آیا پرندگان می‌توانند معنای کلمات را بفهمند؟ پژوهش‌های تازه نشان می‌دهد که سهره‌های گورخری تنها به صداها واکنش غریزی نشان نمی‌دهند، بلکه آن‌ها در واقع معنای تماس‌های صوتی را درک می‌کنند — درست مانند انسان‌ها که معنی واژه‌ها را می‌فهمند.
کشفی که دیدگاه دانشمندان را درباره ارتباط پرندگان تغییر می‌دهد
پیش‌تر تصور می‌شد پرندگان تنها به صداها واکنش نشان می‌دهند، مانند واکنش ما به زنگ در یا آژیر خطر. اما این تحقیق نشان می‌دهد پرندگان در واقع در حال گوش دادن و پردازش معنا هستند.
موضوع تنها تقلید صدا نیست. سهره‌های گورخری الگوها را تشخیص می‌دهند، آن‌ها را به موقعیت‌های واقعی مرتبط می‌سازند و حتی گاهی اشتباه می‌کنند — اشتباه‌هایی که نشان می‌دهد آن‌ها درباره معنا فکر می‌کنند، نه فقط درباره صدا.
چگونه سهره‌های گورخری با هم ارتباط برقرار می‌کنند
سهره‌های گورخری پرندگان کوچکی اجتماعی هستند که بسیار پرصدا نیز محسوب می‌شوند. نرهای جوان آواز را از پرندگان مسن‌تر یاد می‌گیرند و همین آوازها برای جلب جفت به کار می‌رود.
دانشمندان سال‌هاست که این آوازها را برای درک نحوه پردازش صدا در مغز بررسی می‌کنند. اما آواز تنها بخشی از ارتباط آن‌هاست. این پرندگان حدود ۱۱ نوع تماس صوتی مختلف دارند و هرکدام کارکرد خاصی دارد:
- برخی هشدار خطر می‌دهند،
- برخی برای حفظ ارتباط گروهی به کار می‌روند،
- و برخی برای جفت‌گیری، تغذیه یا ابراز ناراحتی هستند.
مجموع این صداها یک واژگان کوچک اما بسیار بیانگر را تشکیل می‌دهد.
زبان پنهان پرندگان
نکته جالب‌تر اینجاست که سهره‌های گورخری گاهی دو تماس صوتی را با هم اشتباه می‌گیرند — نه به این دلیل که شبیه هم به گوش می‌رسند، بلکه چون معنای مشابهی دارند. این کشف بسیار مهمی است.
«تا زمانی که تماس‌ها معانی متفاوتی برای پرندگان دارند، آن‌ها را به‌خوبی از هم تشخیص می‌دهند، حتی اگر از نظر صوتی شبیه باشند. اما تماس‌هایی که از نظر صوتی دورترند اما در یک دسته معنایی مشترک قرار می‌گیرند، بیشتر با هم اشتباه گرفته می‌شوند.» — جولی الی (Julie Elie)، پژوهشگر دانشگاه برکلی
این یافته نشان می‌دهد که پرندگان بیش از آنچه فکر می‌کردیم، درک شناختی از صدا دارند. آن‌ها تصویر ذهنی از معنا می‌سازند، نه فقط واکنشی به صدا نشان می‌دهند.
چگونه این تحقیق انجام شد
پژوهشگران بیش از ۸۰۰۰ تماس صوتی از بیش از ۳۰ پرنده را ضبط کردند. سپس دریافتند که هر تماس در موقعیتی خاص استفاده می‌شود و با یک رفتار مشخص مرتبط است.
سپس صداها را برای پرندگان پخش کردند و در ازای انتخاب درست، به آن‌ها پاداش دادند. پرندگان به‌سرعت یاد گرفتند بین تماس‌ها جست‌وجو کنند، درست مانند عوض کردن کانال تلویزیون، تا صدای درست را پیدا کنند. این نشان می‌داد که آن‌ها الگوهای زبانی خود را می‌شناسند.
الی گفت: «انگار انسان به پرنده می‌گوید این‌ها کلمات تو هستند، و پرنده پاسخ می‌دهد: بله، این‌ها کلمات من‌اند.»
درک معنای تماس‌ها توسط پرندگان
در بخش جالب دیگری از تحقیق، پرندگان تماس‌هایی را اشتباه می‌گرفتند که از نظر صدا متفاوت اما از نظر معنا مشابه بودند.
برای مثال، تماس نرم «تت» زمانی استفاده می‌شود که پرندگان نزدیک‌اند و با هم ارتباط برقرار می‌کنند. تماس بلندتر «پیچیو» (در نرها) یا «هانک» (در ماده‌ها) زمانی است که از هم دور هستند. هر دو نوع تماس معنایی مشابه دارند: «کجایی؟» یا «من اینجام.»
