اگرچه فضا اغلب به عنوان مکانی ساکت و وهم‌آور از سکون تصور می‌شود، در حاشیه کهکشان راه شیری ما، یک داستان هیجان‌انگیز در حال وقوع است. تلسکوپ فضایی هابل ناسا به‌عنوان شاهدی بر این نمایش میان‌ستاره‌ای عمل می‌کند.
قهرمان این داستان؟
هیچ کس جز ابر ماژلانی بزرگ (Large Magellanic Cloud) که یکی از نزدیک‌ترین همسایگان کهکشانی ماست.
برخوردی با کهکشان راه شیری
با اینکه ابر ماژلانی بزرگ به عنوان یک کهکشان کوتوله طبقه‌بندی می‌شود، در بوم آسمان شب‌های جنوبی نمایش خیره‌کننده‌ای ارائه می‌دهد و هاله باعظمتش 20 برابر قطر ماه کامل است.
برخی از اخترفیزیک‌دانان معتقدند که ابر ماژلانی بزرگ دور کهکشان ما نمی‌چرخد، بلکه در حال عبور از محله کیهانی ماست.
این دانشمندان بر این باورند که ابر ماژلانی بزرگ اخیراً نزدیک‌ترین برخورد خود با کهکشان راه شیری را به پایان رسانده است. این دیدار نزدیک باعث شده بیشتر هاله گازی که زمانی ابر ماژلانی بزرگ با افتخار به نمایش می‌گذاشت، از دست برود.
اندازه‌گیری هاله ابر ماژلانی بزرگ
در یک دستاورد مهم، ستاره‌شناسان برای اولین بار موفق به اندازه‌گیری این هاله بر اساس مشاهدات هابل شده‌اند.
یافته‌ها که قرار است در نشریه Astrophysical Journal Letters منتشر شوند، نشان می‌دهند که هاله ابر ماژلانی بزرگ به طرز شگفت‌آوری کوچک است – تنها 50,000 سال نوری قطر دارد.
این اندازه تقریباً ده برابر کوچک‌تر از هاله‌های سایر کهکشان‌هایی با جرم مشابه است. فشردگی این هاله بازتابی خاموش از برخورد اخیر ابر ماژلانی بزرگ با کهکشان راه شیری است.
“ابر ماژلانی بزرگ یک بازمانده است. با وجود اینکه مقدار زیادی از گاز خود را از دست داده، هنوز به اندازه کافی باقی‌مانده دارد تا ستاره‌های جدیدی بسازد،” توضیح داد اندرو فاکس، محقق اصلی از آژانس فضایی اروپا در بالتیمور، مستقر در AURA/STScI مشهور.
فاکس خاطرنشان کرد که کهکشان‌های کوچک‌تر به خوبی ابر ماژلانی بزرگ دوام نمی‌آورند. بدون گاز، آنها فقط به خوشه‌هایی از ستاره‌های پیر قرمز تبدیل می‌شوند.
«سشوار غول‌پیکر» کهکشان راه شیری
با وجود تحمل یک ضربه کیهانی، ابر ماژلانی بزرگ موفق شد توده فشرده‌ای از هاله قبلی خود را حفظ کند، کاری که اگر جرم کمتری داشت، قادر به انجام آن نبود.
اگرچه ابر ماژلانی بزرگ تنها 10 درصد از جرم کهکشان راه شیری را دارد، همچنان سنگین‌تر از اکثر کهکشان‌های کوتوله است.
ساپنا میشرا، نویسنده اصلی این مطالعه، معتقد است که هاله عظیم کهکشان راه شیری منبع گاز ابر ماژلانی بزرگ را محدود یا قطع می‌کند. اما حتی با وجود این رقص ویرانگر با کهکشان راه شیری، ابر ماژلانی بزرگ 10 درصد از هاله خود را حفظ کرده، که به دلیل جرم قابل‌توجه آن است.
بیشتر هاله ابر ماژلانی بزرگ به دلیل پدیده‌ای جذاب به نام فشار رم (ram-pressure stripping) از دست رفته است. جو متراکم کهکشان راه شیری ابر ماژلانی بزرگ را دفع می‌کند و دنباله‌ای از گاز مانند دنباله یک دنباله‌دار پشت کهکشان کوتوله ایجاد می‌کند.
“من دوست دارم کهکشان راه شیری را به یک سشوار غول‌پیکر تشبیه کنم که گازهای ابر ماژلانی بزرگ را وقتی وارد ما می‌شود، از آن جدا می‌کند،” فاکس توضیح داد. او بیان کرد که کهکشان راه شیری به قدری به شدت پس زد که فشار رم بیشتر هاله اصلی ابر ماژلانی بزرگ را جدا کرد.
مطالعات آینده در مورد ابر ماژلانی بزرگ
به دلیل جرم و نزدیکی آن به کهکشان راه شیری، ابر ماژلانی بزرگ یک آزمایشگاه بی‌نظیر برای مطالعات اخترفیزیکی ارائه می‌دهد. این به دانشمندان اجازه می‌دهد دینامیک‌های کهکشانی را در دوره‌های اولیه کیهان، زمانی که کهکشان‌ها نزدیک‌تر به هم بودند، درک کنند.
این همچنین یادآوری می‌کند که فرآیند تعامل کهکشانی به آن سادگی و تمیزی که ممکن است تصور کنیم نیست، بلکه رقصی وحشی و پرآشوب از نیروهای کیهانی است.
برای آینده، تیم تحقیقاتی قصد دارد بخش جلویی هاله ابر ماژلانی بزرگ را که تاکنون بررسی نشده است، مطالعه کند.
اسکات لوچینی، یکی از نویسندگان مطالعه از مرکز اخترفیزیک | هاروارد و اسمیتسونیان، به هدف بعدی اشاره کرد.
“در این برنامه جدید، ما قصد داریم پنج خط دید در منطقه‌ای که هاله‌های ابر ماژلانی بزرگ و کهکشان راه شیری با هم برخورد می‌کنند، بررسی کنیم. این مکان جایی است که هاله‌ها فشرده می‌شوند، مانند دو بالون که به هم فشار می‌آورند.”
این مطالعه در مجله Astrophysical Journal منتشر شده است.
