افسردگی چیست؟
افسردگی یک اختلال رفتاری جدی و فراگیر است. این عارضه منجر به ناراحتی، ناامیدی، بی‌پناهی و بی‌ارزشی می‌شود. افسردگی می‌تواند خفیف تا متوسط با علائم بی‌حوصلگی، کم شدن اشتها، خواب سخت، اعتمادبه‌نفس پایین و خستگی با درجۀ پایین باشد. یا حتی می‌تواند شدیدتر از این هم باشد.
علائم افسردگی در زنان
برخی از علائم افسردگی در زنان عبارت است از:
- ناراحتی مداوم، اضطراب و حالت پوچی
- از دست دادن علاقه یا لذت بردن از فعالیت‌هایی مانند رابطۀ جنسی
- بی‌قراری، تحریک‌پذیری یا گریۀ بیش از اندازه
- احساس گناه کردن، بی‌ارزش، بی‌پناه، ناامید و بدبین بودن
- خواب بیش از حد یا کمتر از حد معمول، بیدار شدن در اول صبح
- کاهش اشتها یا وزن یا خوردن بیش از انداره و افزایش وزن
- کاهش انرژی، خستگی، احساس رخوت
- فکر کردن به مرگ یا خودکشی، اقدام به خودکشی کردن
- سخت تمرکز کردن، به یاد آوردن یا تصمیم گرفتن
- علائم جسمی مداومی که به درمان پاسخ نمی‌دهد؛ مانند سردرد، اختلالات گوارشی و درد مزمن
جنون خلق‌وخوی بسیار برافروخته و شدیدی است که می‌تواند توسط اختلال دوقطبی ایجاد شود. خلق‌وخو در اختلال دوقطبی از افسردگی کم تا جنون زیاد متغیر است. با اینکه جنون خلق‌وخویی برافروخته و شدید است، جدی است و نیاز به ارزیابی و درمان دارد.
- حالت برافراشته و غیرطبیعی
- تحریک‌پذیری
- کاهش نیاز برای خواب
- ایده‌های بزرگ
- علاقه به حرف زدن بیش از حد
- افکار رقابتی
- افزایش فعالیت، مثل فعالیت جنسی
- افزایش قابل توجه انرژی
- قضاوت غلط که می‌تواند منجر به رفتارهای پرخطر شود
- رفتار اجتماعی نامناسب
چرا افسردگی در زنان بیشتر مردان است؟
قبل از نوجوانی و بلوغ، نرخ افسردگی در دختران و پسران زیاد است. اگرچه، با شروع بلوغ، خطر ابتلا به افسردگی در دختران دو برابر بیشتر از پسران است.
برخی کارشناسان بر این باورند که احتمال افسردگی در زنان می‌تواند به تغییرات میزان هورمون‌ها مربوط باشد که در طول زندگی زنان رخ می‌دهد. این تغییرات در دوران بلوغ، بارداری و بائسگی و همین طور بعد از زایمان یا سقط جنین اجتناب‌ناپذیر است. علاوه بر این، نوسانات هورمونی که با هر چرخۀ قاعدگی ماهانه رخ می‌دهد احتمالاً با سندروم پیش‌قاعدگی یا PMS و اختلال ملال پیش‌قاعدگی یا PMDD، در ارتباط است. این سندرم شدیدتر است و با افسردگی، اضطراب و تغییرات خلق‌وخو همراه است،. سندروم ملال پیش‌قاعدگی یک هفته قبل از قاعدگی رخ می‌دهد و در عملکردهای طبیعی در زندگی روزمره اختلال به وجود می‌آورد.
