بارشهای زمستانی در اروپا اکنون بسیار سریعتر از آنچه مدلهای اقلیمی پیشبینی کرده بودند در حال تغییر است. کشورهای شمال اروپا همین امروز الگوهایی را تجربه میکنند که مدلها وقوع آن را برای دهه 2040 پیشبینی کرده بودند. این تغییرات نشان میدهد که باران زمستانی در بخشهایی از بریتانیا و شمال اروپا به سطحی رسیده است که مدلها آن را در میانه قرن قرار داده بودند.
شتابگیری بارش زمستانی بر اثر گرمایش انسانی
نتایج یک پژوهش جدید که دادههای 1950 تا 2024 را بررسی کرده است نشان میدهد که گرمایش ناشی از فعالیتهای انسانی چندین دهه این تغییرات را جلو انداخته است. این یافتهها هشدار میدهد که تغییرات فعلی بسیار فراتر از پیشبینیهاست و اثرات آن به سرعت در حال نمایان شدن است.
افزایش بارش زمستانی در شمال اروپا
این مطالعه توسط دکتر «جیمز کارادرز»، دانشمند اقلیم در دانشگاه نیوکاسل، هدایت شده است. حوزه پژوهشی او بررسی نقش الگوهای بزرگ مقیاس جو در شکلدهی به بارندگی و خطر سیلاب در اروپا است.
نتایج نشان میدهد که زمستانها در شمال و مرکز اروپا از جمله بریتانیا بهطور قابل توجهی مرطوبتر شدهاند. این روند، تجربه زمستانهای بسیار پربارش را در این منطقه افزایش میدهد.
خشک شدن زمستان در حوزه مدیترانه
همزمان، بخش بزرگی از حوضه مدیترانه با کاهش بارش زمستانی روبهروست که این اتفاق خشکسالی، تنش آبی، و فشار بر منابع آب را افزایش میدهد.
«مطالعه جدید ما نشان میدهد بارش زمستانی بسیار سریعتر از پیشبینی مدلهای اقلیمی افزایش یافته است، به سطحی رسیده که مدلها برای دهه 2040 تشخیص میدهند.»
— پروفسور هیلی فاولر، استاد تأثیرات تغییر اقلیم در دانشگاه نیوکاسل
او هشدار میدهد که تعویق در کاهش استفاده از سوختهای فسیلی، افراد بیشتری را در معرض سیلاب و خسارت قرار میدهد. ارزیابیهای اخیر نیز نشان میدهد بارشهای شدید زمستانی در سراسر اروپا تشدید شدهاند و با ادامه گرمتر شدن زمین این روند شدت میگیرد.
شمال مرطوب، جنوب خشک: الگویی که روشنتر میشود
یافتههای این پژوهش تصویر کلان تغییرات اقلیمی اروپا را شفافتر میکند. تضاد قابل توجهی بین مناطق مختلف دیده میشود، حتی در داخل یک کشور. پژوهشهای مستقل نشان دادهاند فعالیت انسانی مسئول بخش قابل توجهی از این الگوی «شمال مرطوب، جنوب خشک» است که در زمستانها بسیار برجستهتر است.
- انتشار گازهای گلخانهای عامل اصلی تشدید این تضاد است.
- پیشبینیهای رسمی اقلیمی نیز به افزایش باران زمستانی در شمال اروپا و کاهش آن در مدیترانه اشاره کردهاند.
- این الگو در گزارشهای منطقهای IPCC برای سیاستگذاران نیز خلاصه شده است.
پیشتر نیز مطالعاتی با ترکیب مشاهدات جوی و مدلها اثر انسانی را در خشک شدن زمستانهای مدیترانه و مرطوبتر شدن زمستانهای شمال اروپا نشان داده بودند. این نتیجهگیری در گزارش مشترک اداره هواشناسی بریتانیا درباره بارشهای مختلشده اروپا نیز مطرح شده است.
ردپای انسانی در بارشهای زمستانی
بارش به شکل طبیعی از سالی به سال دیگر نوسان زیادی دارد و تشخیص روندهای بلندمدت ساده نیست. تمرکز این مطالعه بر زمستان به دلیل نقش تعیینکننده سامانههای طوفانی بزرگ است که رطوبت اقیانوس اطلس را وارد اروپا میکنند.
پژوهشگران از روشی به نام «تعدیل دینامیکی» استفاده کردهاند. این روش رابطه بین الگوهای روزانه آبوهوا و مجموع بارش را تحلیل کرده و اثر جابجایی مسیر طوفانها را حذف میکند. به این ترتیب، تنها سیگنال تغییرات بلندمدت ناشی از گرمایش باقی میماند.
در تحلیل جدید، ترکیبی از دادههای بازتحلیل جوی، شبکههای ملی بارانسنجی، و خروجی مدلهای اقلیمی به کار رفته است. نتایج نشان میدهد سیگنال انسانی در بارندگی زمستانی حدود 23 سال جلوتر از میانگین مدلها ظاهر شده است. این اثر مستقیماً به گرمایش ناشی از انتشار گازهای گلخانهای مربوط است.
