تیمی از محققان به تازگی رفتاری را در طبیعت مشاهده کرده‌اند که می‌تواند سرنخ‌های حیاتی درباره چگونگی تولیدمثل کوسه‌نهنگ‌های در معرض خطر ارائه دهد.
این کشف شگفت‌انگیز که توسط تیم تحقیقاتی در سواحل شمال غربی استرالیا انجام شد، می‌تواند نقشی کلیدی در حفاظت از این گونه ایفا کند.
چالش‌های شناخت رفتار کوسه‌نهنگ‌ها
کوسه‌نهنگ‌ها، که به عنوان بزرگ‌ترین ماهی جهان شناخته می‌شوند، مدت‌هاست که دانشمندان را با چرخه‌های زندگی پیچیده‌شان – به‌ویژه رفتارهای جفت‌گیری – به چالش کشیده‌اند.
با توجه به اینکه این گونه در حال حاضر در فهرست گونه‌های در معرض خطر قرار دارد، هرگونه اطلاعات درباره راهبردهای تولیدمثل آن‌ها برای تدوین اقدامات حفاظتی مؤثر ضروری است.
جمع‌آوری داده درباره رفتار کوسه‌نهنگ‌ها
در صخره نینگالو، یکی از میراث‌های جهانی یونسکو در سواحل شمال غربی استرالیا، از سال ۲۰۰۹ تا ۲۰۲۴ هر ساله در ماه می مأموریت‌هایی انجام شده است. این بازه زمانی اوج مهاجرت کوسه‌نهنگ‌ها به این منطقه و تجمع تعداد قابل توجهی از آن‌ها را شامل می‌شود.
دانشمندان در این فصل‌های میدانی رفتارهای کوسه‌نهنگ‌ها را مشاهده و داده‌هایی جمع‌آوری کرده‌اند تا الگوهایی را کشف کنند که از عادات تغذیه‌ای تا رفتارهای احتمالی جفت‌گیری را روشن کند.
در مأموریت سال ۲۰۲۴، یک تیم تحقیقاتی مشاهده کرد که یک کوسه‌نهنگ نر بالغ رفتارهایی شبیه به تعقیب و گاز گرفتن نسبت به یک کوسه‌نهنگ ماده کوچک‌تر انجام می‌دهد. اگرچه مشخص نیست که این تعامل به جفت‌گیری منجر شده است یا خیر، این مشاهدات نادر بینشی کمیاب درباره تعاملات خواستگاری این غول‌های دریایی ارائه می‌دهد.
شواهد مستقیم از رفتارهای غیرعادی
«تعقیب و گاز گرفتن رفتارهای رایجی در فرایند جفت‌گیری سایر گونه‌های ماهی‌های غضروفی، از جمله کوسه‌نهنگ‌ها، است»، کریستین بری، دانشجوی دکتری و عضو مؤسسه هری باتلر در دانشگاه مرداک و مؤسسه علوم دریایی استرالیا توضیح می‌دهد.
بری و همکارانش اشاره کردند که این رفتارها در چندین گونه دیگر ماهی‌های غضروفی، از جمله انواع مختلف کوسه، مشاهده شده است. چنین اقداماتی معمولاً نشان‌دهنده تلاش نر برای تثبیت یا حفظ موقعیت ماده در هنگام جفت‌گیری است.
بری افزود: «این رفتارها همچنین با گزارش‌های قبلی ماهی‌گیران که رفتار نرهای بالغ نسبت به ماده‌ها را در مکان‌های تجمع مختلف شرح داده‌اند، مطابقت دارد.» این شواهد اکنون با داده‌های مستقیم تقویت شده و احتمالاً نشان‌دهنده شباهت رفتارهای جفت‌گیری کوسه‌نهنگ‌ها با سایر کوسه‌های بزرگ است.
کنار هم گذاشتن سرنخ‌های جفت‌گیری
تیم تحقیقاتی به رهبری بری و دکتر مارک میکان از دانشگاه استرالیای غربی نتایج خود را در ژورنال Frontiers in Marine Science منتشر کردند.
