آتش‌سوزی جنگل‌ها در سال‌های اخیر به تهدیدی جدی برای محیط‌زیست و زندگی انسان‌ها تبدیل شده است. تغییرات اقلیمی، تابستان‌های داغ‌تر و کاهش جمعیت روستایی در جنوب اروپا باعث انباشت علف‌های خشک و بوته‌ها در جنگل‌ها شده است؛ سوختی آماده برای آتش. اما راه‌حل این مشکل تنها در دست آتش‌نشان‌ها نیست. پژوهشگران اکنون به سراغ یک راهکار طبیعی و خلاقانه رفته‌اند: استفاده از اسب‌ها برای چرا در مناطق پرخطر. این استراتژی نه تنها هزینه‌بر نیست، بلکه به شکل پایداری به مدیریت پوشش گیاهی و کاهش خطر آتش کمک می‌کند.
اسب‌ها؛ مدیران غیرمنتظره جنگل‌ها
اغلب ما اسب‌ها را به‌عنوان حیوانات سواری می‌شناسیم، نه مدیران جنگل! اما در بخش‌هایی از اسپانیا، اسب‌های وحشی و نیمه‌وحشی در سکوت مشغول کارند؛ علف‌های خشک و حتی بوته‌های چوبی را می‌خورند و قبل از تبدیل شدن به سوخت خطرناک، پوشش گیاهی را کنترل می‌کنند.
تا پیش از این بیشتر پژوهش‌ها بر استفاده از بز و گوسفند تمرکز داشتند، زیرا تصور می‌شد اسب‌ها فقط علف می‌خورند و از بوته‌های چوبی پرهیز می‌کنند. اما تحقیقات جدید نشان می‌دهد این باور چندان درست نیست.
اسب‌ها رژیم غذایی خود را تطبیق می‌دهند
یک مطالعه جدید نشان داده است که اسب‌ها در واقع بسیار سازگارتر از آن چیزی هستند که پیش‌تر تصور می‌شد. بسته به نژاد، محیط و شیوه مدیریت، اسب‌ها می‌توانند رژیم غذایی خود را تغییر دهند و از منابع غذایی متنوعی تغذیه کنند.
این سازگاری آن‌ها را به گزینه‌ای قوی برای مدیریت جنگل‌ها، به‌ویژه در مناطق مدیترانه‌ای که خطر آتش‌سوزی بالاست، تبدیل می‌کند. این تحقیق با همکاری چندین نهاد از جمله دانشگاه خودمختار بارسلونا، دانشگاه لیدا و سازمان‌هایی مانند Boumort Wildland و بنیاد Miranda انجام شد.
پژوهشگران سه جمعیت مختلف اسب را در اسپانیا بررسی کردند تا ببینند چگونه عادات تغذیه‌ای آن‌ها با توجه به محیط تغییر می‌کند.
اسب‌های متنوع، نقش‌های متنوع در کاهش آتش‌سوزی
ذخیره‌گاه ملی Boumort: اسب‌های پرزوالسکی
در این ذخیره‌گاه، اسب‌های پرزوالسکی تقریباً در شرایط وحشی زندگی می‌کنند. تراکم جمعیت پایین است (تقریباً یک اسب در هر ۵۰ هکتار)، و آن‌ها آزادانه در جنگل‌ها، بوته‌زارها و مراتع حرکت می‌کنند. این اسب‌ها بیشتر علف می‌خورند و تأثیر کمی بر بوته‌های چوبی دارند، اما با این کار به کاهش سوخت‌های علفی کمک کرده و چشم‌انداز بازتری ایجاد می‌کنند.
پارک طبیعی Garraf: اسب‌های Pottoka
در این منطقه، نژاد روستایی Pottoka به‌طور نیمه‌وحشی و در تراکم متوسط (یک اسب در هر ۵ هکتار) زندگی می‌کند. این اسب‌ها ابتدا علف‌های خشک و ظریف را می‌خورند که به‌سرعت آتش می‌گیرند و سپس به سراغ گیاهان چوبی‌تر می‌روند و پوشش گیاهی را کامل‌تر مدیریت می‌کنند.
