چین تعداد زیادی فارغ‌التحصیل در رشته‌های STEM (علوم، فناوری، مهندسی و ریاضیات) تربیت می‌کند، اما گفته می‌شود که در زمینه نوآوری چندان موفق نیست. به گزارش نیویورک تایمز، عوامل فرهنگی و سیاسی می‌توانند به توضیح این موضوع کمک کنند.
برای بسیاری از چینی‌ها، موفقیت DeepSeek یک پیروزی برای سیستم آموزشی چین محسوب می‌شد. این موفقیت، نشانه‌ای از برابری سیستم آموزشی چین با ایالات متحده، یا حتی برتری آن بود. به گفته بنیان‌گذار شرکت، تیم اصلی توسعه‌دهندگان و دانشمندانی که پشت این استارتاپ چینیِ فعال در حوزه هوش مصنوعی قرار دارند، همگی تحصیلات دانشگاهی خود را در چین گذرانده‌اند. این امر در تضاد با بسیاری از شرکت‌های فناوری چینی است که معمولاً به دنبال استعدادهایی هستند که در خارج از کشور تحصیل کرده‌اند.
در حالی که کاربران چینی در فضای مجازی از واکنش‌های حیرت‌زده آمریکایی‌ها لذت می‌بردند، برخی به تعداد زیاد فارغ‌التحصیلان دکترای علوم در چین اشاره کردند. عنوان یکی از پست‌های وبلاگی این بود: «موفقیت DeepSeek ثابت می‌کند که سیستم آموزشی ما فوق‌العاده است.»
حتی از خارج از چین نیز تحسین‌هایی به گوش می‌رسد. پاول دوروف، بنیان‌گذار پلتفرم پیام‌رسان تلگرام، ماه گذشته گفت که رقابت شدید در مدارس چین، به پیشرفت این کشور در زمینه هوش مصنوعی کمک کرده است. او در اینترنت نوشت: «اگر ایالات متحده سیستم آموزشی خود را اصلاح نکند، ممکن است رهبری فناوری را به چین واگذار کند.»
واقعیت پیچیده‌تر است
بله، چین سرمایه‌گذاری عظیمی در آموزش انجام داده، به‌ویژه در علوم و فناوری، که به تربیت نیروی انسانی متخصص کمک کرده است. این موضوع برای هدف چین جهت تبدیل‌شدن به رهبر جهانی در حوزه هوش مصنوعی تا سال ۲۰۲۳، بسیار کلیدی بوده است. اما این فارغ‌التحصیلان در خارج از کلاس‌های درس، با موانعی مانند فرهنگ کاری طاقت‌فرسا و محدودیت‌های سیاسی حزب کمونیست حاکم روبه‌رو هستند.
حزب تحت رهبری شی جین‌پینگ، بیش از آنکه به رشد اقتصادی اهمیت دهد، بر کنترل تأکید دارد. او آماده است تا بر شرکت‌های فناوری که بیش‌ازحد قدرتمند می‌داند، فشار وارد کند.
محدودیت اصلی از جای دیگری نشأت می‌گیرد
DeepSeek تا حد زیادی از این فشارها مصون مانده، زیرا کمتر در معرض دید بوده و بنیان‌گذار آن به‌جای سودهای سریع، بر اکتشافات علمی تمرکز دارد. اما هنوز مشخص نیست که این وضعیت تا چه مدت ادامه خواهد داشت.
یران چن، استاد مهندسی برق و کامپیوتر در دانشگاه دوک، می‌گوید:
«چین تعداد زیادی پژوهشگر و مهندس جوان، پرانرژی و بااستعداد دارد. فکر نمی‌کنم از نظر کیفیت آموزش، به‌ویژه در زمینه هوش مصنوعی، تفاوت زیادی بین چین و آمریکا وجود داشته باشد. اما محدودیت‌های اصلی از جای دیگری نشأت می‌گیرند.»
برای بسیاری در چین، قدرت سیستم آموزشی این کشور به موقعیت جهانی آن گره خورده است. دولت سرمایه‌گذاری هنگفتی در آموزش عالی انجام داده و در دو دهه گذشته، تعداد فارغ‌التحصیلان دانشگاهی بیش از ۱۴ برابر افزایش یافته است. امروزه بسیاری از دانشگاه‌های چینی در میان برترین دانشگاه‌های جهان قرار دارند.
بااین‌حال، برای دهه‌ها، بهترین و درخشان‌ترین دانشجویان چینی به خارج از کشور مهاجرت کرده‌اند و بسیاری از آن‌ها در آنجا مانده‌اند.