به گفته بری، بعید است که تعامل مشاهده‌شده در این مأموریت به یک رویداد جفت‌گیری موفق منجر شده باشد. با این حال، رفتارهای تعقیب و گاز گرفتن به‌طور قوی نشان می‌دهند که رفتارهای جفت‌گیری کوسه‌نهنگ‌ها الگویی مشابه با بسیاری از گونه‌های دیگر کوسه دارد.
اضافه کردن این رفتارهای تازه مستند شده به زمینه گسترده‌تر زیست‌شناسی کوسه‌نهنگ‌ها به دانشمندان کمک می‌کند فرضیاتی درباره فرآیند جفت‌گیری این گونه ارائه دهند.
رفتار اجتنابی کوسه‌نهنگ‌های ماده
کوسه‌نهنگ‌ها که می‌توانند تا بیش از ۱۲ متر رشد کنند، در آب‌های گرم و مناطق گرمسیری در سراسر جهان توزیع شده‌اند. با وجود حضور گسترده آن‌ها، در بسیاری از مکان‌های تجمع، تعداد نرها بسیار بیشتر از ماده‌ها است.
کریستین بری توضیح می‌دهد: «در صخره نینگالو و بسیاری از مکان‌های تجمع در سراسر جهان، نرها با نسبت یک ماده به سه نر غالب هستند.» دلایل این عدم توازن سال‌هاست که دانشمندان را به فکر فرو برده است.
او افزود: «این ممکن است توضیح دهد که چرا کوسه‌نهنگ‌های ماده از مکان‌های تجمع اجتناب می‌کنند. به‌ویژه برای کوسه‌نهنگ‌های ماده جوان، هزینه‌های انرژی ناشی از توجه‌های ناخواسته از سوی نرها می‌تواند دلیلی برای این الگوی غالب نرها باشد.»
تأثیر بر حفاظت از گونه‌ها
سؤال مهم این است که این یافته‌ها چه معنایی برای مدیریت جمعیت کوسه‌نهنگ‌ها در سراسر جهان دارند. به عنوان یک گونه در معرض خطر، کوسه‌نهنگ‌ها با چالش‌های بسیاری از جمله برخورد با کشتی‌ها و تخریب زیستگاه مواجه هستند.
شناخت رفتار جفت‌گیری آن‌ها، از جمله تعامل نرها و ماده‌ها در مکان‌های تجمع، می‌تواند به زیست‌شناسان و سیاست‌گذاران در شناسایی و حفاظت از زیستگاه‌های حیاتی کمک کند – به‌ویژه مکان‌هایی که ماده‌ها می‌توانند از تجمعات نرها دور بمانند.
ادامه تحقیقات درباره کوسه‌نهنگ‌ها
این اطلاعات جدید درباره تعاملات احتمالی جفت‌گیری تنها یکی از یافته‌های متعدد تیم‌های تحقیقاتی دانشگاه مرداک و دیگر نهادهای همکار است. مطالعات پیشین آن‌ها موضوعاتی چون تأثیر گردشگری بر سلامت کوسه‌نهنگ‌ها و پویایی طعمه در آب‌هایی که این ماهیان در آن‌ها زندگی می‌کنند را پوشش داده است.
این تیم قصد دارد تمرکز خود را گسترش داده و مطالعات بیشتری شامل بررسی‌های ژنتیکی و مشاهدات مستقیم انجام دهد تا مشخص شود این رفتارها چه میزان رخ می‌دهند و چه عواملی به تولیدمثل موفق منجر می‌شوند.
حفظ بزرگ‌ترین ماهی جهان
مشاهدات جدید در صخره نینگالو گامی مهم در کشف یکی از رازهای بزرگ زیست‌شناسی دریایی – یعنی نحوه تولیدمثل کوسه‌نهنگ‌ها – محسوب می‌شود.
با تحقیقات بیشتر، دانشمندان امیدوارند مشخص کنند که آیا کوسه‌نهنگ‌های ماده از مکان‌های با تعداد زیاد نرها دوری می‌کنند تا از هزینه‌های انرژی ناشی از توجه‌های ناخواسته بکاهند یا خیر.
در نهایت، کشف جزئیات رفتار جفت‌گیری کوسه‌نهنگ‌ها یک قطعه حیاتی برای تضمین بقای این حیوانات در معرض خطر برای نسل‌های آینده است.
