“پنجره‌های روح” – عبارتی که اغلب برای توصیف چشم‌ها استفاده می‌شود – با مطالعه‌ای اخیر معنای جدیدی پیدا کرده است. این پژوهش نشان می‌دهد که مردمک و عنبیه، بخش‌های اساسی چشم، نقش مهمی در نحوه درک دیگران از ما ایفا می‌کنند.
این کشف توسط تیمی به سرپرستی خوان اولویدو پرئا-گارسیا در دانشگاه لیدن انجام شده است. محققان دریافتند که چشم‌های ما تأثیر عمیقی بر جذابیت و سخاوتی که از سوی دیگران درک می‌شود، دارند.
با این حال، فقط رنگ چشم مطرح نیست. در حقیقت، اندازه مردمک و روشنایی عنبیه نقش کلیدی‌تری دارند.
ویژگی‌های ظریف چشم و شکل‌دهی برداشت‌ها
در حالی که رنگ چشم معمولاً برجسته‌ترین ویژگی چشم‌هاست، این مطالعه بر دو جنبه دیگر تمرکز دارد: اندازه مردمک و روشنایی عنبیه.
این ویژگی‌ها، هرچند کمتر مورد بحث قرار می‌گیرند، تأثیر قابل‌توجهی بر نحوه درک دیگران از شخصیت و ظاهر یک فرد دارند.
محققان کشف کردند که مردمک‌های بزرگ‌تر و عنبیه‌های روشن‌تر می‌توانند افراد را دوستانه‌تر، جذاب‌تر و حتی سخاوتمندتر نشان دهند.
این ویژگی‌های ظریف، فراتر از رنگ چشم، تأثیر بسزایی در شکل‌دهی برداشت‌های اجتماعی و پاسخ‌های احساسی دارند.
تغییرات کوچک در شکل ظاهری چشم
در این مطالعه، شرکت‌کنندگان به عکس‌هایی از نخستی‌سانان غیرانسانی نگاه کردند که چشمان آن‌ها به صورت دیجیتالی تغییر یافته بود. برخی از تصاویر نشان‌دهنده نخستی‌سانانی با عنبیه‌های روشن‌تر و مردمک‌های بزرگ‌تر بود.
این نخستی‌سانان به طور مداوم جذاب‌تر و دوستانه‌تر ارزیابی شدند در مقایسه با آن‌هایی که مردمک‌های کوچک‌تر یا عنبیه‌های کم‌نورتر داشتند.
علاوه بر این، نخستی‌سانانی که مردمک‌های بزرگ‌تری داشتند، الهام‌بخش شرکت‌کنندگان برای اهدای پول بیشتری بودند و این موضوع نشان داد که حتی تغییرات کوچک در ظاهر چشم می‌تواند بر رفتار انسان تأثیر بگذارد.
محققان توضیح دادند: «نتایج ما نشان می‌دهد که تغییرات کوچک در شکل ظاهری چشم‌ها بر رفتار و واکنش‌های احساسی تأثیر می‌گذارد.»
مردمک‌های بزرگ‌تر ما را دوستانه‌تر نشان می‌دهند
محققان دو آزمایش روی عنبیه‌ها و اندازه مردمک انجام دادند. در آزمایش اول، به شرکت‌کنندگان عکس‌هایی از ۳۲ گونه مختلف نخستی‌سانان نشان داده شد.
محققان اندازه مردمک در این تصاویر را به صورت دیجیتالی تغییر دادند و برخی مردمک‌ها را بزرگ‌تر و برخی دیگر را کوچک‌تر کردند.
نتایج نشان داد که نخستی‌سانان با مردمک‌های بزرگ‌تر برای ویژگی‌هایی مثل بامزه‌بودن، دوستانه‌بودن و جذابیت امتیاز بالاتری دریافت کردند. این موضوع نشان داد که اندازه مردمک به تنهایی تأثیر قوی بر جذابیت یا خوش‌مشربی ظاهری دارد.
روشنایی عنبیه و مردمک‌های بزرگ
در آزمایش دوم، محققان اثرات ترکیبی روشنایی عنبیه و اندازه مردمک را بررسی کردند. آن‌ها هر دو ویژگی را در تصاویر تغییر دادند.
کارشناسان دریافتند که عنبیه‌های روشن‌تر جذابیت و دوستانه‌بودن را افزایش می‌دهند، اما فقط در صورتی که مردمک‌ها بزرگ‌تر (گشاد) باشند.
هنگامی که عنبیه‌های روشن با مردمک‌های کوچک همراه شدند، اثرات مثبت کاهش یافت. این موضوع اهمیت تعامل میان این دو ویژگی چشم را در شکل‌دهی برداشت‌ها نشان داد.
این آزمایش‌ها نشان دادند که تغییرات جزئی در ظاهر چشم – مانند اندازه مردمک و روشنایی عنبیه – می‌توانند به طور قابل‌توجهی بر نحوه درک دیگران از ویژگی‌هایی مانند دوستانه‌بودن، بامزه‌بودن و جذابیت تأثیر بگذارند.
ویژگی‌های چشم و واکنش‌های احساسی
یافته‌های این مطالعه ارتباط جالبی بین ویژگی‌های فیزیکی چشم‌ها و واکنش‌های احساسی ناشی از آن‌ها آشکار کرد.
به گفته محققان، امتیازهای مربوط به بامزه‌بودن و دوستانه‌بودن به طور نزدیکی با همان روندی که اندازه مردمک نقش اصلی را ایفا می‌کند، دنبال شد.
وقتی عنبیه‌ها روشن بودند، حیوانات بسیار بامزه‌تر به نظر می‌رسیدند – اما فقط اگر مردمک‌هایشان بزرگ (گشاد) بود.
برعکس، وقتی همان عنبیه‌های روشن با مردمک‌های کوچک همراه شدند، جذابیت بامزه‌بودن به طور قابل‌توجهی کاهش یافت. این موضوع نشان می‌دهد که ترکیب عنبیه‌های روشن و مردمک‌های بزرگ، قوی‌ترین واکنش احساسی مثبت را ایجاد می‌کند.
از سوی دیگر، عنبیه‌های تاریک که معمولاً تشخیص اندازه مردمک را سخت‌تر می‌کنند، واکنش‌های خنثی‌تری ایجاد کردند.
این یافته‌ها نشان می‌دهد که قابلیت دیده‌شدن مردمک در تأثیرگذاری بر نحوه درک دیگران از ویژگی‌هایی مثل دوستانه‌بودن و بامزه‌بودن حیاتی است. یافته‌ها تأکید می‌کنند که حتی تغییرات کوچک در ظاهر چشم می‌توانند قضاوت‌های اجتماعی و احساسی را به طور قابل‌توجهی تحت تأثیر قرار دهند.
پیامدها برای انسان‌ها
اگرچه این مطالعه بر نخستی‌سانان غیرانسانی متمرکز بود، اما پیامدهای آن به انسان‌ها نیز گسترش می‌یابد. چشم‌های ما نقش مهمی در تعاملات اجتماعی ایفا می‌کنند و به طور ظریفی نحوه قضاوت دیگران درباره ما را شکل می‌دهند.
چه از طریق نگاه مهربان یا عنبیه‌های روشن و خوش‌آمدگو، چشم‌های ما ممکن است بیش از آنچه تصور می‌کنیم، منتقل کنند.
با پیشرفت علم در آشکارسازی این پویایی‌های پنهان، روشن می‌شود که چشم‌ها واقعاً ابزاری قدرتمند برای ارتباط هستند.
این مطالعه در مجله Cognition and Emotion منتشر شده است.
