تا به حال به این موضوع فکر کرده‌اید که واتیکان گنجینه‌های ادبی گران‌بهایش را کجا نگه می‌دارد؟ کتابخانه واتیکان (Vatican Library) که در سال ۱۴۷۵ تأسیس شد، یکی از قدیمی‌ترین و اختصاصی‌ترین کتابخانه‌های جهان است و بیش از ۷۵ هزار نسخه خطی و ۱.۶ میلیون کتاب را در خود جای داده است. از نسخه‌های باستانی کتاب مقدس گرفته تا شاهکارهای رنسانس، این گنجینه، میراث فکری بشریت را حفظ می‌کند. در ادامه همراه با ما باشید تا بیشتر از کتابخانه واتیکان بدانید.
تاریخچه کتابخانه واتیکان
۱۴۴۷ تا ۱۴۷۵: پایه‌گذاری
پاپ نیکلاس پنجم گردآوری نسخه‌های خطی را آغاز کرد، چون باور داشت که دانشمندان باید به متون لاتین، یونانی و عبری دسترسی داشته باشند. در سال ۱۴۷۵، پاپ سیکستوس چهارم به طور رسمی کتابخانه را تأسیس کرد و بارتولومئو پلاتینا را به‌عنوان نخستین کتابدار منصوب نمود. در عرض تنها شش سال، مجموعه کتابخانه از ۲۵۲۷ به ۳۴۹۸ نسخه خطی رسید.
قرون ۱۶ و ۱۷: دوران گسترش
در دوره پاپ لئو دهم، کتابخانه با جمع‌آوری منظم و هدفمند شکوفا شد. مجموعه‌های خصوصی و سلطنتی به طور کامل به کتابخانه اضافه شدند و ترکیب‌های منحصربه‌فردی پدید آمد که برخی از آن‌ها هنوز هم پابرجا هستند.
قرون ۱۸ و ۱۹: گشایش به‌سوی جهان
در سال ۱۸۰۹، زمانی که ناپلئون رم را ضمیمه خاک خود کرد، کتابخانه واتیکان به کتابخانه ملی تبدیل شد. بعدها، در دوران پاپ لئو سیزدهم، درهای کتابخانه بیشتر به روی دانشگاهیان و تاریخ‌نگاران گشوده شد و در سال ۱۸۹۲، سالن مطالعه‌ای مدرن ایجاد گردید.
قرن بیستم تا امروز: نوسازی
در سال ۱۹۲۷، پاپ پیوس یازدهم اصطبل‌های قدیمی اسب‌ها را به قفسه‌های کتاب تبدیل کرد. تا دهه ۱۹۸۰، فضای جدیدی برای نگهداری نسخه‌های خطی در زیر حیاط ساخته شد. در سال ۲۰۱۰، تلاش‌ها برای دیجیتال‌سازی آغاز شد تا این گنجینه‌ها در فضای آنلاین قابل دسترسی باشند و در عین حال نسخه‌های اصلیِ آسیب‌پذیر محافظت شوند.
کتابخانه واتیکان کجاست؟
کتابخانه واتیکان در داخل کاخ واتیکان در شهر واتیکان قرار دارد. این کتابخانه نزدیک «کورتیله دل بل‌وِدِره» واقع شده و ورودی آن از حیاط زیبای بل‌ودره است. وقتی در موزه‌های واتیکان گردش می‌کنید، از کنار این مکان عبور خواهید کرد، اگرچه دسترسی مستقیم به آن فقط برای پژوهشگران مجاز است.
داخل کتابخانه واتیکان چه چیزهایی وجود دارد؟
نسخه‌های خطی
کتابخانه بیش از ۷۵ هزار نسخه خطی را در خود جای داده است، گنجینه‌هایی که هر دوستدار تاریخ را به وجد می‌آورد. ستاره این مجموعه، کدکس واتیکانوس است؛ یکی از کهن‌ترین نسخه‌های تقریباً کامل کتاب مقدس که تاکنون کشف شده است. همچنین انجیل‌های باربرینی با تصویرسازی‌های زیبا، و آثار کلاسیک باستانی مانند ویرجیلیوس واتیکانوس که شامل نگاره‌هایی رومی است، در این مجموعه دیده می‌شوند. شاید شگفت‌انگیزترین بخش، نسخه‌های چندفرهنگی مانند کدکس بورخیا باشد، دست‌نوشته‌ای رنگارنگ از آمریکای پیشاکلمبی و همچنین نسخه‌های خطی متعدد قرآن.
