در ایالت تگزاس، در یک کارخانه صنعتی، کارگران با لباس‌های محافظتی کامل در حال کار با فلز مذابی هستند که تا ۱۸۰۰ درجه فارنهایت (حدود ۹۸۲ درجه سلسیوس) داغ شده است. آنچه در این کارخانه تولید می‌شود، محصولی است که آمریکا طی چند دهه گذشته در مقیاس تجاری تقریباً هیچ نقشی در تولید آن نداشته: آهن‌رباهای عناصر نادر خاکی.
این کارخانه متعلق به شرکت MP Materials است؛ شرکتی که در تلاش است تا با کاهش وابستگی به چین، آمریکا را به بازیگری مهم در بازار جهانی این مواد حیاتی تبدیل کند.
حمایت میلیارد دلاری پنتاگون
پروژه‌ای استراتژیک برای امنیت صنعتی آمریکا
MP Materials، که پیش‌تر کنترل یکی از معادن مهم در کالیفرنیا را به دست گرفته، اکنون در حال توسعه کارخانه خود در تگزاس است. این شرکت با پشتیبانی مالی پنتاگون و سرمایه‌گذاری بیش از یک میلیارد دلار، زنجیره تأمین داخلی آمریکا در زمینه آهن‌رباهای نادر خاکی را تکمیل می‌کند.
هفته گذشته وزارت دفاع آمریکا با سرمایه‌گذاری صدها میلیون دلاری به یکی از سهامداران اصلی شرکت تبدیل شد. با این حمایت، MP Materials قصد دارد ظرفیت سالانه تولید آهن‌ربای خود را از ۱۰۰۰ تن به ۱۰ هزار تن افزایش دهد. پروژه‌ای که نام آن فعلاً «10x» گذاشته شده است.
سخنگوی کاخ سفید اعلام کرد که این قرارداد «گامی بزرگ در مسیر بازسازی صنعت داخلی عناصر نادر خاکی آمریکا» است. در پی این خبر، سهام شرکت نزدیک به ۵۰ درصد رشد کرد و از ابتدای سال تاکنون سه برابر شده است.
سلطه همچنان ادامه‌دار چین
فناوری، نیروی کار، قوانین سختگیرانه
در حال حاضر، چین حدود ۹۰ درصد از آهن‌رباهای نادر خاکی جهان را تولید می‌کند. این مواد در تولید تلفن‌های همراه، خودروها، هواپیماها، زیردریایی‌های هسته‌ای و بسیاری از تجهیزات نظامی و صنعتی دیگر کاربرد دارند.
چین با تکیه بر نیروی کار عظیم آموزش‌دیده، استفاده گسترده از مواد شیمیایی ارزان‌قیمت و پذیرش هزینه‌های زیست‌محیطی بالا، رقابت را برای شرکت‌های غربی بسیار دشوار کرده است.
افزون بر این، پکن صادرات برخی فناوری‌های استراتژیک مرتبط با عناصر نادر را ممنوع کرده و برای دانشمندان چینی نیز محدودیت‌هایی در خصوص افشای اطلاعات وضع کرده است.
در آوریل گذشته، چین اعلام کرد که خریداران خارجی آهن‌رباهای نادر باید ثابت کنند که هیچ ارتباطی با بخش نظامی ندارند. همین مقررات، باعث تأخیر در تولید کارخانه SUV شرکت Ford شد و واکنش گسترده‌ای در صنعت ایجاد کرد.
مدیرعامل فورد، جیم فارلی، اظهار داشت: «بدون چین نمی‌توانیم به آهن‌رباهای پرقدرت دست پیدا کنیم.»
هدف استراتژیک: قطع وابستگی به چین
برنامه‌ای برای امنیت زنجیره تأمین و تولید مستقل
در بحبوحه بحران تأمین، MP Materials با تکیه بر حمایت پنتاگون در مسیر پیشرو قرار گرفته است. این شرکت با تأمین تجهیزات تولیدی خود از آمریکای شمالی و اروپا، وابستگی به چین را کاهش داده؛ اما این کار منجر به افزایش هزینه‌ها و طولانی شدن زمان تحویل شده است.
بر اساس توافق جدید، وزارت دفاع آمریکا به توسعه کارخانه تگزاس کمک کرده و از ساخت کارخانه‌ای دوم و بزرگ‌تر نیز حمایت خواهد کرد. اگرچه بخش کوچکی از تولیدات به ارتش آمریکا اختصاص خواهد یافت، اما بخش عمده‌ای از آهن‌رباها به خودروسازان و سایر مشتریان تجاری فروخته خواهد شد.
چالش‌های رشد سریع
بازسازی صنعتی با موانع بزرگ
ماجرای MP Materials موانع جدی پیش روی بازسازی صنعت آمریکایی را نمایان می‌سازد. جیمز لیتینسکی (مدیرعامل) و مایکل روزنتال (مدیر عملیات) در ابتدا به‌صورت اتفاقی وارد این صنعت شدند.
معدن Mountain Pass در کالیفرنیا که متعلق به شرکت Molycorp بود، در سال ۲۰۱۵ ورشکست شد. لیتینسکی و روزنتال این معدن را به‌عنوان دارایی استراتژیک در نظر گرفتند و در سال ۲۰۱۷ کنترل آن را در دست گرفتند.
اما مشکلی جدی وجود داشت: خارج از چین تقریباً هیچ‌کس قادر به فرآوری اقتصادی عناصر نادر نبود. MP Materials با انعقاد قراردادی با شرکت چینی Shenghe Resources، تأمین مالی اولیه را دریافت کرد و سپس درآمد حاصل را صرف توسعه واحدهای فرآوری مستقل خود کرد.
دیدگاه صنعت درباره حمایت دولتی
آیا سرمایه‌گذاری انحصاری به ضرر رقابت است؟
برخی رقبای غربی این رویکرد دولت را نقد می‌کنند. به اعتقاد آنان، سرمایه‌گذاری سنگین روی یک شرکت ممکن است رقابت در این صنعت نوپا را تضعیف کند.
یکی از مدیران شرکت‌های فعال در حوزه عناصر نادر گفت: «دولت در حال تعیین برندگان و بازندگان است و به‌نظر می‌رسد همه تخم‌مرغ‌های خود را در سبد MP قرار داده است.»
اما لیتینسکی در پاسخ به این انتقادات بیان کرد:
«ایجاد امنیت برای MP، به نفع کل صنعت است. ما با فرصت‌های بزرگی برای رشد روبه‌رو هستیم.»
