ماجرا فقط درباره گازهای گلخانه‌ای نیست. تحقیقات جدید نشان می‌دهد که یکی از عوامل اصلی موج‌های گرما در مناطق شهری، کاهش تدریجی ذرات معلق موجود در هوا است. همان آلودگی‌ای که سال‌ها برای پاکسازی آن تلاش کرده‌ایم، حالا نقش پنهانی در کنترل دما ایفا می‌کند.
یافته‌های جدید دانشگاه تگزاس: کاهش ذرات معلق، افزایش گرما
ذرات معلق چقدر بر موج گرما تأثیر می‌گذارند؟
مطالعه‌ای تازه در دانشگاه تگزاس در آستین نشان می‌دهد که کاهش سطح ذرات معلق (آئروسل‌ها) – ذرات ریزی که موجب تشکیل مه‌دود می‌شوند – نقش بسیار مهم‌تری از آنچه تصور می‌شد در شدت یافتن موج‌های گرما دارند.
یافته مهم:
در مناطق پرجمعیت، تاثیر آئروسل‌ها در افزایش دمای موج‌های گرما تا ۲/۵ برابر بیشتر از گازهای گلخانه‌ای است.
اظهار نظر محقق:
«میزان موج گرما در نزدیکی مراکز شهری بیشتر از آن چیزی بود که انتظار داشتیم،» کامرون کامینز، یکی از نویسندگان مطالعه اعلام کرد. «کاهش انتشار آئروسل‌ها برای بهبود سلامت عمومی، ناخواسته به افزایش موج‌های گرما در شهرها منجر می‌شود.»
هوای پاک‌تر، شهرهای داغ‌تر
اثر محافظتی آئروسل‌ها چگونه عمل می‌کند؟
با استفاده از مدل‌های اقلیمی جهانی، پژوهشگران روند تغییرات آئروسل‌ها را از سال ۱۹۲۰ تاکنون بررسی کردند. نتایج نشان داد در مناطق شهری، سطح بالاتر آئروسل‌ها، مواجهه با موج‌های گرما را تا حدود ۵۰ درصد کاهش داده‌اند.
علت چیست؟
آئروسل‌ها با بازتاب نور خورشید، مانند سایه‌ای طبیعی عمل می‌کنند و از شدت گرمای ناشی از تغییرات اقلیمی می‌کاهند. اما اکنون این سایه طبیعی در حال ناپدید شدن است.
چالش پیش‌رو:
با تصویب مقررات زیست‌محیطی در کشورهای مختلف، سطح آئروسل‌ها کاهش یافته است. این خبر خوبی برای سلامت ریه‌هاست، اما از سوی دیگر، سایه محافظتی این ذرات از بین می‌رود.
نقطه عطف در مسیر تغییرات اقلیمی
دکتر گیتا پرساد، نویسنده اصلی مطالعه هشدار داد:
«ما از نقطه عطفی عبور کرده‌ایم که در آن کاهش آئروسل‌ها در بسیاری از مناطق باعث افزایش شدید موج‌های گرما شده است.»
آینده‌ای با موج‌های گرمای بیشتر
پیش‌بینی نگران‌کننده برای سال ۲۰۸۰
اگر کاهش انتشار آئروسل‌ها با همین سرعت ادامه یابد، پیامدهای آن می‌تواند بسیار شدید باشد. پیش‌بینی‌ها نشان می‌دهد تا سال ۲۰۸۰، تعداد روزهای موج گرما در جهان ممکن است تقریباً سه برابر شود: از حدود ۴۰ روز در سال به ۱۱۰ روز.
مناطق در معرض بیشترین خطر:
- آفریقای زیر صحرا
- آسیای جنوبی
- آمریکای جنوبی
- اروپای غربی
تعریف موج گرما در این تحقیق
موج گرما به سه روز متوالی یا بیشتر در فصل گرم هر منطقه گفته می‌شود که دما در آن بالاتر از صدک ۹۰ام باشد.
پیامدها:
چنین گرمای مداومی باعث فشار بر شبکه برق، افزایش خطرات سلامتی و چالش‌های زیرساختی جدی می‌شود.
تفاوت مهم بین آئروسل‌ها و گازهای گلخانه‌ای
منابع مشترک، تأثیرات متفاوت
گرچه هر دو نوع از انتشار ناشی از سوخت‌های فسیلی هستند، اما:
- گازهای گلخانه‌ای:
گرما را به دام می‌اندازند، در جو جهانی پخش می‌شوند و قرن‌ها باقی می‌مانند. - آئروسل‌ها:
عمر کوتاهی دارند، در سطح محلی متمرکز می‌مانند و ظرف چند هفته از هوا خارج می‌شوند.
تأثیر فوری، تهدید بالقوه
اثرات کاهش آئروسل‌ها خیلی سریع نمایان می‌شود؛ این مزیتی برای سلامت اما خطری برای دماست. پرساد تأکید کرد که همین ویژگی، شهرها را آسیب‌پذیرتر می‌سازد.
افزایش گرمای شهری در نبود آئروسل‌ها
اروپای غربی به عنوان مثال بارز
در نیمه دوم قرن بیستم، سطح بالای آئروسل‌ها در اروپای غربی، منطقه را تا حدی از موج‌های گرما محافظت کرد، حتی با افزایش گازهای گلخانه‌ای. اما اکنون این شرایط تغییر یافته است.
پیش‌بینی جدید:
در ۲۵ سال آینده، کاهش آئروسل‌ها می‌تواند تا ۴۰ روز اضافی موج گرما در مناطق شهری اروپا ایجاد کند.
هشدار مهم:
با این حال، محققان بازگشت به هوای آلوده را توصیه نمی‌کنند.
باید چه کنیم؟ راهکارها برای مقابله با گرمای آینده
تعادل بین هوای پاک و سازگاری شهری
هوای پاک غیرقابل مذاکره است – اما پیامدهایی دارد. با کاهش آلودگی، شهرها باید آماده گرمای شدیدتر باشند.
اقدامات پیشنهادی:
- طراحی زیرساخت‌هایی مقاوم در برابر گرما
- به‌روزرسانی سیستم‌های واکنش اضطراری
- گسترش مراکز سرمایشی عمومی
- بازنگری در طراحی شهری
- ادامه مبارزه جهانی با تغییرات اقلیمی
جمع‌بندی
هوای پاک، جان انسان‌ها را نجات می‌دهد. اما اگر آمادگی لازم وجود نداشته باشد، روزهای بسیار داغ‌تری در پیش خواهد بود.
منبع: این مطالعه در مجله Environmental Research Letters منتشر شده است.
