ایده ادامه حیات روی زمین بدون حضور انسان، توجه بسیاری را به خود جلب می‌کند. گونه ما در سراسر خشکی‌ها و دریاها پراکنده شده و به روش‌های بی‌شماری این سیاره را تغییر داده است.
با این حال، تاریخ زمین نشان می‌دهد که هیچ گونه‌ای برای همیشه باقی نمی‌ماند. فکر کردن به آینده‌ای بدون انسان شاید نگران‌کننده باشد، اما همچنین کنجکاوی بسیاری درباره آنچه در غیاب ما رخ خواهد داد، برمی‌انگیزد.
انسان‌ها و تغییرات اکولوژیکی
انسان‌ها هزاران سال در مرکز تغییرات زیست‌محیطی زمین قرار داشته‌اند. اختراعات و جوامع ما جنگل‌ها، اقیانوس‌ها و حتی اتمسفر را دگرگون کرده است. با این وجود، بسیاری از پژوهشگران معتقدند که طبیعت پس از نابودی ما خود را تطبیق خواهد داد و این پرسش پیش می‌آید که چه کسی – یا چه چیزی – جای ما را خواهد گرفت.
زمین پس از انسان
پروفسور «تیم کولسون» از دانشگاه آکسفورد، سال‌ها در زمینه زیست‌شناسی و تکامل تحقیق کرده است. او باور دارد که ناپدید شدن انسان‌ها می‌تواند فرصت را برای گونه‌های جدید و شگفت‌انگیزی فراهم کند تا نقش‌های زیست‌محیطی زمین را بر عهده بگیرند.
در کتابش با عنوان تاریخ جهان‌شمول ما، او تاریخچه زندگی را بررسی می‌کند و پیش‌بینی جالب و منحصربه‌فردی درباره آینده ارائه می‌دهد.
یکی از موضوعات اصلی او تکامل است، که آن را به عنوان «تغییر تدریجی موجودات زنده در طول زمان برای انطباق بهتر با محیط خود» توصیف می‌کند.
او تأکید می‌کند که:
- «بیشتر جهش‌ها مضر هستند، اما تعداد کمی از آنها مزیت بقا یا تولیدمثل فراهم می‌کنند.»
- از آنجایی که ژن‌ها قابل ارث هستند، این جهش‌های مفید در طول نسل‌ها رایج‌تر می‌شوند.
انتخاب طبیعی و تغییر
از دیدگاه کولسون، جهش‌ها به‌رغم خطراتشان، زندگی را به جلو می‌برند. با این حال، او یادآوری می‌کند که هیچ گونه‌ای دائمی نیست.
- «انقراض سرنوشت همه گونه‌ها، از جمله انسان‌هاست، هرچند امیدواریم نابودی ما در آینده‌ای دور رخ دهد.»
این پیام شاید نگران‌کننده باشد، اما همچنین به ما یادآوری می‌کند که هر شکلی از زندگی، فارغ از میزان موفقیتش، سرانجام به پایان می‌رسد.
کولسون از سال‌ها تحقیق درباره چگونگی ظهور، بقا، و ناپدید شدن گونه‌ها، این دیدگاه را به دست آورده است.
او می‌گوید: «من شروع به این فکر کردم که چه گونه‌هایی ممکن است جای ما را بگیرند اگر انسان‌ها و خویشاوندان نزدیک ما (میمون‌های بزرگ) منقرض شوند.»
ظهور شکل‌های جدید هوش
هیچ‌کس نمی‌داند آیا گونه مسلط بعدی شباهتی به انسان خواهد داشت یا نه. کولسون پیشنهاد می‌کند که «شکل‌های جدیدی از هوش و پیچیدگی ممکن است به روش‌هایی غیرمنتظره پدیدار شوند.»
این احتمال را باز می‌گذارد که یک گونه آینده بتواند راه‌حل‌ها و فناوری‌هایی خلق کند که حتی نمی‌توانیم تصور کنیم.
گزینه‌ای غیرمنتظره: اختاپوس
کولسون به جای خویشاوندان پریمات ما، یک نامزد جالب و غیرمنتظره را پیشنهاد می‌دهد: اختاپوس. او به هوش و توانایی انطباق بالای این جانوران اشاره می‌کند.
- «توانایی حل مسائل پیچیده، ارتباط با یکدیگر از طریق تغییر رنگ، و دستکاری اشیاء نشان می‌دهد که در صورت فراهم بودن شرایط زیست‌محیطی مناسب، آنها می‌توانند به یک گونه تمدن‌ساز تبدیل شوند.»
او اضافه می‌کند:
- «ساختار پیشرفته عصبی، سیستم عصبی غیرمتمرکز، و مهارت‌های حل مسئله فوق‌العاده اختاپوس‌ها، برخی گونه‌های آنها را برای جهانی غیرقابل پیش‌بینی مناسب می‌کند.»
زندگی در زیر آب
اگر انسان‌ها نباشند، اقیانوس‌ها ممکن است نقش مرکزی‌تری در آینده زمین ایفا کنند. با اینکه موجودات خشکی‌زی معمولاً جایگاه بالاتری در زنجیره غذایی دارند، کولسون به یک چالش حیاتی برای اختاپوس‌ها اشاره می‌کند:
- «اختاپوس‌ها احتمالاً به دلیل نداشتن اسکلت و توانایی حرکت سریع در خشکی، نمی‌توانند به زندگی روی زمین عادت کنند.»
اما او توضیح می‌دهد که با پیشرفت‌های تکاملی، ممکن است اختاپوس‌ها روش‌هایی برای تنفس در خارج از آب و حتی شکار حیوانات خشکی مانند گوزن و گوسفند پیدا کنند.
زمین اختاپوسی
اختاپوس‌ها ممکن است سکونتگاه‌های زیرآبی بسازند، روش‌های جدیدی برای تعامل با محیط اطراف خود بیابند، و شاید روزی به خشکی برسند.
او می‌گوید: «آیا اختاپوس‌ها شهرهای وسیع زیرآبی می‌سازند و برای شکار گوزن با دستگاه تنفسی به خشکی می‌آیند؟ هیچ‌کس نمی‌داند.»
تخیل درباره زمین بدون انسان‌ها
کولسون این آینده را قطعی نمی‌داند. در عوض، آن را به‌عنوان درسی ارائه می‌دهد که نشان می‌دهد طبیعت چگونه ممکن است بدون حضور ما خود را بازآرایی کند.
پایان
کتاب او توانایی تکامل را برای خلق فرم‌ها و رفتارهایی که از دیدگاه ما عجیب به نظر می‌رسند، برجسته می‌کند. این گمانه‌زنی‌ها ما را به فکر فرو می‌برد که جایگاه ما در این سیاره چقدر شکننده است.
