در شهرهای سراسر جهان، زمین‌های خالی و مکان‌های صنعتی متروکه به فضاهای سبز پر از گل‌های وحشی تبدیل شده‌اند. این فضاها با هدف کمک به گرده‌افشان‌هایی مانند زنبورها و پروانه‌ها طراحی می‌شوند، زیرا منبع غذایی مورد نیاز آن‌ها را فراهم می‌کنند.
اما آیا خاک زیر گل‌ها امن است؟
جذب فلزات سنگین از خاک‌های آلوده
تحقیقات جدید دانشگاه کمبریج نشان می‌دهد که گل‌های وحشی که در زمین‌هایی با سابقه توسعه قبلی – مانند محل ساختمان‌ها یا کارخانه‌های سابق – رشد می‌کنند، ممکن است فلزات مضری مانند سرب، آرسنیک، کادمیم و کروم را از خاک جذب کنند.
این فلزات تنها در گیاهان باقی نمی‌مانند، بلکه وارد شهد گل می‌شوند که زنبورها از آن تغذیه می‌کنند، و به این ترتیب مواد سمی مستقیماً وارد رژیم غذایی گرده‌افشان‌ها می‌شوند.
ریشه‌های آلوده گل‌های وحشی شهری
تأثیر فعالیت صنعتی بر خاک
در بسیاری از شهرها، به‌ویژه شهرهای قدیمی، خاک طی دهه‌ها در معرض آلودگی ناشی از فعالیت‌های صنعتی قرار گرفته است. گرد و غبار سیمان، رواناب معادن و گازهای ناشی از خودروها، آلاینده‌هایی را بر جای می‌گذارند که آثار طولانی‌مدت بر خاک می‌گذارند.
در شهر صنعتی سابق کلیولند در ایالت اوهایو – که محل انجام این تحقیق بود – بیش از ۳۳ هزار زمین خالی به دلیل کاهش جمعیت و استفاده صنعتی باقی مانده‌اند. پژوهشگران شهد گل‌های وحشی خودبذر را در این مناطق بررسی کردند.
گیاهان آزمایش‌شده و نتایج
گیاهان مورد بررسی شامل شبدر سفید، هویج وحشی، پیچک و کاسنی بودند که همگی برای جذب زنبورها شناخته شده‌اند. نتایج نشان داد که تمام گیاهان مورد آزمایش، حداقل حاوی یکی از فلزات سمی بودند.
سرب شایع‌ترین فلز یافت‌شده و دارای بالاترین غلظت بود. مقدار و نوع فلز بسته به گونه گیاهی متفاوت بود. در بین گیاهان، کاسنی بیشترین مقدار فلزات را داشت، پس از آن شبدر سفید، هویج وحشی و پیچک قرار داشتند.
تأثیر گل‌های شهری بر سلامت زنبورها
تأثیر سموم بر توانایی‌های شناختی زنبورها
حتی مقدار کمی فلز در شهد گل می‌تواند سلامت زنبورها را تهدید کند. مطالعات پیشین نشان داده‌اند که این آلاینده‌ها توانایی یادگیری و حافظه زنبورها را کاهش می‌دهند که مستقیماً بر توانایی آن‌ها برای یافتن غذا تأثیر می‌گذارد.
در موارد شدید، این سموم می‌توانند باعث کاهش جمعیت و حتی مرگ زنبورها شوند. به گفته پژوهشگران، کاهش ریسک تماس با فلزات سنگین برای موفقیت طرح‌های حفاظت از گرده‌افشان‌های شهری ضروری است.
راهکارهایی برای کاهش آلودگی
پژوهشگران توصیه می‌کنند که برخی گیاهان بیشتر از بقیه آلاینده‌ها را جذب می‌کنند، بنابراین استراتژی کاشت باید با دقت انتخاب شود. یکی از راه‌حل‌ها، آزمایش کیفیت خاک قبل از کاشت گل‌های وحشی است. در صورت آلودگی، باید خاک پاک‌سازی شود.
در مناطقی که فلزات سمی در خاک حضور دارند، مدیریت گل‌ها از طریق چمن‌زنی منظم می‌تواند مفید باشد. کاهش مدت زمان شکوفایی گل‌ها، شهد آلوده کمتری در اختیار زنبورها قرار می‌دهد.
آیا خاک گل‌های وحشی می‌تواند مفید هم باشد؟
تأکید بر اهمیت گل برای گرده‌افشان‌ها
دکتر «سارا اسکات»، متخصص گروه جانورشناسی دانشگاه کمبریج و نویسنده اصلی این مطالعه می‌گوید:
«داشتن گل‌های وحشی به‌عنوان منبع غذایی برای زنبورها بسیار مهم است، و نتایج ما نباید مردم را از کاشت گل‌های وحشی در شهرها منصرف کند.»
او همچنین افزود:
«امیدواریم این مطالعه آگاهی را در مورد اهمیت سلامت خاک برای سلامت زنبورها افزایش دهد. پیش از کاشت گل‌های وحشی در مناطق شهری برای جذب گرده‌افشان‌ها، باید به سابقه استفاده از زمین توجه کرد، و در صورت نیاز، بررسی کرد که آیا خدمات محلی برای آزمایش و پاک‌سازی خاک وجود دارد یا نه.»
راهی عملی برای حمایت از گرده‌افشان‌ها
اهمیت گرده‌افشان‌ها در کشاورزی جهانی
گرده‌افشان‌ها برای امنیت غذایی جهان حیاتی هستند. آن‌ها به گیاهان، به‌ویژه میوه‌ها و سبزیجاتی مانند سیب و گوجه‌فرنگی، در فرآیند رشد و تولیدمثل کمک می‌کنند.
تخمین زده می‌شود که گرده‌افشانی طبیعی سالانه میلیاردها دلار به تولید محصولات کشاورزی جهانی کمک می‌کند. اما طی ۵۰ سال گذشته، جمعیت گرده‌افشان‌های وحشی بیش از ۵۰٪ کاهش یافته است؛ عواملی مانند تخریب زیستگاه‌ها، تغییر کاربری زمین، سموم شیمیایی و تغییرات اقلیمی از مهم‌ترین دلایل این کاهش هستند.
قدم‌های ساده اما مؤثر
دکتر اسکات در پایان گفت:
«تغییرات اقلیمی مسئله‌ای بسیار بزرگ است، اما کاشت ساده گل‌ها در نقاط مشخص می‌تواند راهی مؤثر و واقع‌گرایانه برای کمک به حفاظت از گرده‌افشان‌ها باشد.»
این تحقیق یادآوری می‌کند که کاشت گل‌های وحشی، گامی مثبت است، اما کیفیت زمینی که این گل‌ها روی آن کاشته می‌شوند نیز به همان اندازه اهمیت دارد. تکه‌ای رنگارنگ از گل‌ها ممکن است بهشت زنبورها به نظر برسد، اما اگر خاک زیر آن گذشته‌ای سمی داشته باشد، ممکن است به تهدیدی پنهان تبدیل شود.
