به گزارش خبرنگار سرویس میراث فرهنگی خبرگزاری دانشجویان ایران (ایسنا)، استان‌هایی مانند فارس، اصفهان، مازندران، همدان، تهران و گیلان درگیر برف شدند. هرچند برخی استان‌ها اعلام کردند که آسیبی به آثار تاریخی آن‌ها وارد نشده است، اما مشخص نیست با گذر زمان و تأثیر باران و برف روی آثار، همچنان بتوان این‌گونه با قطعیت سخن گفت، چون به اعتقاد بیشتر کارشناسان، عوامل جوی و طبیعی مانند باد، باران، برف، سرما و حتی تابش آفتاب بر روند فرسایش آثار تأثیر دارند.
همین امر، موضوعی است که مدیر داخلی پیشین محوطه‌ی میراث جهانی تخت جمشید بر آن تأکید کرد.
مازیار کاظمی در این زمینه به خبرنگار ایسنا توضیح داد: این عامل تأثیر بیشتری روی بناهای تاریخی مانند تخت جمشید که سقف ندارند، می‌گذارد، چون بناهای مسقف به‌علت داشتن حفاظ می‌توانند تزیینات منحصربه‌فرد خود را حفظ کنند. بنابراین عوامل تأثیرگذار جوی روی بناهای تاریخی را باید به‌صورت موردی بررسی کرد و برای هر مورد با توجه به شرایط بنا و سنجش محدودیت‌ها و امکانات، راهکار ارائه کرد.
او که هشت سال در مجموعه‌ی تخت جمشید بوده است، با تأکید بر ضرورت تلاش بیشتر برای به حداقل رساندن تأثیر نزولات جوی بر آثار تاریخی، اظهار کرد: به‌عنوان مثال، نقوش برجسته‌ی تخت جمشید که همواره در معرض باران و برف زمستان و آفتاب تابستان هستند (به‌جز بخش‌هایی مانند پلکان شرقی کاخ آپادانا که سقف دارند) از نظر خواص فیزیکی ساختار سنگ‌های تشکیل‌دهنده‌ی آن‌ها (سنگ‌های آهکی) ریزترک‌هایی دارند و از طرفی، بافت ناهمگن تشکیل‌دهنده‌ی سنگ‌های رسوبی، برف و باران، روی آن‌ها به‌صورت حلال عمل و به‌تدریج و در درازمدت، کانی‌های مضمحل را در خود حل می‌کند. با این روند، ریزترک‌ها باز می‌شوند و نفوذ آب باران و درپی آن، کاهش دما و یخ‌زدگی آب باعث بزرگ شدن ریزترک‌ها و در نهایت، شکاف‌های عمیق در سنگ می‌شود.
وی این روند را پروسه‌ای درازمدت دانست که مکانیسم آن با چشم قابل رویت نیست و ادامه داد: از ابتدای تأسیس پایگاه پژوهشی پارسه – پاسارگاد در زمینه‌ی حفاظت جامع محوطه، پیشنهادهای زیادی مانند مسقف کردن کاخ‌ها، پوشاندن سطوح سنگ‌ها با مواد حفاظتی، نمونه‌سازی از برخی قطعات و انتقال نمونه‌ی اصلی به موزه و محوطه‌هایی با ضریب حفاظتی بالاتر و ده‌ها راهکار دیگر مطرح شد.
کاظمی بهره گرفتن از تجربه‌های بین‌المللی در کشورهای پیش‌رو را از مهم‌ترین اقدامات قابل توجه در این زمینه دانست و بیان کرد: در بسیاری از کشورها در صورتی که کارشناسان محلی قادر به تدوین و اجرای طرح مرمت و حفاظت آثار شاخص خود نباشند، از کارشناسان یا مراکز بین‌المللی کمک می‌گیرند؛ اما در ایران، رسم است که همواره دانش بومی مرمت که معمولا به ۳۰ تا ۴۰ سال پیش متعلق است و مرمتگران هم به همان دوره‌ها تعلق دارند و تجریبات خود را از آن زمان دارند، مورد استفاده قرار گیرند.