چه چیزهایی احتمال سندروم افسردگی را افزایش می‌دهد؟
طبق مؤسسۀ ملی سلامت، عواملی که خطر افسردگی در زنان را افزایش می‌دهد شامل عوامل تناسلی، ژنتیک یا دیگر عوامل بیولوژیک، فردی و ویژگی‌های خاص روانی و شخصیتی هستند. علاوه بر این، زنان پرکار که فرزندانشان را نگهداری می‌کنند و زنانی که تنها سرپرست خانواده هستند بیشتر از استرسی که علائم افسردگی را تشدید می‌کند رنج می‌برند. عوامل دیگر که خطر ابتلا به افسردگی را افزایش می‌دهد عبارت‌اند از:
- سابقۀ خانوادگی اختلالات روحی
- سابقۀ اختلالات روحی در اوایل سنین تولیدمثل
- از دست دادن والدین قبل از سن ۱۰ سالگی
- از دست دادن سیستم حمایت اجتماعی یا تهدید چنین خسرانی
- استرس مداوم روانی و اجتماعی، مانند از دست دادن شغل، استرس روابط، جدایی یا طلاق
- سوء استفادۀ جنسی یا جسمی در کودکی
- استفاده از داروهای خاص
آیا افسردگی ارثی است؟
افسردگی می‌تواند در خانواده‌ها به ارث برسد. این اتفاق معمولاً در سنین ۱۵ تا ۳۰ سالگی رخ می‌دهد. رابطۀ خانواده با افسردگی بیشتر در زنان رایج است.
افسردگی در زنان از چندین جهت با افسردگی در مردان متفاوت است:
- افسردگی در زنان ممکن است زودتر رخ دهد، بیشتر طول بکشد و احتمال بازگشت آن زیاد است و می‌تواند به رخدادهای استرس‌زای زندگی مربوط شود و نسبت به تغییرات فصلی حساس‌تر باشد.
- زنان بیشتر احساس گناه را تجربه می‌کنند و دست به خودکشی می‌زنند اما در واقع کمتر از مردان خودکشی می‌کنند.
- افسردگی در زنان احتمال دارد که بیشتر با اختلالات اضطراب، مخصوصاً علائم ترس و وحشت و اختلالات خوردن در ارتباط باشد.
- احتمالاً زنان افسرده بیشتر دچار سوءمصرف مشروبات الکلی و دیگر مواد مخدر می‌شوند.
ارتباط سندروم اختلال پیش‌قاعدگی و اختلال ملال پیش‌قاعدگی
از هر چهار زن، سه نفر سندروم پیش‌قاعدگی یا PMS را تجربه می‌کنند. سندروم پیش‌قاعدگی اختلالی است که با علائم جسمی و روحی همراه است و شدت آن از چرخه‌ای به چرخۀ دیگر نوسان دارد و زنان ۲۰ تا ۳۰ ساله عموماً به آن مبتلا می‌شوند.
حدود ۳ تا ۵ درصد از زنانی که قاعدگی دارند اختلال ملال پیش‌قاعدگی یا PMDD را تجربه می‌کنند. PMDD شدیدتر از PMS است و با علائم جسمی و روحی که معمولاً بین ۱۰ روز آغاز قاعدگی به وجود می‌آید مشخص می‌شود.
در دهۀ اخیر، این عوارض به عنوان دلایل مهم ناراحتی و تغییرات رفتاری در زنان در نظر گرفته شده است. با این که رابطۀ دقیق بین PMS و PMDD و افسردگی مشخص نیست، تغییرات شیمیایی در مغز و نوسان در سطح هورمون‌ها به عنوان عوامل دخیل در نظر گرفته می‌شوند.
روش درمان PMDD و PMS
بسیاری از زنانی که افسردگی همراه با PMS یا PMDD دارند با ورزش و تمرینات تمرکز بهتر می‌شوند. در افرادی که علائم شدیدتری دارند دارو، روان‌درمانی شخصی یا گروهی یا مدیریت استرس می‌تواند مفید واقع شود.
