اگر تا به حال نام Grokipedia را نشنیده‌اید، تنها نیستید، در واقع هنوز این پروژه در دسترس نیست. این پلتفرم جایگزین ویکی‌پدیا که توسط ایلان ماسک طراحی و تیم xAI او توسعه داده است، قرار بود تاکنون وارد مرحله بتا شود. اما تنها چند روز پیش از زمان تعیین‌شده برای رونمایی، ماسک پروژه را متوقف کرد. دلیل او؟ به گفته خودش، پلتفرم مبتنی بر هوش مصنوعی هنوز حاوی مقدار زیادی تبلیغات و روایت‌های قدیمی است.
شاید این توضیح اغراق‌آمیز به نظر برسد، اما از آنجا که Grokipedia ایده‌ی خود ماسک است، شخصیتی جنجالی که وعده داده بود دایرهالمعارفی زنده، بلادرنگ و مبتنی بر هوش مصنوعی می‌سازد تا رقیب ویکی‌پدیا شود، اما سریع‌تر، آزادتر و بسیار صریح‌تر، چندان هم تعجب‌آور نیست.
در ادامه به بررسی این می‌پردازیم که Grokipedia دقیقاً چیست، چرا پیش از راه‌اندازی رسمی بحث‌برانگیز شده، و ممکن است چه تأثیری بر آینده‌ی جستجوی حقیقت در اینترنت بگذارد.
Grokipedia چیست؟
Grokipedia تلاش جاه‌طلبانه‌ی ایلان ماسک برای ساخت یک جایگزین حداکثر حقیقت‌جویانه برای ویکی‌پدیا است. این سایت با استفاده از داده‌های لایو از شبکه X (توییتر سابق) کار می‌کند و هدف آن، حذف چیزی است که ماسک از آن با عنوان «تبلیغات» یاد می‌کند.
برخلاف ویکی‌پدیا که توسط شبکه‌ای از ویراستاران انسانی، منابع و مشارکت‌کنندگان داوطلب اداره می‌شود، Grokipedia توسط Grok، چت‌بات مکالمه‌ای xAI، نوشته و نگهداری می‌شود. این هوش مصنوعی از جریان زنده‌ی اینترنت، از جمله پست‌های منتشرشده در X، برای ساخت و به‌روزرسانی مقالات استفاده می‌کند.
ماسک گفته هدف این پروژه، ارائه‌ی منبعی سریع‌تر و کمتر سانسور شده از «حقیقت» است، جایی که بازتاب‌دهنده‌ی آن چیزی باشد که واقعاً در جهان رخ می‌دهد، نه صرفاً آنچه مؤسسات و ویراستاران سنتی تصمیم به انتشارش می‌گیرند. اما درست از همین‌جا مشکلات آغاز می‌شوند. Grok تاکنون نمونه‌ی درخشانی از دقت یا بی‌طرفی اخلاقی نبوده است.
چرا Grokipedia به تعویق افتاد؟
چند روز پیش از انتشار نسخه‌ی 0.1، ماسک اعلام کرد که زمان رونمایی به تعویق می‌افتد. دلیل او: وجود «مقدار زیادی تبلیغات» در داده‌های آموزشی سیستم است.
هرچند او مشخص نکرد دقیقاً چه محتوایی باعث نگرانی شده است، اما این تصمیم نشان می‌دهد که تغییرات گسترده‌ای در حال انجام است تا پلتفرم با دیدگاه ماسک از «حقیقت» همسو شود، دیدگاهی که اغلب با استانداردهای متداول نظارت و اعتدال در تضاد است.
البته همین موضوع راه را برای نوع جدیدی از سوگیری باز می‌کند، چراکه سیستم فاقد عناصر حیاتی ویکی‌پدیا مانند ارجاعات شفاف، تاریخچه‌ی ویرایش و نظارت غیرمتمرکز است.
اما پرسش اساسی این است که آیا اصلاً ساختن Grokipedia ممکن است؟ آیا ایلان ماسک و تیمش می‌توانند دایرهالمعارفی بسازند که به‌صورت لحظه‌ای و با هوش مصنوعی به‌روز می‌شود؟ بدون شفافیت کافی، اعتبارسنجی منابع و پاسخ‌گویی واقعی، چنین سیستمی می‌تواند خطاها یا سوگیری‌های شخصی را سریع‌تر از آنچه بتوان اصلاحشان کرد، گسترش دهد.
علاوه بر این، Grok پیش‌تر به خاطر تولید پاسخ‌های نادرست یا سیاسی مورد انتقاد قرار گرفته است. حالا اگر چنین مدلی به‌عنوان پایه‌ی یک پلتفرم دانشی استفاده شود، خطر اشتباه یا تحریف واقعیت بسیار بیشتر خواهد شد.
سخن پایانی
Grokipedia هنوز راه‌اندازی نشده، اما همین حالا به بخشی از گفت‌وگوی گسترده‌تر درباره‌ی این موضوع تبدیل شده است که «چه کسی حقیقت را در عصر هوش مصنوعی کنترل می‌کند». اگر موفق شود، می‌تواند نحوه‌ی دسترسی ما به دانش را دگرگون کند. اما اگر ۴۵ درصد از اخبار تولیدشده توسط هوش مصنوعی همین حالا اشتباه هستند، ایلان ماسک شاید چیزی فراتر از یک دایرهالمعارف بسازد، او ممکن است در حال بازتعریف خودِ مفهوم «حقیقت» باشد.