این کارشناس مرمت آثار تاریخی با تاکید بر این‌که قصد انتقاد از شیوه‌های مرمت سنتی و استادکاران را ندارد، اظهار کرد: متأسفانه علم مرمت مانند بسیاری از علوم کاربردی که در سال‌های اخیر پیشرفت کرده، در کشور ما به‌روز نشده است. دلیل آن را باید در ساختار ازهم‌گسیخته‌ی میراث فرهنگی و متولیان آن جست‌وجو کرد. به‌نظر می‌رسد آسیبی که بیشتر از عوامل جوی روی بناهای تاریخی تأثیرگذار بوده، نگرفتن تصمیم‌های کارشناسی در این حوزه بوده است.
مدیر داخلی پیشین محوطه‌ی میراث جهانی تخت جمشید با بیان این‌که یکی از راهکارهای مناسب برای یافتن روش‌های علمی و نوین، حفاظت و مرمت بناهای تاریخی در برابر عوامل جوی و برگزاری نشست‌های تخصصی با حضور کارشناسان بین‌المللی است، این پرسش را مطرح کرد که متولیان میراث فرهنگی کشور با توجه به حساسیت حفاظت از این آثار بی‌همتا، برای ارتقای دانش حفاظت و مرمت در کشور چه گام‌هایی برداشته‌اند؟
به گزارش ایسنا، هر شهر و بخشی از کشور، مانند اصفهان و فارس یک دوره‌ی تمدنی و نوع مصالح خاص خود را دارد. بنابراین نوع توجهی که باید در زمینه‌ی حفاظت از هر کدام از بناهای تاریخی قرارگرفته در شهرهای مختلف در زمان بارش برف و باران نیز متفاوت است.
علیرضا جعفری‌زند – باستان‌شناس و مدرس دانشگاه در اصفهان – در این‌باره به خبرنگار ایسنا گفت: اصفهان از نظر تمدنی، بیشترین آثار تاریخی متعلق به دوره‌ی اسلامی از قرن چهارم تا سیزدهم هجری قمری را دارد و مصالح مورد استفاده در بناهای تاریخی این استان بیشتر، کاشی است؛ اما مصالح مورد استفاده در تخت جمشید که دوره‌ی قبل از اسلام را نیز دربرمی‌گیرد، از جنس سنگ است. با این وجود نباید این موضوع را از ذهن دور داشت که شدت بارش برف در استان فارس بسیار بیشتر از استان‌هایی مانند اصفهان بود.
او با تأکید بر این‌که شدت بارش برف در استان فارس بسیار بیشتر از استان‌هایی مانند اصفهان و تهران بود، ادامه داد: فرسودگی بیش از اندازه‌ی آثار تاریخی استان فارس، بخصوص تخت‌جمشید و بی‌توجهی بیش از اندازه به این محوطه، باعث وارد شدن آسیب‌های بیشتری به این بنای ارزشمند شده است.
وی که در زمان بارش برف در هفته‌های پیش در تخت جمشید بود و وضعیت آن محوطه‌ی جهانی را از نزدیک بررسی کرد، افزود: کاخ‌های این محوطه‌ی تاریخی پس از بارش برف و آب شدن آن، دچار یخ‌زدگی و سپس آب‌گرفتگی شدند. این اتفاق باعث ایجاد تخریب‌های زیادی به مرور در بناهای تاریخی قرارگرفته در این محوطه می‌شود. به‌وضوح دیدم هیچ تمهیداتی در آن زمان برای این محوطه‌ی تاریخی انجام نشده بود.
به گزارش ایسنا، برف و باران بار دیگر خواهند بارید، اما قرار است با کدام برنامه‌ریزی جلوی تخریب تدریجی بناهای تاریخی را بگیریم؟
