استرس و دلشوره امتحانات باعث فشار روانی بیشتری روی محصلان یا گاهی والدین می‌شود و آنها را مجاب به پیدا کردن میان‌برهای زیرکانه می‌کند.
تحمل این همه فشار عصبی فقط برای گرفتن نمرات خوب! ارزشش را دارد؟ البته بیشتر دانشجویان هستند که در فکر میان‌بر هستند نه دانش‌آموزان. اما هر ساله با نزدیک شدن فصل امتحانات، مسئله‌ای به عنوان داروهای هوشمند نقل محافل شده که طبق شایعات به نظر می‌رسد با مصرف این داروها می‌توان نمره خوبی کسب کرد.
داروهایی مانند ریتالین، کانسِرتا و آدِرال می‌توانند تعادل انتقال‌دهنده‌های عصبی مغز (نوروترانزمیتر) را تغییر دهند. بنابراین، این انتقال‌دهنده‌ها بر نحوه عملکرد مغز بر کنترل تکانه‌ها (impulse) و توجه تأثیر می‌گذارد. این گونه داروها برای درمان اختلال کمبود توجه مصرف می‌شود.
شاید بزرگترین سوء برداشتی که دانشجویان یا دانش‌آموزان از این داروها دارند این باشد که آنها به طرز جادویی و معجزه‌آسایی بهترین نمرات و رتبه‌ها را برایشان به ارمغان می‌آورد. اما واقعیت چیز دیگری است. این داروها فقط محرکی هستند که به محصلان و دانشجویان کمک می‌کند تا هشیارتر بمانند و بر کاری که انجام می‌دهند متمرکز شوند.
هانک گریلی، مدیر مرکز اخلاق پزشکی در دانشگاه استنفورد، می‌گوید: «این داروها فقط باعث می‌شود شما بیشتر شب‌زنده‌دار، هشیار و گوش بزنگ باشید. مطمئن باشید این داروها به جای شما به مدت ده هفته سرشان توی کتاب نخواهد بود.» این کار فقط از پس خودتان برمی‌آید.
به گفته گریلی، به دلیل همین سوء برداشت، بسیاری از دانشجویان این داروها را بدون تجویز پزشک مصرف می‌کنند در حالی که می‌توانند با چند فنجان اسپرسو یا قهوه همین تأثیر را دریافت کنند؛ بدون اینکه عوارض جانبی خاصی در ایام امتحانات گریبانگیرشان شود.
دکتر نورا والکو، مدیر مؤسسه بین‌المللی سوءمصرف مواد (NIDA) می‌گوید: «ما می‌دانیم که دانشجویان از این داروهای محرک بدون تجویز پزشک استفاده می‌کنند زیرا فکر می‌کنند مصرف آنها بی‌خطر و امن است و به آنها مزیت رقابت را می‌دهد. »
به گفته والکو، مصرف این داروها خطرناک است. مثلا آدِرال برای افزایش توجه مؤثر است اما فشار خون و ضربان قلب را بالا می‌برد و ممکن است منجر به مشکلات قلبی و فشار خون جدی شود. این داروها اعتیادآور نیز هستند و تأثیر آنها بر مغز در طولانی‌مدت هنوز مشخص نیست.
به گفته والکو، عوارض جانبی منفی برای آنهایی که داروهای تجویزی مصرف می‌کنند می‌تواند خطرناک‌تر باشد. مرکز NIDA بر این عقیده است که مصرف این محرک‌ها در ترکیب با الکل یا داروهای بدون نسخه مانند داروی سرماخوردگی خطرناک است.
هر روز دانشجویان بیشتری این دارو را نیز به قفسه داروهای خود اضافه می‌کنند. داروی جدیدی به نام پروویجیل (Provigil) که به تازگی سرو کله‌اش در خوابگاه‌های دانشجویی پیدا شده و البته مورد تأیید FDA نیز هست، معمولاً برای درمان اختلالات خواب نظیر حمله خواب یا نارکولپسی (خواب‌آلودگی شدید و نیاز به خواب) تجویز می‌شود. استفاده بی‌دلیل از پروویجیل به عنوان یک داروی بازدارنده به دانشجویان کمک می‌کند تمام شب را بیدار بمانند.
گزارشات جدید نشان می‌دهد برخی از دانشجویان نیز به تازگی از این داروها به شیوه ترکیبی استفاده می‌کنند؛ مثلاً آدرال با تأثیر فوری (مؤثر به مدت ۳ ساعت) و آدرال با تأثیر طولانی (مؤثر به مدت ۷ ساعت) را با هم مصرف می‌کنند. این ترکیب به آنها کمک می‌کند تا مدت بیشتری را در طول دوره امتحانات بیدار بمانند؛ روزهای خسته‌کننده کلاس‌های فشرده، ورقه‌های امتحانی و امتحانات پایان ترم.
گریلی می‌گوید: «خطرات این داروها کم اما جدی است. بنابراین، باید با احتیاط مصرف شوند؛ حتی آنهایی که مبتلا به اختلالات بیش‌فعالی ناشی از کمبود تمرکز و اختلال کم‌توجهی هستند.»