نقش افزایش بخار آب در جو
هوای گرمتر ظرفیت بیشتری برای نگهداری بخار آب دارد. در نتیجه، طوفانهایی که در این شرایط شکل میگیرند معمولاً رطوبت بیشتری حمل میکنند و بارش شدیدتری به همراه دارند.
اختلاف مدلها با واقعیت
مدلهای اقلیمی ابزار قدرتمندی هستند اما هنوز واقعیت پیچیده جو و اقیانوس را سادهسازی میکنند. همین مسئله موجب میشود برخی فرآیندهای حساس به درستی شبیهسازی نشوند. دولتها همچنان برای طراحی سیستمهای آب و فاضلاب و دفاع سیلابی به مدلها تکیه دارند، بنابراین هر نوع خطا در مدل میتواند اثرات واقعی بر امنیت جوامع داشته باشد.
نقش حیاتی جریان جت اطلس شمالی
جریان جت اطلس شمالی، رودخانهای از بادهای شدید در ارتفاعات بالاست که مسیر بسیاری از طوفانهای زمستانی اروپا را تعیین میکند. تغییر قدرت یا موقعیت این جریان میتواند:
- زمستانهای شمال اروپا را پربارشتر کند،
- در حالی که بخشهای جنوبی اروپا با خشکی بیشتری روبهرو میشوند.
مقایسه روندهای واقعی با مدلهای جهانی نشان میدهد که افزایش بارش زمستانی بسیار بزرگتر از چیزی است که مدلها نشان میدهند. پژوهشهای دیگر نیز تأیید کردهاند که مدلها شدت طوفانهای زمستانی اطلس شمالی را دستکم گرفتهاند.
الگوهایی مانند نوسان اطلس شمالی (NAO) همچنان نوسانات طبیعی را ایجاد میکنند، اما حتی پس از حذف این نوسانات، اثر انسانی بسیار واضح باقی میماند.
افزایش سیلابهای زمستانی: پیامدهای ملموس برای مردم
ساکنان مناطق رودخانهای اروپا این تغییرات را به شکل افزایش سیلابهای شدید تجربه میکنند. شهر مونموث در ولز یکی از نمونههای برجسته است که بارها با بالاترین سطح آب رودخانهها مواجه شده و خانوادههای زیادی مجبور به تخلیه شدهاند.
«ریسک سیلاب زمستانی در شمال اروپا به شکل قابل توجهی دستکم گرفته شده است. سطح خطری که اکنون با آن روبهرو هستیم بیشتر از مقادیر مدلهاست.»
— دکتر جیمز کارادرز
بخش بزرگی از زیرساختهای کنونی از جمله سیستمهای دفع آب، کانالها، و دیوارهای سیلاب برای اقلیمی با اوجهای بارش کمتر طراحی شده بودند. امروز این زیرساختها با بارشی روبهرو هستند که از ظرفیت آنها فراتر میرود.
در جنوب اروپا، کاهش بارش زمستانی موجب کاهش ذخایر آب در سدها و خاک میشود، در نتیجه تابستانهای خشک و تبخیر بالا فشار بیشتری بر کشاورزی، جنگلها، و منابع آب وارد میکند.
الگوهای زمستانی جدید نیازمند اقدام فوری هستند
این یافتهها همزمان با بنبست مذاکرات جهانی اقلیم در تعهد به حذف سوختهای فسیلی منتشر شده است. علم نشان میدهد تصمیمهای امروز مستقیماً تعیین میکنند که طی دهههای آینده چه مقدار آب اضافی وارد رودخانههای اروپا میشود.
«با حذف سوختهای فسیلی از متن تصمیم COP30، ضروری است سیاستگذاران علم را درک کنند. ریسکها در حال شتاب گرفتن هستند، تعویق اقدامات جان انسانها را تهدید میکند.»
— پروفسور فاولر
تقویت شواهد میتواند به توسعه دفاعهای سیلابی، طراحی هوشمند شبکههای آب در پروژههای ساختمانی جدید، و ساخت سیستمهای هشدار سریع کمک کند. همچنین میتوان از راهکارهای مبتنی بر طبیعت مانند احیای تالابها بهره برد تا آب پیش از رسیدن به شهرها در بالادست مهار و ذخیره شود.
ارتباط شفاف درباره سرعت بالای این تغییرات به جوامع کمک میکند پرسشهای جدیتری از برنامهریزان و بیمهگران و نمایندگان سیاسی خود مطرح کنند. با انباشت شواهد، بزرگترین ریسک ممکن است تصور این باشد که آمارهای گذشته هنوز میتوانند آینده زمستانهای اروپا را توصیف کنند.
این پژوهش در مجله Environmental Research Letters منتشر شده است.
اگر به آینده اقلیم اروپا و تحلیل علمی تغییرات بارش علاقهمند هستید، دیدگاه خود را در بخش نظرات ثبت کنید یا این مقاله را با دیگران به اشتراک بگذارید.