مدت‌هاست که بارداری به عنوان دوره‌ای از تندرستی در نظر گرفته می‌شود که زن را در برابر اختلالات روانی محافظت می‌کند. اما اغلب افسردگی در زنان باردار و زنان غیرباردار نسبت یکسانی دارد. عواملی که خطر افسردگی در زنان باردار را افزایش می‌دهد عبارت‌اند از:
- سابقۀ افسردگی یا PMDD
- سن زن در زمان بارداری؛ هر چه کم‌سن و سال‌تر باشید، خطر بیشتر است.
- تنها زندگی کردن
- حمایت اجتماعی کم
- درگیری‌های زناشویی
- عدم قطعیت در مورد بارداری
تأثیر بالقوۀ افسردگی در بارداری شامل موارد زیر است:
- افسردگی می‌تواند در توانایی زن در مراقبت از خودش هنگام بارداری تداخل ایجاد کند. ممکن است فرد کمتر بتواند توصیه‌های پزشکی را دنبال کند؛ مثلاً خواب و خوراک کافی داشته باشد.
- افسردگی می‌تواند منجر به این شود که زنان از موادی مانند دخانیات، الکل یا مواد مخدر استفاده کند و به فرزند آسیب برساند.
- افسردگی ممکن است با مشکلات فرزند پیوند داشته باشد.
- استرس بارداری می‌تواند منجر به افسردگی یا بازگشت علائم بدتر افسردگی شود.
- افسردگی هنگام بارداری می‌تواند خطر افسردگی پس از زایمان را بیشتر کند.
در صورت ابتلا به افسردگی بارداری، چه کنم؟
آماده شدن برای فرزند جدید کارهای سختی را می‌طلبد اما سلامت شما اهمیت بیشتری دارد. با اضطرار برای انجام همۀ امور مقاومت کنید، کارهای خانه را کم کنید و کارهایی را انجام دهید که به شما آرامش دهد. علاوه بر این، صحبت در مورد چیزهایی که شما را نگران می‌کند اهمیت دارد. با دوستان، اعضای خانواده و والدین خود صحبت کنید. اگر به دنبال حمایت هستید، اغلب آن را به دست می‌آورید.
اگر احساس ناراحتی یا اضطراب می‌کنید، به دنبال درمان باشید. از پزشک یا مامای خود بپرسید که چه زمانی برای مراقبت تخصصی سلامت روانی مراجعه کنید.
روش درمان افسردگی زنان در دوران بارداری
بر اساس شواهدی که روز به روز بر تعدادشان افزوده می‌شود بیشتر داروهای ضدافسردگی کنونی برای درمان افسردگی در دوران بارداری بی‌خطر هستند؛ حداقل از جنبۀ تأثیر بالقوۀ کوتاه‌مدت بر روی فرزند. تأثیرات درازمدت همچنان در حال مطالعه هستند. خطرات می‌توانند بر حسب دارو متفاوت باشند. افسردگی درمان‌نشده می‌تواند مادر و نوزادش را به مخاطره اندازد. علاوه بر این، درمان با شوک الکتریکی (ECT) اغلب بی‌خطر در نظر گرفته می‌شود و برای افسردگی شدید در بارداری مؤثرترین درمان است.
شما باید در مورد خطرات احتمالی و فواید درمان با پزشک صحبت کنید.
روش درمان افسردگی پس از زایمان
افسردگی پس از زایمان یا افسردگی پس از تولد فرزند می‌تواند مانند دیگر انواع افسردگی درمان شود. به این معنی که دارو و روان‌درمانی مورد استفاده قرار می‌گیرد. اگر زنی در دوران شیردهی است، تصمیم‌گیری برای مصرف قرص‌های ضدافسردگی باید بعد از مشورت با پزشک و در نظر گرفتن خطرات و فواید آن انجام شود. طبق مؤسسۀ ملی سلامت، مصرف قرص‌های ضدافسردگی توسط مادری که شیر می‌دهد در نوزاد تأثیری ندارد.