اسب‌های دورگه در چراگاه‌های فشرده
گروه سوم شامل اسب‌های دورگه‌ای بود که در مدت کوتاه‌تری و در فضایی کوچک‌تر (یک اسب در هر ۴ هزار متر مربع) چرا می‌کردند. این اسب‌ها ظرف چند هفته از علف‌خواری به خوردن بوته‌ها و درختچه‌ها روی می‌آوردند. این نوع چرا برای مناطقی که نیاز به کاهش سریع سوخت دارند، بسیار مؤثر است.
تحلیل علمی رژیم غذایی اسب‌ها
برای فهم دقیق‌تر آنچه اسب‌ها می‌خورند، پژوهشگران فقط به مشاهده اکتفا نکردند؛ آن‌ها نمونه‌های تازه مدفوع جمع‌آوری و در آزمایشگاه تحلیل کردند.
«ما از تحلیل میکروحیستولوژیک اپیدرم گیاهان در مدفوع و مدل‌های آماری پیشرفته استفاده کردیم تا ارزیابی دقیقی از تغییرات رژیم غذایی اسب‌ها داشته باشیم.» – آراسل گورت-استه‌وه، دانشگاه خودمختار بارسلونا
نتایج نشان داد که اسب‌ها طیفی از گیاهان از جمله بلوط‌ها (Quercus)، سروها (Juniperus) و درختان پسته (Pistacia) و گونه‌های علفی مانند Brachypodium retusum را مصرف می‌کنند.
«نتایج مربوط به اسب‌های Pottoka و دورگه نشان می‌دهد که این حیوانات، که معمولاً علف‌خوار شناخته می‌شوند، می‌توانند به‌سرعت به منابع موجود از جمله گونه‌های چوبی سازگار شوند.» – جوردی بارتولومه فیه‌یا، مدرس دانشگاه UAB
این انعطاف‌پذیری آن‌ها را به ابزاری ارزشمند برای راهبردهای پیشگیری از آتش‌سوزی در چشم‌اندازهای مدیترانه‌ای تبدیل می‌کند، مکملی برای بز و گوسفند.
ایجاد نوارهای حفاظتی طبیعی
باز نگه‌داشتن چشم‌اندازها کلید پیشگیری از آتش‌های بزرگ است. جنگل‌هایی که بیش از حد متراکم می‌شوند در فصل آتش‌سوزی به بمب‌های سوخت تبدیل می‌شوند. اما با کاهش جمعیت روستایی و رها شدن زمین‌های کشاورزی، این سوخت طبیعی به سرعت انباشته می‌شود.
«نژادهای روستایی که امروزه کمتر مورد توجه قرار می‌گیرند، ظرفیت سازگاری بالایی دارند و آن‌ها را به عامل کلیدی در کارهای سیلوپاستورال تبدیل می‌کند.» – آریادنا نیتو-اسپینت
نتایج نشان می‌دهد که اسب‌ها علاوه بر کنترل زیر‌بوته‌ها، به حفظ فضاهای باز و ایجاد مناظر موزاییکی کمک می‌کنند؛ چیزی که برای پیشگیری از آتش حیاتی است.
امیدی تازه برای مقابله با آتش‌سوزی‌ها
این تحقیق یکی از نخستین مطالعاتی است که با داده‌های واقعی نشان می‌دهد اسب‌ها چگونه می‌توانند بخشی از استراتژی‌های پیشگیری از آتش باشند. البته پژوهشگران معتقدند مطالعات بلندمدت بیشتری لازم است تا میزان دقیق حذف مواد قابل اشتعال توسط اسب‌ها در فصل‌های مختلف مشخص شود.
با این حال، در دورانی که تغییرات اقلیمی آتش‌سوزی‌ها را به خطری دائمی تبدیل کرده است، اسب‌ها به ابزاری پنهان اما مؤثر برای حفاظت از جنگل‌ها تبدیل شده‌اند. آن‌ها فقط در چشم‌انداز زندگی نمی‌کنند، بلکه آن را شکل می‌دهند – و این می‌تواند تفاوت بزرگی در ایمن نگه‌داشتن جنگل‌های مدیترانه‌ای ایجاد کند.
منبع: این مطالعه کامل در مجله Agroforestry Systems منتشر شده است.
نظر شما چیست؟ آیا استفاده از اسب‌ها برای مدیریت جنگل‌ها راهکاری کارآمد است؟ دیدگاهتان را در بخش نظرات بنویسید و این مقاله را با دوستانتان به اشتراک بگذارید.
