هر داستان حفاظت از طبیعت با یک فقدان آغاز می‌شود. گونه‌ها از بین می‌روند، زیست‌بوم‌ها کوچک می‌شوند، انسان‌ها دیر واکنش نشان می‌دهند. اما اگر بتوانیم جلوی ضرر را قبل از وقوع ببینیم چه می‌شود؟
یک مطالعه جهانی جدید نشان می‌دهد چنین امکانی وجود دارد. این کشف می‌تواند برنامه‌های حفاظت از گونه‌ها را به‌طور کامل تغییر دهد.
پیش‌بینی تهدیدهای آینده با شاخص PCI
ابزاری نو برای آینده‌نگری در حفاظت تنوع زیستی
گابریل هنریکه دی اولیویرا کایتانو همراه با همکارانش در دانشگاه بن‌گوریون نگب و دانشگاه پاریس-ساکلی ابزار جدیدی به نام شاخص حفاظت پیش‌دستانه (PCI) طراحی کرده‌اند. این شاخص یک پیش‌بینی از آینده تنوع زیستی ارائه می‌دهد، نه گزارشی از آنچه از دست رفته است.
چه عواملی توسط PCI سنجیده می‌شوند؟
- تغییرات اقلیمی
- تغییر کاربری زمین
- ورود گونه‌های مهاجم
- ویژگی‌های زیستی مانند اندازه بدن، نرخ تولیدمثل، گستره زیستگاه
- درصد زیستگاه داخل مناطق حفاظت‌شده
تفاوت شاخص PCI با فهرست سرخ IUCN
فهرست سرخ IUCN گونه‌ها را بر اساس تهدیدهای گذشته یا فعلی طبقه‌بندی می‌کند. اما PCI نشان می‌دهد چه گونه‌هایی نوبت بعدی برای تهدید خواهند بود.
ارزیابی ۳۳ هزار مهره‌دار زمینی
این شاخص روی ۳۳۵۶۰ گونه مهره‌دار زمینی آزمایش شد. یافته‌ها فراتر از انتظار دانشمندان بودند.
خزندگان در صدر فهرست جدید نیازمند حفاظت
برخلاف تصور رایج، خزندگان بیش از دوزیستان در معرض تهدید آینده قرار گرفته‌اند. این نتیجه پاسخی به شرایط جدید اقلیمی و مهاجرت گونه‌ها به مناطق خشک است.
زیستگاه‌های خشک شکنندگی بالایی دارند
بسیاری از خانواده‌های خزندگان در مناطق بیابانی یا زیرزمینی زندگی می‌کنند. این نواحی تاکنون کمتر در اولویت حفاظت بوده‌اند.
- مارمولک‌های زیرزمینی
- مارهای کور
- گکوها
آسیب به این مناطق یعنی نابودی آرام موجوداتی که کمتر دیده می‌شوند.
مناطق بحرانی روی نقشه حفاظت آینده
- غرب هند
- کارائیب
- ماداگاسکار
در این نواحی ظرفیت مناطق حفاظت‌شده بسیار محدود است. این یعنی خزندگان در برابر تغییرات، بی‌دفاع می‌مانند.
محدودیت‌های روش‌های فعلی حفاظت
نگاهی رو به عقب کافی نیست
روش‌های فعلی فقط می‌گویند چه گونه‌هایی اکنون آسیب دیده‌اند. اما PCI به ما می‌گوید چه کسانی در صف تهدید آینده قرار دارند.
گونه‌های کم‌اطلاع در خطر خاموشی پنهان
بسیاری از گونه‌هایی که اطلاعات کافی درباره آنها وجود ندارد یا هنوز ارزیابی نشده‌اند، در PCI رتبه‌هایی مشابه گونه‌های «در معرض خطر» کسب کرده‌اند. این یافته نشان می‌دهد بی‌توجهی به آنها می‌تواند دیر شود.
نقاط داغ پنهان در حفاظت خزندگان
PCI تنها رتبه‌بندی نکرده است. نقشه تهدید آینده را ترسیم کرده است.
مناطق زیر به‌ظاهر در وضعیت مناسب هستند، اما ممکن است به سرعت به سمت بحران بروند:
- بیابان‌ها
- جنگل‌های کوهستانی استوایی
- جزایر دورافتاده مانند سقطری، پلی‌نزی، بخش‌هایی از کارائیب
حفاظت صوری کافی نیست
داشتن پارک ملی بزرگ، تضمین بقا نیست. اگر گرمایش بیش از حد رخ دهد، قوانین کاغذی نجات‌بخش نیستند.
PCI شکاف میان حفاظت روی کاغذ و شرایط واقعی زیست‌محیطی را آشکار می‌کند.
نقش تغییرات اقلیمی در تهدید خزندگان
محققان دو آینده متفاوت را شبیه‌سازی کردند: یکی با گرمایش متوسط، دیگری با سناریوی شدید انتشار گازها.
- در سناریوی شدید: خزندگان و دوزیستان بیشترین آسیب را خواهند دید
- پرندگان و پستانداران مناطق امن نیز شروع به از دست دادن زیستگاه می‌کنند
این نتیجه یک پیام مهم دارد: کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای هنوز اهمیت حیاتی دارد.
ابزاری منعطف برای تصمیم‌سازی جهانی
محافظت از تنوع زیستی در هر منطقه می‌تواند با تغییر وزن‌دهی شاخص‌ها برنامه‌ریزی شود، برای نمونه تمرکز روی تغییر اقلیم یا رشد جمعیت انسانی.
چگونه پیش از وقوع بحران اقدام کنیم؟
نویسندگان مطالعه پیشنهاد می‌دهند حفاظت از طبیعت باید از واکنشی به پیش‌نگرانه تغییر یابد.
پیش از آنکه تهدیدها کامل شوند، اقدام کنیم تا فرصت حفظ تنوع زیستی را از دست ندهیم.
گامی نو برای حفاظت خزندگان در قرن آینده
بهترین ویژگی PCI، دسترس‌پذیری آن است. تیم پژوهشی یک پلتفرم آنلاین رایگان و بسته R ارائه کرده است.
این ابزار می‌تواند اولویت‌گذاری جهانی را تغییر دهد. پیشگیری، جایگزین واکنش دیرهنگام می‌شود.
نتیجه‌گیری: زمان تغییر در اولویت‌های حفاظتی
حفاظت خزندگان دیگر نباید به آینده‌ای نامعلوم موکول شود. اگر امروز در مناطق خشک و جنگل‌های کوهستانی سرمایه‌گذاری شود، ده‌ها گونه در دهه‌های بعد نجات خواهند یافت.
آینده حفاظت از طبیعت بر آمادگی است نه شانس.
منبع: مجله PLOS Biology
نظر شما چیست؟
آیا فکر می‌کنید خزندگان به اندازه کافی در اولویت حفاظت جهانی قرار دارند؟ دیدگاه خود را در بخش نظرات بنویسید یا این مقاله را به اشتراک بگذارید.
