کلسترول به بدن شما کمک می‌کند تا سلول‌های جدید بسازد، اعصاب را پوشش دهد و هورمون تولید کند. به طور معمول، کبد تمام کلسترولی که مورد نیاز بدن است را می‌سازد. اما کلسترول از منابع غذایی، مانند غذاهایی که منشأ حیوانی دارند، مانند شیر، تخم‌مرغ و گوشت، وارد بدن می‌شود. کسب چربی اشباع‌شده، چربی ترانس و شکر میزان کلسترول را بالا می‌برد.کلسترول بیش از اندازه در بدن یکی از دلایل اصلی خطر بیماری قلبی است.
رابطۀ کلسترول بالا و بیماری قلبی
وقتی کلسترول زیادی در خون وجود داشته باشد در جدارۀ رگ‌ها انباشته می‌شود. به مرور زمان، این تجمع منجر به سخت شدن عروق می‌شود که این روند تصلب شرایین یا سخت شدن شاهرگ نام دارد. رگ‌ها باریک می‌شوند و جریان خونی که به قلب می‌رسد کندتر یا مسدود می‌شود. خون حامل اکسیژن به قلب است و اگر خون و اکسیژن به قلب نرسد، ممکن است دچار درد در قفسۀ سینه شوید. اگر منبع خون به حدی برسد که قلب به طور کامل به دلیل انسداد ناگهانی بایستد، نتیجۀ آن حملۀ قلبی است.
دو نوع کلسترول وجود دارد که بیشتر امریکایی‌ها با آن آشنا هستند: لیپوپروتئین با غلظت پایین (LDL یا کلسترول بد) و لیپوپروتئین با غلظت بالا (HDL یا کلسترول خوب). اینها انواع کلسترول هستند که در خون جریان دارند. LDLها پروتئین کمی دارند و کلسترول بالا و HDLها پروتئین زیادی دارند و کلسترول کم.
LDL دلیل اصلی پلاک‌هایی هستند که منجر به گرفتگی عروق می‌شود. HDL در واقع برای پاک کردن کلسترول از خون عمل می‌کند.
تری‌گلیسرید نوع دیگری از چربی در جریان خون است. تحقیقات نشان می‌دهد که میزان زیاد تری‌گلیسرید نیز با بیماری قلبی در ارتباط است.
علائم کلسترول بالا
کلسترول بالا خودش علائمی ندارد؛ بسیاری از مردم از اینکه کلسترول خونشان بالا است بی‌خبرند. بنابراین، مهم است بفهمیم که چه میزان کلسترول در خون وجود دارد زیرا پایین آوردن کلسترولی که بسیار بالا است خطر بیماری قلبی را کم می‌کند و احتمال حملۀ قلبی یا مرگ بر اثر بیماری قلبی را کاهش می‌دهد؛ حتی اگر هم اکنون این بیماری را داشته باشید.
افرادی که بیش از ۲۰ سال سن دارند باید هر ۵ سال یک بار کلسترول خون خود را آزمایش کنند. آزمایشی که انجام می‌شود یک آزمایش خون است که پروفایل لیپوپروتئین نام دارد و عبارت است از:
- مجموع کلسترول
- LDL (کلسترول بد)
- HDL (کلسترول خوب)
- تری‌گلیسرید
میزان کلسترول شما اینگونه تفسیر می‌شود:
| مجموع کلسترول | نتیجه |
| کمتر از ۲۰۰ | طبیعی |
| بین ۲۰۰ تا ۲۳۹ | مرز بالا |
| ۲۴۰ به بالا | بالا |
| کلسترول LDL | خانوادۀ کلسترول LDL |
| کمتر از ۱۰۰ | طبیعی |
| ۱۰۰ تا ۱۲۹ | حدوداً طبیعی |
| ۱۳۰ تا ۱۵۹ | مرز بالا |
| ۱۶۰ تا ۱۸۹ | بالا |
| ۱۹۰ به بالا | بسیار بالا |
| کلسترول HDL | از خانوادۀ کلسترول HDL |
| ۶۰ یا بالاتر | طبیعی- به کاهش خطر حملۀ قلبی کمک می‌کند |
| کمتر از ۴۰ | خطرساز- خطر حملۀ قلبی را افزایش می‌دهد |
| تری‌گلیسرید | از خانوادۀ کلسترول HDL |
| کمتر از ۱۵۰ | طبیعیی- بیماری قلبی |
| ۱۵۰ تا ۱۹۹ | مرز بالا |
| ۲۰۰ به بالا | بالا- در برخی افراد نیاز به درمان دارد |
عوامل زیادی می‌توانند بر میزان کلسترول اثر گذارند. این عوامل عبارت‌اند از:
- رژیم غذایی: چربی اشباع، چربی ترانس و کلسترول در غذاهایی که می‌خورید منجر به افزایش میزان کلسترول می‌شود. کاهش میزان چربی اشباع و ترانس و کلسترول در رژیم غذایی به کاهش کلسترول خون کمک می‌کند. خوردن غذاهایی که حاوی شکر زیاد هستند و بسیاری از کربوهیدرات‌ها نیز میزان کلسترول را بالا می‌برد.
- وزن: اضافه وزن داشتن نه تنها خطر حملۀ قلبی را بیشتر می‌کند بلکه میزان کلسترول را هم بالا می‌برد. کاهش وزن می‌تواند LDL ، مجموع کلسترول و میزان تری‌گلیسیرید را پایین بیاورد و HDL را بالا ببرد.
- ورزش: تمرینات بدنی مرتب می‌تواند کلسترولLDL را کاهش دهد و کلسترول HDL را بالا ببرد. شما باید سعی کنید بیشتر روزها ۳۰ دقیقه فعالیت بدنی انجام دهید.
