یافته‌های یک پژوهش جدید نشان می‌دهد که حضور سموم جلبکی در نهنگ‌های قطبی (Bowhead Whales) ــ که منبع غذایی اصلی برای جوامع بومی آلاسکا به شمار می‌روند ــ نشانه‌ای نگران‌کننده از تغییرات در اکوسیستم دریایی قطب شمال است. به‌دنبال گرم‌شدن آب‌های این منطقه، جلبک‌های مضر در حال گسترش هستند و در زنجیره غذایی صعود می‌کنند.
واقعیتی که بومیان مدت‌هاست احساس کرده‌اند
این پژوهش که با مشارکت مؤسسه اقیانوس‌شناسی وودز هول و چندین نهاد علمی دیگر انجام شده، تأیید می‌کند که شرایط گرم‌تر آب، محیطی مساعد برای رشد و گسترش سموم جلبکی ایجاد کرده است. این سموم نه‌تنها نهنگ‌ها، بلکه صدف‌ها، ماهی‌ها و سایر آبزیانی که جوامع بومی به آن‌ها وابسته‌اند را نیز تهدید می‌کنند.
کتی لِفِور، زیست‌شناس پژوهشی در مرکز شیلات شمال‌غرب NOAA و نویسنده اصلی مطالعه می‌گوید:
«این تهدیدات، خطراتی جدید هستند که پیش‌تر ناشناخته بودند. مردمان ساکن جوامع دورافتاده در شمال و غرب آلاسکا برای تغذیه و حفظ فرهنگ خود به منابع دریایی وابسته‌اند، اما اکنون متوجه شده‌ایم که این منابع در معرض خطر قرار دارند.»
آگاهی بومیان از تغییرات محیطی
اولین نشانه‌ها از سوی جوامع بومی
رافائلا استیمل‌مایر، دامپزشک حیات‌وحش در شهرداری نورت اسلوپ بارو در آلاسکا و یکی از نویسندگان مقاله، تأکید می‌کند که جوامع بومی از دیرباز تأثیرات گرم‌شدن را احساس کرده‌اند:
«مردمان بومی شناخت عمیقی از اکوسیستم‌های وابسته به آن دارند و از نخستین کسانی بودند که این تغییرات را تشخیص دادند. بسیار دشوار است که از منابعی که قرن‌ها به آن‌ها تکیه داشته‌اند، چشم‌پوشی کنند.»
نیاز به آزمایش‌های میدانی سریع
استیمل‌مایر بر لزوم استفاده از ابزارهای پایش و آزمایش‌های سریع برای شناسایی سموم در منابع غذایی سنتی پیش از مصرف تأکید می‌کند. این فناوری‌ها به جوامع محلی امکان می‌دهد تا تصمیمات آگاهانه‌تری درباره مصرف منابع غذایی اتخاذ کنند.
جلبک‌های سمی قطب شمال: از خواب زمستانی تا تهدید واقعی
پژوهش در مورد چرخه زندگی جلبک‌ها
دانشمندان مؤسسه وودز هول از جمله دان اندرسون، باب پیکارت و دانشجوی تحصیلات تکمیلی ایوی فَشِن، مسیر حرکت و چرخه زندگی جلبک‌هایی را که منجر به تولید سم می‌شوند بررسی کرده‌اند.
دان اندرسون می‌گوید:
«در سال‌های اخیر بخش قابل‌توجهی از تمرکز آزمایشگاه خود را بر قطب شمال آلاسکا معطوف کرده‌ام. این منطقه در تحقیقات مربوط به شکوفه‌های جلبکی مضر (HABs) مرز جدیدی به شمار می‌آید، به‌ویژه با توجه به سرعت گرم‌شدن آب‌ها و گستردگی جلبک‌های الکساندریوم که ثبت کرده‌ایم.»
این جلبک‌های تک‌سلولی (داینوفلاژله‌ها) تولیدکننده سموم عصبی بسیار قوی هستند.