کتاب‌های چاپی
بیش از ۱.۶ میلیون کتاب در کتابخانه واتیکان نگهداری می‌شود. در میان آن‌ها، ۸۶۰۰ اینکونابولا (کتاب‌هایی که پیش از سال ۱۵۰۱ چاپ شده‌اند) به چشم می‌خورد، یادگاری از روزهایی که چاپ، فناوری انقلابی به شمار می‌رفت. این مجموعه شامل ده‌ها هزار نسخه نادر از قرون ۱۶ و ۱۷ است که بازتاب‌دهنده تکامل اندیشه رنسانس و پژوهش‌های نخستین دوره مدرن است.
مجموعه‌های بایگانی و آثار تاریخی
فراتر از کتاب‌ها، مجموعه‌هایی چون آرشیو باربرینی و پرگامنه پاتِتا شامل اسنادی تاریخی هستند که شکل‌دهنده تاریخ اروپا بوده‌اند. همچنین کتابخانه از بیش از ۳۳۰ هزار اثر تاریخی محافظت می‌کند، از جمله سکه‌های باستانی، مدال‌ها، چاپ‌های سنگی، حکاکی‌ها و طراحی‌هایی که نگاهی بصری به گذشته ارائه می‌دهند.
آیا کتابخانه واتیکان برای عموم باز است؟
هرچند این کتابخانه شگفت‌انگیز به نظر می‌رسد، اما نمی‌توانید به‌سادگی در میان قفسه‌های آن قدم بزنید. این کتابخانه انحصاری تنها برای پژوهشگران واجد شرایط باز است، کسانی که باید نیاز آکادمیک مشروعی را اثبات کنند. معمولاً استادان دانشگاه، پژوهشگران دکترا و دانشمندان معتبر با سوابق انتشاراتی مرتبط اجازه ورود دارند.
اما نگران نباشید، هنوز هم می‌توانید بخشی از این گنجینه‌ها را در موزه‌های واتیکان ببینید، جایی که برخی از نسخه‌های خطی و کتاب‌ها در قالب نمایشگاه‌های عمومی به نمایش گذاشته می‌شوند. موزه‌ها از دوشنبه تا شنبه (۹ صبح تا ۶ عصر) و آخرین یک‌شنبه هر ماه (۹ صبح تا ۲ ظهر) باز هستند.
آرشیو سری واتیکان
آنچه در رمان‌ها می‌خوانید را باور نکنید! «آرشیو سری واتیکان» در واقع آن‌طور که از نامش برمی‌آید، سری و مرموز نیست. در حقیقت، پاپ فرانسیس در سال ۲۰۱۹ نام آن را به «آرشیو رسولی واتیکان» تغییر داد تا همین سوءتفاهم را از بین ببرد.
این آرشیو کاملاً جدا از کتابخانه واتیکان است و در قرن هفدهم توسط پاپ پل پنجم تأسیس شد تا محلی اختصاصی برای نگهداری اسناد رسمی کلیسا باشد. در حالی که کتابخانه، محل نگهداری آثار علمی و ادبی است، آرشیو، ردپای کاغذی پاپ‌ها را حفظ می‌کند، از فرامین رسمی گرفته تا نامه‌های شخصی.
در میان گنجینه‌های این آرشیو، اسناد تاریخی شگفت‌انگیزی وجود دارد: از پرونده محاکمه گالیله گرفته تا نامه‌هایی از میکل‌آنژ و درخواست هِنری هشتم برای ابطال ازدواج. حتی نامه‌نگاری‌هایی از مری، ملکه اسکاتلند، و اسناد مربوط به شوالیه‌های معبد هم در این میان یافت می‌شود.
برخی از اسناد به قرن هشتم میلادی بازمی‌گردند، هرچند این متون کهن بسیار کمیاب و تکه‌تکه هستند و البته با اینکه نظریه‌پردازان توطئه درباره وجود اسناد مخفی درباره موجودات فضایی یا متون جادویی خیال‌پردازی می‌کنند، در واقعیت، این اسناد بیشتر پژوهشی و علمی است اما کم‌رمق و کسل‌کننده نیست.
همانند کتابخانه واتیکان، آرشیو نیز به روی بازدیدکنندگان عادی باز نیست. اما از سال ۱۸۸۱، پژوهشگران واجد شرایط می‌توانند به آن دسترسی پیدا کنند و هر سال هزاران نفر از این گنجینه‌های تاریخی بازدید پژوهشی می‌کنند.