- سن و جنسیت: با افزایش سن، میزان کلسترول خون بالا می‌رود. قبل از دوران یائسگی، زنان میزان کلسترول کمتری نسبت به مردان هم‌سن خود دارند. بعد از دوران یائسگی LDL زنان بالا می‌رود.
- وراثت: ژن‌های شما در میزان کلسترول بدن تعیین‌کننده هستند. کلسترول بالای خون در خانواده‌ها به ارث می‌رسد.
- شرایط پزشکی: گهگاه یک وضعیت پزشکی ممکن است میزان کلسترول خون را بالا ببرد. این وضعیت‌ها عبارت‌اند از: هایپوتیروئیدیسم (کم‌کاری غدۀ تیروئید)، بیماری کبد و بیماری کلیه.
- دارو: برخی داروها مانند استروئید و پروژستین ممکن است کلسترول بد را افزایش دهد و کلسترول خوب را کاهش دهد.
داروهای پایین‌آورندۀ کلسترول عبارت‌اند از:
- استاتین
- نیاسین
- رزین اسید صفراوی
- مشتقات اسید فیبریک
استاتین تولید کلسترول را در خود کبد مسدود می‌کند. این دارو تری‌گلیسرید و LDL را که یک کلسترول بد است پایین می‌آورد و تأثیر اندکی نیز در بالا بردن HDL که یک کلسترول خوب است دارد. این داروها اولین درمان‌ها برای افرادی هستند که کلسترول بالا دارند. آنها خطر بیماری قلبی را کاهش می‌دهند و خطر حملۀ قلبی و مرگ در افرادی که اکنون مبتلا به بیماری قلبی هستند را کم می‌کند. عوارض جانبی ممکن است شامل مشکلات روده، آسیب کبد و در برخی افراد، حساسیت و ضعف عضلات باشد.
نمونه‌هایی از استاتین عبارت‌اند از:
- کرِستور
- لیپیتور
- لسکول
- مِواکور
- پِراواکُل
- زوکور
نیاسین
نیاسین یک ویتامین ب-کمپلکس است که در غذاها یافت می‌شود اما با میزان مصرف بالا نیز به صورت تجویزی در دسترس قرار می‌گیرد. این دارو کلسترول LDL را پایین می‌آورد و کلسترول HDL را افزایش می‌دهد. عوارض جانبی اصلی گُرگرفتگی، خارش، سوزش و سردرد هستند اما آسپرین می‌تواند بسیاری از این علائم را کم کند. با این حال، قبل از مصرف آسپرین با پزشک خود صحبت کنید. مطالعات تحقیقاتی پیشنهاد می‌کند که با اینکه ممکن است نیاسن میزان کلسترول را بهتر کند، به نظر نمی‌رسد خطر بیماری قلبی را کاهش دهد، مخصوصاً اگر در حال حاضر استاتین مصرف می‌کنید.
عامل کمپلکس‌ساز اسید صفراوی
این داروها داخل روده عمل می‌کنند، یعنی همان جایی که به کیسۀ صفرا می‌چسبد، و از جذب دوباره آن در جریان گردش خون پیشگیری می‌کند. صفرا به میزان زیادی از کلسترول ساخته می‌شود. بنابراین، این داروها به کاهش ذخیرۀ کلسترول بدن کمک می‌کند. بنابراین، کلسترول نهایی و کلسترول LDL را کاهش می‌دهد. مهم‌ترین عوارض جانبی بیوست، گاز معده و ناراحتی معده هستند. نمونه‌هایی از رزین اسید صفراوی عبارت‌اند از:
- کِستران و کِستران لایت
- کُلستید
- وِلکُل
فیبرات میزان تری‌گلیسرید را کم می‌کند و کلسترول LDL را کاهش و HDL را افزایش می‌دهد. این طور به نظر می‌رسد که فیبرات تجزیۀ ذرات غنی از تری‌گلیسرید را افزایش می‌دهد و ترشح چربی‌های خاص خون را کاهش می‌دهد.
نمونه‌ای از فیبرات‌ها عبارت‌اند از:
- تریکور
- لوپید
- لوفیبرا
مهارکننده‌های جذب کلسترول
زتیا با جذب کلسترول در روده‌ها میزان LDL را پایین می‌آورد. ویتورین دارویی است که ترکیبی از زتیا و استاتین است و می‌تواند مجموع کلسترول و کلسترول LDL را کاهش دهد و سطح HDL را بالا ببرد. با اینکه زتیا ممکن است کلسترول LDL را کاهش دهد، تحقیقات به این تتیجه نرسیده‌اند که زتیا خطر حملۀ قلبی را کاهش می‌دهد.
در برخی موارد، به بیماران بیش از یک داروی کاهش کلسترول تجویز می‌شود تا به میزان مطلوب و طبیعی کلسترول برسند.
عوارض جانبی داروهای کاهش کلسترول
عوارض جانبی داروهای کاهش کلسترول عبارت‌اند از:
- درد عضله
- کارکرد غیرطبیعی کبد
- واکنش حساسیتی
- ترش کردن
- گیجی
- دل درد
- یبوست
- کاهش میل جنسی
- از دست دادن حافظه
آیا هنگام مصرف داروهای کاهش کلسترول باید پرهیز غذایی یا دارویی خاصی داشته باشم؟
از پزشک خود در مورد تأثیر مصرف داروهایی مانند ویتامین و داروهای گیاهی بر داروهای کاهش کلسترول بپرسید. شما نباید هنگام مصرف داروهای کاهش کلسترول آب گریپ‌فروت بنوشید زیرا توانایی کبد در سوخت و ساز این داروها را دچار اختلال می‌کند.
