با عرضه آیفون جدید، نبرد اپل علیه دکمه‌ها تقریبا به پایان رسید.
طراحان آیفون همیشه تلاش داشته‌اند تا از به کار بردن دکمه ها اجتناب کنند. آیا بالاخره دلمان برای کلیک کردن تنگ می‌شود؟
اگر می‌خواهید بدانید که اپل چقدر از دکمه های موبایل متنفر است، تنها کافی است نگاهی به مراسم رونمایی اولین آیفون بیاندازید. اندکی بیش از یک دهه پیش بود که استیو جابز (با آن بلوز یقه هفت مشکی جذاب، شلوار جین از مد افتاده و کفشهای ورزشی مارک نیو بالانس) محصول پرچمدار شرکتش را رونمایی کرد و همزمان سخنرانی غرایی درباره آینده ایراد نمود.
در سال ۲۰۰۷ جابز خطاب به خبرنگاران حاضر در سالن گفت: «اینها ۴ تلفن هوشمند هستند.» و با دست به نمایشگر عظیم پشت سرش اشاره کرد تا همه بتوانند تصاویر موتورولا کیو، بلک بری، پالم تریو و نوکیا ای ۶۲ را روی پرده ببینند. محصولاتی که نیمی از آنها را دکمه ها و کلیدهای جهت‌نما پوشانده بودند. او پرسید: «رابط کاربری این محصولات چهمشکلی دارد؟ خب در حقیقت مشکل اصلی بیش از ۴۰ دکمه ای هستند که در زیر آنها جای گرفته‌اند.» سپس روی پرده عکس دیگری به نمایش در آمد که در فتوشاپ بخش دکمه ها را به شکل مشخص علامت گذاری کرده بود تا معلوم گردد که چگونه بیش از نیمی از صفحه جلوی این اسمارت فونها با دکمه های پلاستیکی اشغال شده است. آنگاه جابز گفت: «این ابزارهای دست و پا گیر اینجا حسابی مزاحم هستند.» آنگاه دقایقی سکوت کرد تا حاضران به تماشای تصویری که ساخته بود بپردازند. و آنگاه با ضربه ای سخنانش را پی گرفت و دقایقی بعد آیفون را معرفی کرد: گجتی که در جلوی آن تنها یک صفحه شیشه‌ای ساده به چشم می‌خورد که با یک دکمه گرد در بخش پایینی همراه می‌شد.
جیسون اسنیل می‌گوید: «و طنز جالب ماجرا اینجا است که جابز همیشه بلوز یقه اسکی می‌پوشید، زیرا او از دکمه‌ها متنفر بود!» جیسون که بیش از یک دهه سردبیر سایتMacworld بوده و آن روز در مراسم رونمایی اولین آیفون حضور داشته است. «این موضوع احمقانه به نظر می‌رسید، اما من فکر می‌کنم حق با آنها بود. زیرا اپل به شدت از نقطه نظر طراحی پای اعتقاد خود ایستاده بود و دکمه‌ها را باعث دردسر و مزاحم می‌دانست. این دکمه‌ها تنها ابزار کنترلی محدودی برای امکانات همان زمان بودند و امکان ارتقا توانایی آنها وجود نداشت.»
جابز دیگر اینجا نیست تا باز هم تصمیمات طراحی اشتباه و ناراحت کننده رقبایش را هدف بگیرد. اما اکنون یک دهه بعد از آن مراسم، شرکتش با افتخار مواضع و تفکرات وی را دنبال می‌کند. و روز سه شنبه گذشته در مراسم رونمایی آیفونهای جدید اپل در سالن استیو جابز، اپل با موفقیت آخرین دکمه روی صفحه اسمارت فونش (دکمه هوم) را هم دور انداخت. برآورد می‌شود که هر روزه بیش از ۷۰۰ میلیون کاربر آیفون این دکمه (که چندی است که بیشتر به یک شیار کم عمق شبیه شده) را لمس می‌کنند تا قفل اسمارت‌فونشان را باز کنند، از برنامه‌ها بیرون بیایند، قابلیت چندوظیفگی (مولتی تسک) آن را در اختیار بگیرند یا سیری را احضار کنند.
اما اکنون هر کس که به دنبال خرید آیفونهای جدید و یا ارتقاء آیفون قبلیش باشد، باید در عادات روزانه خود هم تجدید نظر کند. اولین گام هم این است که به مرکز کنترل مجازی آیفون جدید عادت کند که بر پایه حرکات دست عمل می‌کند. اکنون دیگر صفحه نمایش آیفون کاملا یک دست و بدون هیچ دکمه ای است. شاید این زمان را باید نقطه اوج نبرد اپل علیه دکمه ها دانست.