شیوع افسردگی در میان‌سالی
پیش‌یائسگی به مرحله‌ای از زندگی اندام تناسلی زن گفته می‌شود که از ۸ تا صفر سال قبل از یائسگی آغاز می‌شود. در یکی-دو سال آخر پیش‌یائسگی، کاهش استروژن شتاب می‌گیرد. در این مرحله، بسیاری از زنان علائم یائسگی را تجربه می‌کنند.
یائسگی دورانی است که زن پریودهای ماهانه را متوقف می‌کند و علائم مربوط به کمبود تولید استروژن پدیدار می‌شود. با این تعریف، وقتی زنی یک سال از توقف پریودهایش گذشت به اصطلاح یائسه شده است. یائسگی معمولاً در اواخر ۴۰ سالگی تا اوایل ۵۰ سالگی رخ می‌دهد. با این حال، زنانی که تخمدان‌هایشان را با جراحی برمی‌دارند دچار یائسگی ناگهانی می‌شوند.
افت سطح استروژن هنگام پیش‌یائسگی و یائسگی تغییرات روانی و جسمی را تشدید می‌کند؛ مانند افسردگی و اضطراب. درست مانند دیگر دوره‌های زندگی زنان، بین سطح هورمون‌ها و علائم جسمی و روانی رابطه‌ای وجود دارد. برخی تغییرات فیزیکی شامل پریودهای نامنظم یا انجام‌نشده، پریودهای خیلی سنگین یا خیلی سبک و گرگرفتگی هستند.
غلبه بر علائم یائسگی
راه‌های زیادی برای آرام کردن علائم یائسگی و حفظ سلامت شما وجود دارد. این نکات شامل روش‌هایی برای غلبه بر تغییرات روحی، ترس و افسردگی است:
- غذای سالم بخورید و مرتب ورزش کنید.
- در کارها یا سرگرمی‌های خلاقانه شرکت کنید تا حس موفقیت در شما بیشتر شود.
- اتاق خواب خود را خنک نگه دارید تا از تعرق شبانه و اختلال در خواب پیشگیری کنید.
- در صورت نیاز، به دنبال حمایت عاطفی دوستان، اعضای خانواده یا مشاور حرفه‌ای باشید.
- با خانواده و جامعه در ارتباط باشید و دوستی‌های خود را پرورش دهید.
- طبق تجویز پزشک، دارو، ویتامین و مواد معدنی مصرف کنید.
- گام‌هایی برای خنک نگه داشتن بدن بردارید؛ مانند پوشیدن لباس‌های گشاد برای خنک ماندن در هنگام گُرگرفتگی.
روش درمان افسردگی
راه‌های متنوعی برای درمان افسردگی وجود دارد. این روش‌ها شامل داروهایی مانند داروهای افسردگی، فنون تحریک مغز مانند ECT و روان‌درمانی است.
اگر استرس به افسردگی شما اضافه شد، خانواده‌درمانی هم می‌تواند مفید باشد. متخصص سلامت روان بهترین درمان برای شما را تشخیص می‌دهد. اگر در مورد کسی که به افسردگی شما کمک می‌کند به قطعیت نرسیده‌اید، فهرست مؤسسۀ ملی سلامت روان را که در زیر آمده است بررسی کنید:
- مراکز سلامت روان جامعه
- برنامه‌های کمک‌رسانی به کارمندان
- پزشکان خانواده
- آژانس‌های اجتماعی/خدماتی خانواده
- سازمان‌های حفظ سلامت
- بخش روان‌پزشکی بیمارستان یا درمانگاه‌های سرپایی
- انجمن‌های پزشکی یا روان‌پزشکی بومی
- متخصصان سلامت روان مانند روان‌شناسان، روان‌پزشکان، مددکاران اجتماعی یا مشاوران سلامت روان
- درمانگاه‌ها یا مراکز خصوصی
- درمانگاه‌های سرپایی دولتی
- برنامه‌های وابسته به دانشگاه یا دانشکده‌های پزشکی
