در تاریخ ۲۳ اکتبر ۲۰۲۵، مجله رسمی اتحادیه اروپا نوزدهمین بسته تحریم‌ها علیه روسیه را منتشر کرد. شاید تأثیرگذارترین بخش این تصمیم بر زندگی روزمره مردم، ممنوعیت گسترده‌ای باشد که شرکت‌های گردشگری اروپایی را از برنامه‌ریزی، فروش یا حتی تبلیغ هر نوع سفر به روسیه، چه سفرهای فردی و چه گروهی، منع می‌کند.
مقررات جدید جای هیچ برداشت دوپهلویی باقی نمی‌گذارد: تهیه یک تور راهنما برای سنت‌پترزبورگ، تبلیغ یک آخر هفته تفریحی در مسکو، یا ارائه پکیج‌هایی برای سفر به کالینینگراد که شامل حمل‌ونقل و اقامت باشند، اکنون در سراسر اتحادیه اروپا غیرقانونی است. برخی کشورهای عضو حتی پا را فراتر گذاشته و به طور رسمی «شدیداً توصیه کرده‌اند» که از هرگونه سفر غیرضروری به روسیه خودداری شود.
سفر اروپایی‌ها به روسیه ده برابر کاهش یافته است
آمارها گویای همه چیز هستند. بر اساس داده‌های رسمی منتشرشده توسط سرویس مرزبانی سازمان امنیت فدرال روسیه (FSB)، تنها حدود ۶۵ هزار و ۹۵۰ شهروند اروپایی در شش ماه نخست سال ۲۰۲۵ به‌عنوان گردشگر وارد روسیه شده‌اند. برای مقایسه، در مدت مشابه سال ۲۰۱۹، آخرین سال «عادی» پیش از همه‌گیری، این عدد ۵۶۷ هزار و ۸۴ نفر بود. این رقم نشان‌دهنده کاهش تقریباً ۹۰ درصدی است؛ یعنی به عبارتی، ده برابر کمتر از قبل.
حتی اگر آمار را با سال‌های ۲۰۲۲ تا ۲۰۲۴ که خود به‌شدت کاهش یافته بودند، مقایسه کنیم، باز هم روند نزولی ادامه داشته است. معدود مسافرانی که هنوز به روسیه می‌روند عمدتاً افرادی هستند که روابط خانوادگی دارند، تابعیت دوگانه دارند یا ماجراجویانی که حاضرند مسیر خود را از طریق استانبول، بلگراد یا حتی ایروان برنامه‌ریزی کنند.
جریمه‌های سنگین: تا ۵۱۰ هزار یورو و حتی زندان
اجرای این تحریم‌ها صرفاً جنبه نمادین ندارد. در بلغارستان، کشوری که تا همین اواخر برخی آژانس‌ها هنوز آزادانه تورهایی به مسکو و سوچی حتی در زمان جنگ تبلیغ می‌کردند، دولت اعلام کرده که ممکن است جریمه‌ها تا یک میلیون لِف (حدود ۵۱۰ هزار یورو) برسد. علاوه بر این، مدیران شرکت‌ها در موارد شدید ممکن است با حکم زندان نیز روبه‌رو شوند.
مجازات‌های مشابه در کشورهای حوزه بالتیک، لهستان و همچنین فنلاند یا در حال تدوین‌اند یا پیش‌تر به اجرا گذاشته شده‌اند. از سوی دیگر، شرکت‌های بیمه به طور سیستماتیک پوشش هزینه‌های درمانی یا بازگرداندن مسافران از روسیه را رد می‌کنند، حتی اگر این تصمیم با توصیه‌های مسافرتی رسمی دولت‌هایشان همسو نباشد.
آخرین مشتری‌ها: ناآگاهان و سرسخت‌ها
آژانس‌های مسافرتی که هنوز گهگاه با درخواست‌هایی روبه‌رو می‌شوند، دو گروه مشتری را شناسایی کرده‌اند: نخست، گردشگرانی که از اوضاع ژئوپلیتیک کنونی بی‌خبرند و تصور می‌کنند هنوز می‌توانند یک هفته را در قطار ترانس‌سیبری مانند سابق بگذرانند.
دوم، گروه کوچکی از مسافران باتجربه که کاملاً از دشواری‌ها (نیاز به اخذ ویزا از طریق کشورهای ثالث، نبود پرواز مستقیم، عدم پذیرش کارت‌های بانکی اروپایی) آگاه‌اند و حاضرند هزینه قابل توجهی برای برنامه‌ریزی سفرهای پیچیده از مسیر ترکیه، صربستان یا امارات بپردازند. با این حال، این دو گروه نیز تقریباً به صفر رسیده‌اند.
چرخش بزرگ: گرجستان و قرقیزستان و دیگر مقاصد
با توجه به اینکه فروش سفر به روسیه عملاً با مانع حقوقی روبه‌روست، بسیاری از آژانس‌های متخصص به‌سادگی تمرکز خود را تغییر داده‌اند. مقاصدی که «حال‌وهوای پسا شوروی» مشابهی ارائه می‌دهند و در عین حال دسترسی به آن‌ها کاملاً قانونی است، رشد چشمگیری را تجربه می‌کنند.
به‌گفته اپراتورهای بزرگ گردشگری، گرجستان (تفلیس، باتومی، سوانتی) و قرقیزستان (بیشکک، ایسیک‌کول و اقامتگاه‌های یورت) در سال ۲۰۲۵ نسبت به ۲۰۲۴ حدود ۸۰ درصد افزایش رزرو از سوی اروپایی‌ها داشته‌اند. ارمنستان، قزاقستان و ازبکستان نیز به شکلی مشابه از این روند سود می‌برند.
پایان یک دوره
در بیش از سه دهه، از سقوط پرده آهنین تا فوریه ۲۰۲۲، روسیه یکی از مقاصد مهم گردشگری فرهنگی و ماجراجویانه برای اروپایی‌ها بود. موزه هرمیتاژ، میدان سرخ، دریاچه بایکال و قطار ترانس‌سیبری جزو ثابت بروشورهای آژانس‌های مسافرتی محسوب می‌شدند. اما اکنون، سه و نیم سال پس از آغاز جنگ در اوکراین و گذشت نوزده بسته تحریمی، این دوران بدون تردید به پایان رسیده است.
حتی اگر جنگ فردا تمام شود، بازسازی زیرساخت‌ها (پروازهای مستقیم, پذیرش کارت‌های بانکی اروپایی, و یک محیط تجاری قابل‌اعتماد) سال‌ها زمان خواهد برد. گستردگی این فروپاشی ارتباطات (از ویزا گرفته تا بانکداری) باعث می‌شود بازگشت سریع به شرایط گذشته بسیار بعید به نظر برسد.