چین چهار برابر آمریکا فارغ‌التحصیل دارد
برخی از شاخص‌ها نشان می‌دهند که این روند در حال تغییر است. چین در سال ۲۰۲۰ چهار برابر ایالات متحده فارغ‌التحصیل در رشته‌های علوم، فناوری، مهندسی و ریاضیات (STEM) داشت. طبق تحقیقات گروه MacroPolo، یک موسسه تحقیقاتی مستقر در شیکاگو که چین را مطالعه می‌کند، از سال ۲۰۱۸ بیش از ۲۳۰۰ برنامه کارشناسی در زمینه هوش مصنوعی در چین راه‌اندازی شده است.
این تحقیقات همچنین نشان داد که تا سال ۲۰۲۲، تقریباً نیمی از برترین پژوهشگران هوش مصنوعی جهان از دانشگاه‌های چین فارغ‌التحصیل شده‌اند، در حالی که این رقم برای دانشگاه‌های آمریکایی تنها ۱۸ درصد بوده است. بااینکه بسیاری از این محققان همچنان در آمریکا مشغول به کار هستند، تعداد فزاینده‌ای از آن‌ها به چین بازمی‌گردند.
دامیان ما، بنیان‌گذار MacroPolo، می‌گوید: «چین در سال‌های اخیر تعداد زیادی استعداد تربیت کرده است. آن‌ها بالاخره باید جایی مشغول شوند.»
دولت چین از بخش هوش مصنوعی حمایت می‌کند، اما…
پکن در حال حاضر از صنعت هوش مصنوعی حمایت می‌کند، اما این مسئله همیشه پایدار نبوده است. در سال ۲۰۲۰، پس از آنکه دولت چین احساس کرد کنترل کافی بر شرکت‌های بزرگی مانند علی‌بابا ندارد، یک سرکوب گسترده علیه صنعت فناوری آغاز کرد.
(بنیان‌گذار DeepSeek، لیانگ ون‌فنگ، پیش‌تر در حوزه تجارت‌های پرریسک فعالیت می‌کرد، اما به دلیل فشارهای دولتی بر این بخش، به سمت هوش مصنوعی تغییر جهت داد.)
اخراج‌های گسترده در شرکت‌های فناوری و عدم قطعیت در مورد آینده این صنعت، موجب کاهش جذابیت این بخش برای دانشجویان نخبه چین شده است. اکنون، تعداد بی‌سابقه‌ای از جوانان چینی به‌جای کار در فناوری، مشاغل دولتی کم‌درآمد اما باثبات را ترجیح می‌دهند.
هوش مصنوعی در برابر فرار مغزها مقاوم‌تر است
یانبو وانگ، استاد دانشگاه هنگ‌کنگ و محقق در زمینه کارآفرینی فناوری در چین، می‌گوید که هوش مصنوعی تا حدی به دلیل ماهیت کمتر سیاسی خود، کمتر تحت تأثیر فرار مغزها قرار گرفته است. او انتظار دارد که در آینده نزدیک، استارتاپ‌های هوش مصنوعی چینی موفق بیشتری به رهبری نسل جوان ظهور کنند.
اما وانگ همچنین اشاره می‌کند که اگر دولت چین طی سال‌های اخیر با شرکت‌های فناوری بزرگ رفتار ملایم‌تری داشت، چهره کنونی اکوسیستم هوش مصنوعی چین می‌توانست کاملاً متفاوت باشد. او می‌گوید:
«رقابت‌پذیری بلندمدت چین در حوزه هوش مصنوعی، تنها به سیستم آموزشی STEM بستگی ندارد، بلکه به نحوه تعامل دولت با سرمایه‌گذاران خصوصی، کارآفرینان و شرکت‌های غیرانتفاعی نیز مرتبط است.»
فرهنگ کاری چین: موفقیت سریع به جای نوآوری
حتی در شرکت‌های خصوصی، کارکنان اغلب مجبورند بر نتایج سریع تمرکز کنند. این فشار، به ایجاد کلیشه‌ای مبنی بر برتری مهندسان چینی در بهبود نوآوری‌های دیگران، به جای خلق نوآوری‌های جدید، دامن زده است.
سال گذشته، لیانگ ون‌فنگ، بنیان‌گذار DeepSeek، اظهار داشت:
«استعدادهای سطح بالای چین کمتر مورد توجه قرار می‌گیرند. ازآنجاکه در سطح اجتماعی، نوآوری کمی صورت می‌گیرد، آن‌ها فرصت چندانی برای شناخته‌شدن ندارند.»
ویوین وانگ / نیویورک تایمز
