تنبلی چشم زمانی اتفاق می‌افتد که مغز نمی‌تواند تصویری که یکی از چشم‌ها می‌بیند، به خوبی تصدیق کند. این امر بدین دلیل اتفاق می‌افتد که مغز تصویر چشم تنبل را همان‌گونه که از چشم سالم دریافت می‌کند، دریافت نمی‌کند. این موضوع باعث آسیب به بینایی و از دست دادن عمق تصویر می‌شود.
چشمی که دچار این مشکل شده الزاماً ظاهر متفاوتی ندارد؛ اما ممکن است در جهات مخالف حرکت کند. در این مواقع، اصطلاح تنبلی به کار می‌رود. این مشکل معمولاً یک چشم را تحت تأثیر می‌گذارد؛ اما گاهی اوقات، ممکن است بینایی هر دو چشم تحت تأثیر قرار بگیرد.
تنبلی چشم معمولاً در کودکان دیده می‌شود. طبق گفته Optometrists Network، ۳ درصد از کودکان زیر ۶ سال ممکن است نوعی از تنبلی چشم را داشته باشند. حائز اهمیت است که بدانید تنبلی چشم، همان لوچی یا انحراف چشم نیست. با این حال، اگر چشم منحرف کمتر از چشم سالم مورد استفاده قرار بگیرد، تنبلی چشم اتفاق می‌افتد.
افراد زیر ۴۰ سال، بیشتر در اثر تنبلی چشم بینایی خود را از دست می‌دهند تا در اثر آسیب‌ها و بیماری‌های دیگر. اگر چشم تنبل درمان نشود، باعث از دست دادن بینایی به صورت موقت یا دائمی یا از دست دادن عمق و سه‌بعدی بودن تصویر می‌شود.
اصطلاح پزشکی تنبلی چشم، amblyopia است.
چه چیزی باعث بروز تنبلی چشم می‌شود؟
تنبلی چشم با مشکلات تکامل مغز ارتباط دارد. در این مورد، مسیرهای عصبی مغز که دید را پردازش می‌کنند، به خوبی کار نمی‌کنند. این نقص عملکرد زمانی اتفاق می‌افتد که چشم‌ها به یک میزان مورداستفاده قرار نمی‌گیرند. ممکن است به دلیل عوامل زیر، از یک چشم بیشتر استفاده شود:
- لوچی دائمی
- ژنتیک
- سطوح مختلف بینایی در هر چشم
- آسیب به یک چشم در اثر ضربه جسمی یا روحی
- افتادگی پلک یک چشم
- کمبود ویتامین A
- زخم قرنیه
- جراحی چشم
- ضعیف بودن دید (نزدیک‌بینی، دوربینی یا آستیگماتیسم)
- آب‌سیاه (فشار زیاد چشم که منجر به بروز مشکلاتی در بینایی یا کوری می‌شود)
علائم رایج تنبلی چشم کدم‌اند؟
ممکن است تنبلی چشم تا زمانی که تشدید نشده، مورد شناسایی قرار نگیرد. با این حال، علائم اولیه تنبلی چشم عبارت‌اند از:
- برخورد با اشیاء با یک سمت بدن
- چشمی که به سمت داخل و خارج حرکت می‌کند
- چشم‌هایی که با یکدیگر هماهنگ نیستند
- دید ضعیف از نظر عمق تصویر
- دوبینی
- از گوشه چشم نگاه کردن
چگونه تنبلی چشم تشخیص داده می‌شود؟
تنبلی چشم معمولاً در یک چشم اتفاق می‌افتد. به هنگام بروز این مشکل، والدین و کودکان اغلب متوجه تنبلی چشم نمی‌شوند. عدم معاینه چشم‌های کودک در دوران شیرخوارگی یا نوپایی ممکن است باعث گسترش مشکل شود. انجمن بینایی آمریکا پیشنهاد می‌کند کودکان در ۶ ماهگی و ۳ سالگی مورد بررسی قرار بگیرند.
پزشک شما احتمالاً یک معاینه چشم استاندارد انجام می‌دهد تا هر دو چشم را بررسی کند. این معاینه شامل یک سری آزمایش مانند موارد زیر خواهد بود.
- شناسایی حروف و اشکال روی نمودار
- دنبال کردن نور با یک چشم و بعد با هر دو چشم
- بررسی چشم‌ها توسط دستگاه بزرگ‌نما
تنبلی چشم، چگونه درمان می‌شود؟
درمان علتی که باعث بروز تنبلی چشم شده، معمولاً تنبلی چشم را نیز برطرف می‌کند. برای این کار، چشم آسیب‌دیده باید به صورت عادی رشد کند. معیارهای درمانی اولیه، ساده بوده و شامل استفاده از عینک، قطره چشمی، تراپی بینایی و چشم‌بند است.
هر چه زودتر کودک تحت درمان قرار بگیرد، نتیجه بهتری به دست می‌آید. با این حال، در مواردی که تشخیص در سنین بالاتر نیز انجام گرفته، بهبود حاصل می‌شود.
روش‌های درمانی تنبلی چشم عبارت‌اند از:
چشم‌بند
بستن چشم سالم باعث می‌شود چشم تنبل قوی شود. بیشتر پزشکان پیشنهاد می‌کنند چشم‌بند روزانه ۲ ساعت مورد استفاده قرار بگیرد. این مدت‌زمان بر اساس شدت تنبلی چشم، تعیین می‌شود. چشم‌بند باعث می‌شود آن بخش از مغز که بینایی را کنترل می‌کند، تکامل یابد.
قطره چشمی
این قطره‌ها یک یا دو بار در روز مورد استفاده قرار می‌گیرند تا بینایی چشم سالم را تار کنند. این امر باعث استفاده بیشتر از چشم تنبل می‌شود. این گزینه را می‌توان به جای چشم‌بند استفاده کرد.
جراحی
چشم‌های لوچ یا منحرف به جراحی ماهیچه‌های چشم نیاز دارند.
