بقراط، یکی از مشهورترین فیلسوفان یونان باستان بود که در قرن پنجم قبل از میلاد زندگی می‌کرد. وی به عنوان بنیانگذار اخلاقیات مدرن شناخته می‌شود و مجموعه‌ای از نوشته‌های او در مورد اخلاق و ارزش‌های بشری شامل یکی از معروف‌ترین اصول اخلاقی به نام “سوگند پزشکی” است. در این مقاله، به بررسی این اصل اخلاقی و نقش آن در پزشکی معاصر خواهیم پرداخت.
سوگند پزشکی چیست؟
سوگند پزشکی یکی از قدیمی‌ترین و معروف‌ترین سوگندهای حرفه‌ای است که بسیاری از پزشکان در سراسر جهان به آن تعهد دارند. این سوگند شامل تعهد به حفظ اخلاق و ارزش‌های حرفه‌ای پزشکی است. در این سوگند، پزشکان به عهد خود تعهد می‌کنند که با احترام به حقوق و حریم شخصی بیماران، بی‌طرفی و رفتار حرفه‌ای را رعایت کرده و تلاش کنند تا بهترین درمان را به بیماران خود ارائه دهند.
سوگند پزشکی در بسیاری از کشورها برای پذیرش به عنوان پزشک الزامی است و تنها پزشکانی که این سوگند را تجدید نمی‌کنند، نمی‌توانند به عنوان پزشک فعالیت کنند. همچنین، برخی از اخلاقیات حرفه‌ای پزشکی و قوانین حاکم بر این حرفه، به سوگند پزشکی مرتبط هستند.
تاریخچه سوگند پزشکی
سوگند پزشکی، بر اساس نوشته‌های بقراط به عنوان یکی از اصول اخلاقیات پزشکی شناخته شد. بقراط به دلیل تأثیر گسترده‌ای که روی فرهنگ و اخلاق مدرن داشته، به عنوان “پدر اخلاقیات غربی” شناخته می‌شود.
در متن سوگند پزشکی بقراط، پزشک به چند وعده متعهد می‌شود که از جمله آن‌ها عبارتند از:
۱- عدم تضاد با بیماران:
پزشک باید با بیمارانش به صورتی رفتار کند که در تضاد نباشد، به طوری که از نظر فرهنگی، اخلاقی و اجتماعی، آن‌ها را به خود جلب نماید.
۲- حفظ حریم شخصی بیمار:
پزشک باید حریم شخصی بیماران را حفظ کند و اطلاعات بیمار را به گونه‌ای که به خود بیمار صدمه نرساند، به دیگران اعلام نکند.
۳- رعایت حقوق بیمار:
پزشک باید حقوق بیمار را رعایت کند، از جمله حق بیمار به اطلاعات درست و دقیق درباره وضعیت خود و روش درمان، درک کامل از وضعیت پزشکی خود و امکانات درمانی موجود و حقوق دریافت بهترین مراقبت‌های پزشکی.
۴- تلاش برای بهبود وضعیت بیمار:
پزشک باید با تلاش برای بهبود وضعیت بیمار، تلاش کند تا بهترین درمان را برای آن فراهم کند.
این اصول در دوران کهن یونان به عنوان قوانین اخلاقی پزشکی شناخته شدند و در سراسر قرن‌های پس از آن به عنوان پایه‌های اخلاقیات پزشکی به کار گرفته شدند. سوگند پزشکی بیش از ۲۵۰۰ سال قدمت دارد و به دلیل ارزشی که در بین پزشکان و بیماران دارد، هم اکنون مورد توجه قرار می‌گیرد. با این حال، سوگند پزشکی به طور گسترده‌ای به چشم نظریه‌پردازان و حقوقدانان نیز در حوزهٔ حقوق پزشکی جستجو شده‌است.