جیسون می‌گوید: «آن دکمه گرد و زیبا شاید به گونه‌ای بخش بزرگی از هویت آیفون بود. ما برای خلاصی از دست هر تجربه کاری ناخوشایند با موبایل از این دکمه بهره می‌بردیم. و شاید مردم حق داشته باشند که نگران فقدان این بخش از هویت اپلی آیفون باشند. البته مدتی زمان لازم است که شما به آیفون جدید عادت کنید.»
البته همیشه گروهی شاکی بوده‌اند که اپل دائما با حذف بخشی از امکانات حیاتی محصولاتش، آنها را با نام ابداع قربانی می‌کند و گجت تازه‌ای به بازار می‌فرستد. از قربانیان چند وقت اخیر این مراسم سالیانه می‌توان به جک هدفون آیفون و دکمه Escape مک‌بوکها اشاره کرد. البته اپل اکنون با حذف دکمه هوم، از این نظر تازه توانسته به رقبایی چون سامسونگ اس ۸ برسد که بدون هیچ هیاهویی چنین جهشی را پشت سر گذارده‌اند. و اهمیت حذف این دکمه تنها از این منظر نیست که کاربران دیگر در زندگی دیجیتال روزمره‌شان باید به دنبال عادتی جدید باشند، بلکه یک قابلیت نوستالژیک هم پشت سر گذارده شد که طی یک دهه گذشته تقریبا بدون تغییر باقی مانده بود. و نباید که فراموش کرد که دکمه‌ها در عصر تکنولوژی همواره با کاربران همراه بوده‌اند. از دکمه پلاستیکی واکمن‌های سونی که نوار را به صدا در می‌آورد تا دکمه زد در نینتندو ۶۴ که باعث تحرک سوپر ماریو می‌شد.
دکمه ها هم در سالهای گذشته کارکردها و اشکال بسیار متنوع و عجیبی به خود گرفته‌اند. اولین تعامل کاربران دنیای دیجیتال با کلیدها شاید به زمانی بر می‌گردد که شما دکمه‌های خوش صدای مکانیکی کیبورد را پشت کامپیوتر مدرسه یا خانه می‌فشردید. که البته امروز همان دکمه‌ها هم با کیبوردهای غشایی جایگزین شده‌اند که احساس کار با آن بیشتر لمس یک کیسه هوا است تا فشردن یک دکمه واقعی! لذا با پیشترفت تکنولوژی دکمه ها به جای شکل حبابی و هرمی قدیم خود، کم کم تبدیل به شیارهایی کم عمق در گجتهای گوناگون می‌شوند. و البته امروزه که تقریبا همه چیز تبدیل به کیبورد لمسی شده است. کارمک اوبانکس سرمایه گذار ریسک‌پذیر دره سیلیکون معتقد است که: «به شکل کاملا واضحی از دوران دکمه‌های قابل لمس عبور کرده‌ایم. و این تکامل بیشتر از آنکه توسط پیشرفت تکنولوژی هدایت شده باشد، به دلیل علاقه طراحان به نازکتر کردن هر چه ممکن ابزارها صورت گرفته است.»
اگرچه در ابزارهای فوق تکنولوژیک حضور دکمه ها روز به روز کمرنگ می‌شود، اما همچنان عده‌ای از کاربران هستند که با این رویه به مبارزه برخواسته‌اند. برخی کارآفرینان و نوآوران مشغول ایده‌پردازی برای افزایش کاربرد دکمه هستند. برای مثال کیبودهای قدیمی را بازسازی کرده و با کارآیی و ظاهری نو به مشتریان عرضه می‌کنند. به گونه ای که برخی معتقدند چیزهای کمی در دنیای فناورانه امروز وجود دارند که لذت و رضایتمندی تایپ با یک کیبورد مکانیکی قدیمی را به ارمغان آورند. هرچند صدای چلیک چلیک آن ممکن است آرامش یک دفتر کاری امروزی را که همه از صفحات لمسی بهره می‌برند به هم بریزد. در این میان اغلب طرفداران ناامید و عصبانی بلک‌بری هم تلاش می‌کنند به هر شکل وفاداری خود را به ایده کیبورد فیزیکی تلفنهای هوشمند حفظ کنند. یکی از این طرفداران دو آتشه کیم کارداشیان است که گفته می‌شود تا سال گذشته همواره اسمارت فون خود را از میان نمونه‌های مجهز به صفحه کلید فیزیکی انتخاب می‌کرده که به صورت دست دوم از ای‌بی می‌خریده است.
