جمعیت پرندگان گرمسیری در چند دهه اخیر به شدت کاهش یافته است. یک تحلیل جدید نشان می‌دهد که گرمای شدید ناشی از فعالیت‌های انسانی، فراوانی پرندگان گرمسیری را بین سال‌های 1950 تا 2020 حدود 25 تا 38 درصد کاهش داده است، در مقایسه با جهانی بدون گرمایش.
اهمیت جنگل‌های گرمسیری برای تنوع زیستی پرندگان
تأثیرات این روند فراتر از یک جنگل خاص است. جنگل‌های گرمسیری بیشترین سهم از تنوع پرندگان جهان را در خود جای داده‌اند. پژوهش‌ها نشان می‌دهد حدود 72 درصد گونه‌های پرندگان در این زیست‌بوم‌ها زندگی می‌کنند.
بررسی دلایل کاهش جمعیت پرندگان گرمسیری
برای کشف علت، ماکسیمیلیان کوتز به همراه همکارانش در مرکز ابررایانه بارسلونا (BSC) و مؤسسه تحقیقات تأثیرات اقلیمی پوتسدام (PIK) و همچنین جیمز واتسون و تاتسویا آمانو در دانشگاه کوئینزلند (UQ) کار کردند.
ترکیب داده‌های بلندمدت جمعیتی با داده‌های اقلیمی
- این تیم داده‌های طولانی‌مدت جمعیت پرندگان از شاخص «Living Planet» را با داده‌های روزانه آب‌وهوا ترکیب کرد.
- هدف این بود که تأثیر افزایش دما و تغییرات بارندگی بر تغییرات سالانه جمعیت پرندگان سنجیده شود.
- محققان از ERA5 به‌عنوان یک بازتحلیل جهانی استفاده کردند که مشاهدات و مدل‌ها را ترکیب کرده و داده‌های تاریخی هواشناسی را بازسازی می‌کند.
نتایج اولیه پژوهش
تحلیل‌ها نشان داد بخش زیادی از قرار گرفتن در معرض گرمای شدید به‌طور مستقیم ناشی از گرمایش انسانی است. کوتز می‌گوید: «تا جایی که می‌دانیم، این نخستین مطالعه‌ای است که نسبت تغییرات اقلیمی به جمعیت جانوران را مشخص می‌کند.»
چگونه گرما پرندگان گرمسیری را می‌کشد؟
پرندگان دمای بدن بالایی دارند و محدوده تحمل حرارتی آنها بسیار محدود است.
اثر گرمای شدید بر بدن پرندگان
- وقتی دمای هوا ناگهان بالا می‌رود، فاصله تا گرمازدگی کشنده کوتاه است.
- واکنش فوری پرندگان تنفس سریع و رفتارهای مشابه برای دفع گرما از طریق تبخیر است، که به قیمت از دست دادن آب تمام می‌شود.
خطرات طولانی شدن موج‌های گرما
- هرچه دوره‌های گرمای شدید طولانی‌تر شوند، خطر بیشتر می‌شود.
- رطوبت بالا این شرایط را بدتر می‌کند و بدن پرندگان سریع‌تر به سمت گرمای مرگبار سوق داده می‌شود.
- پرندگانی که از مرگ فوری جان سالم به در می‌برند، اغلب لاغرتر و ضعیف‌تر وارد فصل تولیدمثل می‌شوند، که به کاهش موفقیت لانه‌سازی و زنده‌مانی جوجه‌ها منجر می‌شود.
یافته کلیدی
تحلیل‌ها نشان داد که افزایش ناگهانی دما (موج‌های گرمای کوتاه‌مدت) پیش‌بینی‌کننده بسیار قوی‌تری برای کاهش رشد سالانه جمعیت پرندگان گرمسیری است، در مقایسه با تغییرات اندک میانگین فصلی.
