پیکاها، این پستانداران کوچک و دوست‌داشتنی کوهستانی، مدت‌هاست بخشی از تجربه طبیعت‌گردی در کوه‌های راکی بوده‌اند. اما پژوهش‌های تازه نشان می‌دهد که جمعیت پیکاهای جوان در برخی مناطق این رشته‌کوه در حال کاهش است؛ پدیده‌ای نگران‌کننده که می‌تواند نشانه‌ای از تغییرات عمیق‌تر در اکوسیستم‌های مرتفع باشد. در این گزارش، روند کاهش پیکاهای جوان، دلایل احتمالی آن و پیامدهای اکولوژیکی این تغییر بررسی می‌شود.
نابودی پنهان پیکاهای جوان در کوه‌های راکی
پیکاها معمولاً قبل از آنکه کوهنوردان بتوانند آن‌ها را ببینند، با صدای تیز و کوتاه خود به استقبالشان می‌آیند. این سوت‌های تیز که از میان صخره‌ها طنین می‌اندازند، به این پستانداران کوچک، حضوری بزرگ در ارتفاعات می‌دهند.
اما اکنون در یکی از سایت‌های تحقیقاتی شناخته‌شده در کوه‌های راکی، این صدای آشنا آرام‌تر شده است. یک پایش طولانی‌مدت روی دامنه‌ای در کلرادو نشان می‌دهد که تعداد پیکاهای جوانی که وارد جمعیت می‌شوند کاهش یافته است.
این تحقیقات پیشنهاد می‌کند که ساختار جمعیتی پیکاها در این منطقه به‌سمت افزایش تعداد بالغ‌ها و کاهش حضور نسل‌های جوان حرکت کرده است.
سبک زندگی پیکا
پیکای آمریکایی (Ochotona princeps) حیوانی کوچک و پشمالو با گوش‌های گرد است که اندازه‌ای تقریباً برابر مشت انسان دارد. آن‌ها از نظر زیستی به خرگوش‌ها و انواع خرگوش‌سانان نزدیک‌ترند تا جوندگان.
در کلرادو و بسیاری از رشته‌کوه‌های غرب آمریکا، پیکاها میان توده‌های سنگی نزدیک قله‌ها زندگی می‌کنند و با صداهای بلند خود به گردشگران خوش‌آمد می‌گویند.
پیکاها برای گذراندن زمستان‌های طولانی، گیاهان را بریده و در تلنبارهای کوچک ذخیره می‌کنند. آن‌ها همچنین طعمه‌ای برای شکارچیانی مانند راسویان و پرندگان شکاری هستند.
به‌دلیل قابل‌مشاهده و قابل‌شنیدن بودن، تغییرات جمعیت پیکاها خیلی زود توجه انسان را جلب می‌کند.
دهه‌ها تحقیق روی یک خط‌الراس
مطالعه جدید توسط کریس ری، پژوهشگر مؤسسه تحقیقات قطبی و آلپاین (INSTAAR) در دانشگاه کلرادو بولدر، و همکارانش انجام شده است.
این پژوهش بر یک زیستگاه حدود ۱۰ مایلی جنوب پارک ملی کوه‌های راکی، در سایت تحقیقاتی بلندمدت «نیوت ریج» واقع در شمال ندرلند کلرادو، تمرکز دارد.
نیوت ریج دارای دشت‌های توندرای وسیع و دامنه‌های سنگلاخی شیب‌دار است و دهه‌هاست که مورد پایش مستمر دانشمندان قرار دارد.
از سال ۱۹۸۱ تا ۱۹۹۰، پروفسور چارلز ساوث‌ویک از دانشگاه کلرادو و تیمش، پیکاهایی را که نزدیک توده‌های سنگی (تالوس‌ها) می‌ماندند به‌دام انداخته و نشانه‌گذاری کردند.
کریس ری بیش از ۳۵ سال است که پیکاها را از مونتانا تا کلرادو مطالعه می‌کند. او در سال ۲۰۰۴ و سپس از ۲۰۰۸ تا ۲۰۲۰ دوباره به سایت ساوث‌ویک بازگشت و با استفاده از روش‌های مشابه، اما همراه با مراقبت‌های دقیق برای حفاظت از حیوانات، داده‌های جدید جمع‌آوری کرد.
او همراه با یاسمین ویدریو، دانشجوی سابق دانشگاه کلرادو، داده‌های جدید را با نسخه‌های پیشین مقایسه کرد.
«پیکاها برای مطالعه بسیار مناسب‌اند، چون قابل‌مشاهده و مشخص هستند و یکی از راه‌های بررسی تغییرات اکوسیستم‌های آلپاین محسوب می‌شوند.» — کریس ری
کاهش تعداد پیکاهای جوان روی صخره‌ها
این سابقه طولانی‌مدت به تیم پژوهشی امکان داد الگوی نگران‌کننده‌ای را شناسایی کند. آن‌ها دریافتند که «جذب» پیکاهای جوان در این منطقه، نسبت به دهه ۱۹۸۰ به‌طور قابل‌توجهی کاهش یافته است.
به بیان ساده، جمعیت کنونی بیشتر از پیکاهای بالغ تشکیل شده و تعداد کمتری از پیکاهای جوان در این منطقه به دنیا می‌آیند یا از مناطق دیگر مهاجرت می‌کنند.