اما پرندگان این تماس‌ها را با تماس هشدار اشتباه نمی‌گرفتند، حتی اگر تماس هشدار از نظر صدا شبیه‌تر به «تت» بود. نتیجه این بود که آن‌ها تماس‌ها را بر اساس معنا، نه صرفاً صدا، دسته‌بندی می‌کنند.
نگاهی به ذهن حیوانات
این نوع دسته‌بندی ذهنی — گروه‌بندی بر اساس معنا — همان چیزی است که انسان‌ها انجام می‌دهند. ما درک می‌کنیم که «سلام» و «درود» هر دو معنای مشابهی دارند، هرچند متفاوت تلفظ می‌شوند.
به گفته فردریک تونیسن (Frédéric Theunissen)، استاد علوم اعصاب در دانشگاه برکلی: «ما به‌طور غیرمستقیم نشان داده‌ایم که پرندگان می‌فهمند چه می‌گویند.»
درک عمیق‌تر از زبان در حیوانات
این نخستین بار است که دانشمندان بررسی کرده‌اند آیا حیوانات با معناهایی که انسان‌ها به تماس‌هایشان نسبت داده‌اند موافق‌اند یا نه — و سهره‌ها آن را تأیید کردند. آن‌ها تماس‌های خود را شناختند و نشان دادند که دسته‌بندی معنایی انسان‌ها را تأیید می‌کنند.
اگر سهره‌های گورخری چنین درکی دارند، پرندگانی با سیستم ارتباطی پیچیده‌تر مانند کلاغ‌ها احتمالاً سطوح بالاتری از فهم را نشان می‌دهند.
«این نتایج نشان می‌دهد ارتباط صوتی در پرندگان کاملاً واکنشی نیست و در تعاملات آن‌ها تصمیم‌گیری نیز نقش دارد.» — جولی الی
پرندگان به عنوان مدل‌هایی برای گفتار انسان
تونیسن که دهه‌هاست روی سهره‌های گورخری کار می‌کند، مغز آن‌ها را در پردازش زیر و بمی، ریتم و صدا بررسی کرده است؛ درست مانند نحوه پردازش گفتار در مغز انسان.
سهره‌ها تماس‌های خود را از طریق تجربه یاد می‌گیرند، همان‌طور که انسان‌ها زبان را می‌آموزند. این امر آن‌ها را به مدلی ارزشمند برای فهم فرایند یادگیری گفتار تبدیل می‌کند.
او گفت: «اگر بخواهیم واقعاً سیستم‌های ارتباطی را مطالعه کنیم، نباید فقط یک سیگنال با یک معنا را بررسی کنیم.»
ارتباط تماس‌ها با رفتار پرندگان
پروفسور الی سال‌ها تماس‌های سهره‌ها را در طبیعت بررسی کرده و در استرالیا رفتار و تماس‌های آن‌ها را ثبت کرده است. او فهرستی از ۱۱ تماس متمایز تهیه کرد و هرکدام را به یک رفتار خاص پیوند داد.
الی همچنین «اتگرام» (Ethogram) یا نموداری طراحی کرد که نشان می‌داد هر تماس به چه رفتاری مربوط می‌شود. این نمودار پایه طراحی آزمایش‌های آزمایشگاهی شد که ثابت کرد پرندگان می‌توانند تماس‌ها را تشخیص دهند — و زمانی که معناها هم‌پوشانی دارند، دچار خطا شوند.
زبان در مغز پرنده کجاست؟
اکنون الی و تونیسن در حال بررسی فعالیت مغزی سهره‌ها هنگام انجام آزمایش‌های صوتی هستند تا بفهمند درک معنا در مغز کجا رخ می‌دهد و زمانی که پرنده تماس را اشتباه می‌فهمد چه اتفاقی می‌افتد.
تونیسن توضیح داد: «اکنون از احساس به ادراک می‌رویم. ادراک یعنی نام‌گذاری تجربه شنیداری — مثل زمانی که می‌گویید “دارم سمفونی گوش می‌دهم” یا “اتوبوسی از خیابان رد شد.”»
نتیجه‌گیری: پرندگانی که فقط آواز نمی‌خوانند، بلکه می‌اندیشند
دانشمندان نشان داده‌اند که سهره‌های گورخری تنها صحبت نمی‌کنند، بلکه درباره آنچه می‌گویند می‌اندیشند. این یافته دریچه‌ای به فهم ارتباطات حیوانات و نحوه درک آن‌ها از جهان می‌گشاید.
«با مطالعه ارتباط صوتی، درک بهتری از توانایی شناختی حیوانات به‌دست می‌آوریم. شاید روزی بتوانیم با آن‌ها ارتباط برقرار کنیم — اگر زبان‌شان را رمزگشایی کنیم.» — جولی الی
نتایج کامل این پژوهش در مجله Science منتشر شده است.