همچنین در سال ۲۰۱۳ رایان سیکرس استارت‌اپ Typo را راه انداخت که کارش تولید کاورهای مجهز به صفحه کلید فیزیکی برای مدلهای مختلف آیفون بود. هرچند که وی اندکی بعد به دلیل تخلفات پتنتی توسط بلک‌بری سو شد و کسب و کار خود را جمع کرد.
و البته شرکتهای بزرگ تکنولوژی هم به خوبی از این مساله آگاهند و همواره تلاش می‌کنند تا خواست کاربران برای حس تعامل همراه با صدا و حالت فشردن کلیدها را در آخرین محصولاتشان هم عرضه کنند. اپل در سال ۲۰۱۵ آیفون مجهز به قابلیت تاچ سه بعدی را ارائه کرد که با نگه داشتن دست روی صفحه حالت کلیک را به صورت لرزش و صدا برای کاربر شبیه سازی می‌کرد و البته امکاناتی را هم در اختیار وی می گذارد. همچنین بسیاری از کنسولهای بازی امروزی هم روی دسته‌های بازی‌شان حالت ویبره‌ای را قرار داده‌اند که در مواقع حساس بازی و فشردن برخی کلیدها باعث تمرکز بیشتر گیمر می‌شود. شرکتهایی همچون تسلا هم که بسیاری از کنترل‌های ماشینهای‌شان را بر عهده صفحات لمسی گذارده‌اند، هنوز از دکمه‌ها و اهرم‌های فشاری و چرخشی بهره می‌برند.
اسنل می‌گوید: «این یکی از نمونه‌های بسیار مهمی است که نشان از اهمیت فراوان کنترل‌های فیزیکی دارد. زیرا هنگامی که در حال رانندگی هستید، باید تمام تمرکزتان بر جاده باشد و البته در کنار آن لمس دقیقی هم روی صفحه نمایشگر خودروتان داشته باشید. هنگامی که من به صفحه نمایش چشم می‌دوزم تا مثلا صدای آهنگ را کم کنم، توجهم به جاده را کاملا از دست می‌دهم. اما اگر هنوز برای این کار اهرم یا گردنده‌ای وجود داشته باشد، بدون برداشتن نگاه از جاده می‌توانم از آن استفاده کنم.»
البته در برخی مواقع هم عکس‌العمل کاربران چنان شدید می‌تواند باشد که حتی شرکتهای شدیدا ضد–دکمه همچون اپل را هم به تجدیدنظر در طراحی‌های آینده نگرانه‌شان مجبور می‌سازد. اپل همیشه از تبلت و موس و ترک‌پدها گرفته تا آیپاد و آیفون به دنبال کم کردن دکمه‌های غیرضرور بوده است. این شرکت همیشه به دنبال راهی است تا جایگزینی برای دکمه و هر بخش فیزیکی اضافه روی ابزارهایش پیدا کند. برای مثال سال ۲۰۰۹ اپل نسل سوم آیپاد شافل را تقریبا بدون هیچ دکمه‌ای عرضه کرد که فقط کلیدی برای روشن و خاموش داشت. و تمامی دکمه‌های تغییر آهنگ و ولوم صدا به سیم هندزفری آن منتقل شدند. اما این گجت بی‌دکمه عمر چندانی نداشت و مردم از آن متنفر بودند. زیرا نمی‌دانستند چگونه با آن کار کنند. لذا در نسل بعدی آیپاد شافل اپل مجبور شد دوباره سراغ کلیدهای مرسوم دایره کنترلی خود برود که در نسلهای قدیمی مورد استفاده قرار گرفته بود.
به هر حال ممکن است این اتفاق برای دکمه هوم هم تکرار شود و اپل مجبور شود علی‌رغم میلش دوباره آن را برگرداند. البته به نظر می‌رسد میان کاربران اپلی کسی چندان به این دکمه وفادار نباشد و اپل درس خوبی از داستان آیپاد شافل گرفته است. نظر شما در این خصوص چیست؟ آیا اسمارت‌فونهای بدون دکمه در بازار پذیرفته خواهند شد؟
