بینایی و شنوایی
تصور نادرست پیشین درباره‌ی توان شنوایی بازها
«تا همین اواخر، تصور می‌شد که تمام سازگاری‌های شنوایی فقط مختص جغدها هستند. اما مطالعه‌ی ما نشان می‌دهد که بازهای هریر به‌طور مستقل چندین ویژگی کلیدی برای شناسایی طعمه از طریق صدا تکامل داده‌اند»، این گفته‌ی سارا سیترون، دانشجوی دکتری دانشگاه لث‌بریج و نویسنده‌ی اصلی این مطالعه است.
درحالی‌که جغدها سال‌ها به‌خاطر شنوایی دقیقشان ستایش می‌شدند، بازها بیشتر شکارچیان بینایی‌محور شناخته می‌شدند. اما این مطالعه نشان داد که هریرها بسیار حساس‌تر به صدا هستند از آنچه پیش‌تر تصور می‌شد.
بازهایی با شنوایی خارق‌العاده
شیوه‌ی پرواز خاص و کاربرد صدا در شکار
تمرکز پژوهشگران روی بازهای هریر به دلیل سبک خاص شکار آن‌ها بوده است. اندرو ایوانیوک، استاد مرکز علوم اعصاب رفتاری در کانادا و نویسنده‌ی ارشد این مقاله می‌گوید:
«بازها معمولاً با بینایی شکار می‌کنند، اما برخلاف دیگر گونه‌ها، هریرها در ارتفاع پایین روی علف‌های بلند پرواز می‌کنند و نوک خود را به سمت زمین نگه می‌دارند. در این پرواز موسوم به ‘پرواز ربعی’، آن‌ها علاوه بر نگاه کردن، به صدای طعمه نیز گوش می‌دهند.»
شباهت‌های چهره‌ی هریرها با جغدها
آبری کییرنان، دانشجوی دکتری دانشگاه فلایندرز و یکی از نویسندگان، افزود:
«گونه‌ای به‌نام ‘باز خالدار استرالیایی’ نمونه‌ی بسیار خوبی‌ست. اگر به چهره‌ی این پرنده نگاه کنید، یک صورت دیسک‌مانند خواهید دید که احتمالاً مانند جغدها در مکان‌یابی طعمه مؤثر است.»
پیش‌تر، مطالعات رفتاری نشان داده بودند که هریرها می‌توانند با دقتی بالا صداها را شناسایی کنند، اما دلیل آن از نظر آناتومیکی ناشناخته باقی مانده بود.
مغزهایی که برای شکار با صدا تنظیم شده‌اند
بررسی ساختار جمجمه و مغز بازها
پژوهشگران برای درک بهتر موضوع، به بررسی جمجمه و مغز هریرها پرداختند. آن‌ها این یافته‌ها را با سایر گونه‌های باز مقایسه کردند و از نمونه‌هایی که توسط مراکز بازپروری حیات‌وحش و موزه‌های کانادا و استرالیا جمع‌آوری شده بودند استفاده کردند. همچنین گونه‌هایی مانند عقاب دم‌گُوِه‌ای نیز مورد بررسی قرار گرفت.
شباهت ساختاری مغز بازها با جغدها
نتایج نشان داد که هریرها مانند جغدها دارای حفره‌های گوش بزرگ و دو ناحیه‌ی مغزی ویژه برای مکان‌یابی صدا هستند.
ورا وایسبکر، استاد دانشگاه فلایندرز و از نویسندگان مقاله می‌گوید:
«این هسته‌های شنوایی در ساقه مغز قرار دارند و زمان رسیدن صدا به گوش چپ و راست را مقایسه می‌کنند. اگر صدا هم‌زمان به هر دو گوش برسد، یعنی صدا از روبه‌رو می‌آید. اگر تأخیری وجود داشته باشد، محل طعمه در سمت چپ یا راست مشخص می‌شود.»
این بازها با داشتن نواحی گسترش‌یافته‌ی مغزی، در شنیدن دقیق‌تر شده‌اند و در شناسایی طعمه‌ی پنهان برتری دارند.
گونه‌های جدا، راه‌حل مشابه
تکامل هم‌گرا در پرندگان شکاری
سارا سیترون توضیح می‌دهد:
«هریرها سیستم شنوایی مشابه جغدها را تکامل داده‌اند. این یک نمونه‌ی چشمگیر از تکامل هم‌گرا بین مغز و رفتار در گونه‌هایی‌ست که بیش از ۶۰ میلیون سال از هم جدا بوده‌اند.»
البته، پژوهشگران تأکید می‌کنند که هریرها از نظر شنوایی هنوز به دقت جغدها نیستند.
تفاوت‌های باقی‌مانده میان بازها و جغدها
«برخی ویژگی‌های خاص وجود دارند که فقط در جغدها دیده می‌شوند. برای مثال، بعضی از جغدها دارای گوش‌های نامتقارن هستند که دقت مکان‌یابی صدا را بیشتر می‌کند. همچنین، مغز آن‌ها چند ناحیه‌ی بزرگ‌شده‌ی دیگر دارد که در بازها مشاهده نشد.»
به همین دلیل است که جغدها می‌توانند در تاریکی کامل شکار کنند، در حالی که هریرها بیشتر در روز فعال هستند.
راهبردهای حفاظتی برای بازهای هریر
مطالعات آناتومی؛ پنجره‌ای به درک دنیای پرندگان
اندرو ایوانیوک می‌گوید:
«مطالعات آناتومی مانند این پژوهش، پنجره‌ای هستند به نحوه‌ی درک پرندگان از دنیای اطرافشان و این موضوع می‌تواند در حفاظت از پرندگان بسیار مفید باشد.»
نقش آلودگی صوتی در کاهش جمعیت هریرها
«برای مثال، تکیه‌ی هریرها بر صدا برای شناسایی طعمه به این معنی‌ست که آن‌ها احتمالاً نسبت به صدای ترافیک و آلودگی صوتی صنعتی حساس‌تر هستند. این موضوع می‌تواند یکی از دلایل کاهش شدید جمعیت بازهای شمالی در کانادا باشد.»
با درک بهتر از چگونگی شناسایی طعمه توسط این پرندگان، دانشمندان می‌توانند چالش‌هایی را که پرندگان در محیط‌های مدرن با آن روبه‌رو هستند شناسایی کنند و استراتژی‌هایی برای حفاظت از آن‌ها ارائه دهند که تأثیر نویز و تهدیدهای دیگر را کاهش دهد.
نتیجه‌گیری
مطالعه‌ی منتشر شده در ژورنال آناتومی نشان می‌دهد که طبیعت، حتی میان گونه‌های بسیار متفاوت، می‌تواند راه‌حل‌های مشابهی برای چالش‌های زیستی پیدا کند. این موضوع نه‌تنها درک ما را از عملکرد شنوایی در پرندگان شکاری گسترش می‌دهد، بلکه بر اهمیت توجه به ویژگی‌های زیستی در طراحی استراتژی‌های حفاظتی نیز تأکید می‌کند.