بر اساس محاسبات تیم تحقیقاتی، نسبت پیکاهای جوان به دام‌افتاده در این سایت، از دهه ۱۹۸۰ تاکنون حدود ۵۰ درصد کاهش یافته است.
محققان هنوز دلیل قطعی این تغییر در نیوت ریج را نمی‌دانند و مشخص نیست این الگو در سراسر غرب آمریکا مشترک است یا خیر. همچنین آن‌ها نمی‌توانند کاهش محلی پیکاهای جوان را تنها با دما مرتبط کنند.
پیکاها دامنه تحمل گرمایی محدودی دارند
با وجود این، این گونه سال‌هاست که روی رادار دانشمندان قرار گرفته است. کریس ری اشاره می‌کند که پژوهشگران مدت‌ها پیش پیش‌بینی کرده بودند تغییرات اقلیمی ممکن است پیکاهای غرب آمریکا را تهدید کند.
یک مطالعه در سال ۲۰۱۶ پیش‌بینی کرده بود که پیکاها ممکن است تا پایان قرن از پارک ملی کوه‌های راکی کاملاً ناپدید شوند. تابستان‌ها نیز در زیستگاه‌های مرتفع راکی گرم‌تر شده‌اند؛ نشانه‌ای هشداردهنده برای اکوسیستم‌هایی که انسان‌ها به آن‌ها وابسته‌اند.
بخشی از مشکل به زیست‌شناسی پیکاها برمی‌گردد. ری می‌گوید: «پیکاها مثل سگ نفس‌نفس نمی‌زنند، عرق هم نمی‌کنند. تنها راه دفع گرمای متابولیک این است که وارد فضایی خنک شوند و اجازه دهند گرما از بدنشان خارج شود.»
روزهای گرم‌تر یعنی زمان کمتر و ناامن‌تر برای یافتن غذا روی سطح زمین. تحقیقات قبلی نشان داده بود که پیکاهای جوان احتمالاً برای حرکت بین زیستگاه‌های کوهستانی در هوای گرم‌تر با مشکل روبه‌رو می‌شوند، چون برای جابه‌جایی باید از دامنه‌های پایین‌تر و داغ‌تر عبور کنند.
ری می‌گوید: «زیستگاه‌هایی که پیکاها در آن‌ها زندگی می‌کنند، برج آب ما هستند. یخ‌دائمی یا یخ فصلی زیرزمینی در این مناطق دیرتر در تابستان آب می‌شود و به پر شدن منابع آبی ما کمک می‌کند؛ زمانی که مخازن رو به خالی‌شدن هستند.»
بنابراین، تغییرات جمعیتی پیکاها می‌تواند نشانه‌ای از تغییرات عمیق‌تر در برف، یخ و منابع آب در حوضه‌های مرتفع باشد.
نشانه‌های تغییر در اکوسیستم آلپاین
پیکا فقط یک داده علمی نیست؛ بخشی از تجربه حضور در ارتفاعات محسوب می‌شود.
ری می‌گوید: «وقتی در راکیز پیاده‌روی می‌کنید و یک پیکا سر شما داد می‌زند، تجربه‌ای بامزه است. اگر دیگر این صدا را نشنوید، تجربه‌تان از طبیعت ناقص می‌شود.»
از دست‌رفتن این صداهای کوچک می‌تواند برای بسیاری از افرادی که با این کوه‌ها ارتباط عاطفی دارند، نشانه تغییری واقعی باشد.
دامنه‌ای که زمانی ترکیبی پرجنب‌وجوش از بالغ‌ها و جوان‌ها داشت، ممکن است به منطقه‌ای آرام‌تر تبدیل شود؛ جایی که حیوانات مسن‌تر دوام می‌آورند اما نسل جدید کمتر وارد می‌شود. برای دانشمندان، این تغییر اهمیت زیادی دارد، زیرا بازتابی از وضعیت بزرگ‌تر اکوسیستم آلپاین است.
تغییری که جنبه شخصی دارد
ارتباط ری با پیکاها به دهه‌ها قبل بازمی‌گردد. اوایل دوران کاری‌اش، در دهه ۱۹۹۰، با پیکای نری آشنا شد که به دلیل برچسب‌های زرد روی گوشش، نام «مستر ماستارد» را برایش انتخاب کرده بود.
ری می‌گوید: «او هنگام به‌دام افتادن یک حیوان بالغ بود و نه سال دیگر هم زندگی کرد.»
این‌روزها چنین طول عمر طولانی در سایت‌های پژوهشی او کمتر دیده می‌شود. «دیگر چنین مواردی را نمی‌بینم، بنابراین فکر می‌کنم شرایط واقعاً در حال تغییر است.»
برای پژوهشگرانی که بخش زیادی از زندگی حرفه‌ای خود را با این حیوانات گذرانده‌اند، این تغییر هم علمی است و هم احساسی.
مطالعه نیوت ریج یک مطالعه موردی دقیق به تصویری بزرگ‌تر اضافه می‌کند: غربی گرم‌تر که حتی همسایگان کوچک و آشنایی مانند پیکاها نیز گرما را حس می‌کنند.
نتایج کامل این مطالعه در مجله Arctic, Antarctic, and Alpine Research منتشر شده است.
اگر به تغییرات اقلیمی و حیات‌وحش ارتفاعات علاقه دارید، این مقاله را با دوستان طبیعت‌دوستتان به اشتراک بگذارید و دیدگاهتان را در بخش نظرات ثبت کنید.