پرندگان گرمسیری در مناطق حفاظت‌شده
زیست‌شناسان سال‌هاست از کاهش جمعیت پرندگان در جنگل‌های به ظاهر بکر گزارش داده‌اند، بدون اینکه دلیل روشنی پیدا کنند.
شواهد میدانی
- در آمازون مرکزی از دهه 1980 کاهش قابل توجه پرندگان زمینی و نزدیک به زمین مشاهده شده، حتی در مناطق دست‌نخورده.
- در جزیره حفاظت‌شده بارو کلرادو در پاناما، داده‌های یک قرن گذشته نشان می‌دهد که تنوع پرندگان گرمسیری به‌طور مداوم در حال فرسایش است، بدون اینکه تخریب زیستگاه اخیر مقصر باشد.
هم‌خوانی با پژوهش جدید
این داده‌ها با نتایج مطالعه اخیر همسو هستند. شدت کاهش در برخی زیستگاه‌های دست‌نخورده شبیه همان میزان کاهش جمعیتی است که در اثر گرمای شدید در کل مناطق گرمسیری گزارش شده است.
گرما، تهدیدی بزرگ‌تر از سایر عوامل انسانی
تشخیص نقش تغییر اقلیم از سایر فشارهای مستقیم انسانی همیشه دشوار بوده است.
یافته‌ها
- چارچوب مورد استفاده در این مطالعه نشان می‌دهد که اثر انباشته گرماهای شدید ناشی از تغییر اقلیم بر پرندگان گرمسیری بیشتر از فشارهای مستقیم انسانی (مانند قطع درختان یا معدن‌کاوی) در همان بازه زمانی بوده است.
- این نتیجه به معنای بی‌اهمیت بودن سایر تهدیدات نیست، بلکه نشان می‌دهد که گرمای شدید یک عامل دوم و همزمان است که حتی در جنگل‌های باقی‌مانده نیز عمل می‌کند.
تفاوت میان گرمایش متوسط و گرمای شدید
این مطالعه تمایز قائل می‌شود بین افزایش میانگین دما و افزایش دماهای شدید. یافته‌ها نشان می‌دهد که موج‌های گرما عامل اصلی فشار بر جمعیت پرندگان در عرض‌های پایین جغرافیایی هستند.
راهکارهای حفاظت از پرندگان گرمسیری
نقش کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای
گزارش جدید IPCC تأکید می‌کند که تغییر اقلیم اکنون یک تهدید جدی برای اکوسیستم‌ها و تنوع زیستی است و بدون کاهش سریع انتشار گازها، خسارت‌ها افزایش خواهد یافت.
- کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای موجب کاهش موج‌های گرمایی خواهد شد.
- این اقدام پایه‌ای برای هرگونه بازیابی بلندمدت جمعیت پرندگان گرمسیری محسوب می‌شود.
حفاظت ترکیبی
حفاظت از پرندگان گرمسیری نه‌تنها به معنای حفظ جنگل‌هاست، بلکه به معنای کاهش گرمایی است که پرندگان توان فرار از آن را ندارند.
آمانو می‌گوید:
«این پژوهش به ما نشان می‌دهد که علاوه بر مناطق حفاظت‌شده و جلوگیری از جنگل‌زدایی، باید فوراً روی استراتژی‌هایی تمرکز کنیم که گونه‌های آسیب‌پذیرتر را در برابر گرماهای شدید تطبیق‌پذیرتر کند.»
این استراتژی می‌تواند شامل کارهای حفاظتی خارج از زیستگاه طبیعی (ex-situ conservation) باشد، یعنی جابجایی یا مدیریت برخی جمعیت‌ها در مکان‌های دیگر.
نتیجه‌گیری
این مطالعه که در مجله Nature Ecology & Evolution منتشر شده، نشان می‌دهد که گرمای شدید ناشی از تغییرات اقلیمی مهم‌ترین عامل کاهش جمعیت پرندگان گرمسیری است. آینده این پرندگان تنها با ترکیبی از کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای و استراتژی‌های حفاظتی فعال قابل تضمین است.