جلبک‌ها از جنوب می‌آیند یا در محل رشد می‌کنند؟
مسئله دوگانه است: برخی شکوفه‌های جلبکی از جنوب آمده و با جریان‌های اقیانوسی به شمال منتقل می‌شوند. برخی دیگر، در محل و در نتیجه جوانه‌زدن کیست‌های خفته در بستر دریا به وجود می‌آیند.
اندرسون توضیح می‌دهد:
«برای سال‌ها، این کیست‌ها غیرفعال باقی مانده بودند و سرمای شدید باعث ماندگاری آن‌ها می‌شد. اما اکنون با گرم‌شدن دوره‌ای آب‌های عمقی، شاهد شرایطی هستیم که امکان جوانه‌زدن فراهم می‌شود، و این موضوع ریسک را به‌طور جدی تغییر می‌دهد.»
بزرگ‌ترین ذخایر کیست‌های سمی دنیا در قطب شمال آلاسکا
تیم اندرسون کشف کرده که بزرگ‌ترین ذخایر جهانی کیست‌های الکساندریوم در رسوبات دریایی قطب شمال آلاسکا قرار دارد. این ذخایر هنگامی شکل می‌گیرند که شکوفه‌های جلبکی از دریای برینگ به سمت شمال آمده و در مناطقی مانند دریای چاکچی ته‌نشین می‌شوند.
گرم‌شدن آب‌ها باعث فعال شدن این کیست‌ها و رشد آن‌ها می‌شود و در نتیجه، یک منبع جدید محلی از شکوفه‌های جلبکی سمی ایجاد می‌شود ــ که تهدید موجود از سوی شکوفه‌های جنوبی را دوچندان می‌کند.
تغییرات سیستمی در اکوسیستم قطب شمال
تحلیل الگوهای گردش آب و دمای آن
باب پیکارت و پژوهشگر پیشین او، پی‌گِن لین، بررسی کردند که چگونه گردش اقیانوسی و دمای آب در شکل‌گیری جلبک‌های سمی مؤثر است.
پیکارت می‌گوید:
«تحقیقات من در قطب شمال در سال‌های اخیر بیش از پیش میان‌رشته‌ای شده‌اند و شامل مطالعه الگوهای جریانی، فشارهای جوی و ویژگی‌های آب در پویایی شکوفه‌های جلبکی شده‌اند.»
در نتیجه، این تنها یک مسئله جلبک یا یک گونه خاص نیست؛ بلکه تغییرات گسترده در سیستم‌های زیستی، جوی و اقیانوسی در حال وقوع است که پیامدهایی مستقیم برای مردم ساکن در نزدیکی دریا دارد.
مقابله با تهدید جلبک‌های سمی با کمک علم
نقش کلیدی در رصد و پاسخ‌گویی
محققان مؤسسه وودز هول صرفاً ناظر این تغییرات نیستند، بلکه در تلاش برای یافتن راه‌حل نیز مشارکت دارند.
دان اندرسون ریاست دفتر ملی شکوفه‌های جلبکی مضر ایالات متحده را نیز بر عهده دارد. این نهاد، راهبردهای ملی برای مقابله با HABها را هماهنگ می‌کند؛ از جمله تحقیقات، اطلاع‌رسانی و ارتباط با جوامع ساحلی.
این چالشی نیست که پاسخ سریعی داشته باشد، اما با اتکا به داده‌های علمی و همکاری نزدیک با جوامع بومی آلاسکا، تلاش‌ها برای پایش بهتر و مدیریت دقیق‌تر تهدید سموم جلبکی در قطب شمال رو به افزایش است.
نتیجه‌گیری: تهدید آینده نیست، اکنون است
پیام روشن است: گرم‌شدن اقیانوس‌ها تهدیدی آینده‌نگرانه نیست، بلکه هم‌اکنون در حال آزادسازی خطرات سمی در قطب شمال است؛ خطراتی که نحوه تغذیه جوامع ساحلی و آنچه می‌توانند با اطمینان مصرف کنند را دگرگون می‌سازد.
این مطالعه در مجله معتبر Nature منتشر شده است.