This marble relief shows Hippocrates (or potentially Asclepius, the god of medicine) treating a sick woman. (Image credit: DEA / G. DAGLI ORTI / Contributor via Getty Images)
در قرن ۵ پیش از میلاد، بقراط، پزشکی یونانی و استاد برجستهٔ فیلسوفانی همچون آناکساگوراس بود. برخلاف سایر پزشکان زمان خود، بقراط به دنبال درمان بیماری‌ها برای بیماران خود بود و نه به دنبال توسعهٔ تئوری‌های پزشکی. برخلاف باور رایج، بقراط به طور مستقل سوگند پزشکی را ننوشته است؛ این سوگند احتمالاً توسط دانشجویان و پیروان او در سده‌های بعدی پیگیری شد. با این حال، او درمان بیماران را با رعایت اخلاقیات بسیار جدی می‌گرفت و اصول اخلاقی به جایگاهی بسیار مهم در کار پزشکی قرار می‌داد.
سوگند پزشکی، بر اساس نوشته‌های بقراط، به عنوان یکی از اصول اخلاقیاتی برای پزشکان به شمار می‌آید و در سال‌های بعد، به عنوان یکی از اصول اصلی حقوقی پزشکی در بسیاری از کشورها شناخته شد. بسیاری از نسخه‌های متفاوتی از سوگند پزشکی وجود دارد، با این حال بیشتر نسخه‌ها شامل تعهدات پزشک به مراعات اخلاقیات حرفه‌ای، حفظ حریم شخصی بیماران، عدم تبعیض، عدم بهره‌برداری از بیماری برای بهره‌برداری شخصی و تکمیل بیماری‌نامه‌های دقیق هستند.
در دنیای امروز، پزشکان و دانشجویان پزشکی سراسر جهان به‌صورت رسمی در مراسم فارغ‌التحصیلی خود سوگند پزشکی را می‌خوانند. در مواردی نیز، مراسم جداگانه‌ای برای سوگند پزشکی برگزار می‌شود. این سوگند شامل تعهدات و وظایف اخلاقی است که پزشکان باید به آن عمل کنند. این وظایف شامل مواردی مانند احترام به حریم شخصی بیماران، عدم تبعیض در ارائه خدمات پزشکی، حفظ حریم خصوصی و رسیدگی به شکایات بیماران و… می‌شوند. همچنین، سوگند پزشکی شامل تعهداتی است که پزشکان باید به عنوان عضوی از جامعه پزشکی به آن عمل کنند. به‌عنوان مثال، پزشکان باید دانش‌های خود را به‌روز نگه دارند و همکاری با سایر پزشکان را در راستای بهبود خدمات پزشکی ارائه دهند.
در کل، سوگند پزشکی به‌عنوان یکی از ارزش‌های اصلی حرفه پزشکی تلقی می‌شود و هدف آن تضمین عدالت و اخلاق در تمامی ارتباطات پزشکان با بیماران و دیگران است. در این راستا، پزشکان باید به عنوان متخصصان حرفه‌ای با شخصیت اخلاقی بالا، از مسئولیت‌پذیری و اخلاقیات حرفه‌ای خود پیروی کنند تا بتوانند بهترین خدمات پزشکی را به بیماران ارائه دهند.
در زیر لیستی از منابع استفاده شده در نوشتن این مقاله را آورده‌ایم:
Hippocrates. “The Oath.” In: Jones WHS, ed. Hippocrates. Vol I. Cambridge, MA: Harvard University Press; 1923:299-300
Miles SH. The Hippocratic Oath and the Ethics of Medicine. Oxford University Press; 2004
Pellegrino ED, Thomasma DC. The Philosophical Basis of Medical Practice: Toward a Philosophy and Ethic of the Healing Professions. Oxford University Press; 1981
Wear S. The Medical Humanities and Medical Education: An Overview. Journal of Medical Humanities. 2018;39(3):269-273
Eidelman AI. The Hippocratic Oath: The Original and Revised Versions. Journal of the Royal Society of Medicine. 2002;95(3):130-132
