در بسیاری از فرهنگ‌ها، داروهای گیاهی به‌عنوان منبعی قابل اعتماد برای درمان و حفظ سلامتی شناخته می‌شوند. مردم اغلب این‌طور فرض می‌کنند که اگر چیزی به‌صورت طبیعی در طبیعت رشد می‌کند، پس باید بی‌خطر باشد.
تصویری پیچیده‌تر از آنچه تصور می‌شود
با این حال، تحقیقات اخیر تصویری پیچیده‌تر از این باور عمومی را نشان می‌دهند. نگرانی‌هایی درباره اثرات زیان‌آور مصرف طولانی‌مدت گیاهان دارویی سنتی مطرح شده‌اند.
بررسی‌های دانشگاهی در لبنان
دکتر نوره ابو زینب، استادیار دانشگاه عربی بیروت، تحقیقی در همین زمینه را رهبری کرده است. او بررسی کرده که چگونه برخی گیاهان پرمصرف ممکن است بر سلامت کبد و کلیه تأثیر بگذارند.
گیاهان دارویی مشکوک
«در گذشته، داروها عمدتاً از گیاهان استخراج می‌شدند. به دلیل توان درمانی بالا و قابلیت بهبود وضعیت سلامت که از دوران باستان تاکنون کیفیت زندگی را ارتقاء داده است، داروهای گیاهی به‌طور گسترده‌ای در میان مردم پذیرفته شده‌اند.» — محققان
در بسیاری از جوامع خاورمیانه، سال‌هاست که از راه‌حل‌های گیاهی خانگی برای درمان مشکلات گوارشی و افزایش انرژی استفاده می‌شود. با این حال، برخی از این گیاهان اکنون زیر ذره‌بین قرار گرفته‌اند، زیرا ممکن است دارای خطرات ناشناخته‌ای باشند.
طبق این مطالعه، گیاهانی که در میان مردم بومی شناخته‌شده‌اند، به ندرت برای مصرف بلندمدت مورد آزمایش قرار گرفته‌اند. پژوهشگران دریافته‌اند که برخی عصاره‌ها ممکن است به شکل غیرمنتظره‌ای بر عملکرد اندام‌های داخلی تأثیر بگذارند.
مصرف طولانی‌مدت داروهای گیاهی
مطالعات تجربی روی حیوانات
پژوهشگران آزمایش‌هایی را روی موش‌های نر بالغ انجام دادند. بررسی بافت‌ها و اندازه‌گیری‌های بیوشیمیایی، دیدگاه‌های تازه‌ای درباره چگونگی تأثیر عصاره‌های گیاهی بر عملکرد بدن ارائه داد.
«یافته‌های ما نیاز واقعی به احتیاط در استفاده طولانی‌مدت از این گیاهان را نشان می‌دهد. اگرچه این گیاهان سابقه طولانی در طب سنتی دارند، اما نباید اثرات زیان‌آور بالقوه آن‌ها را نادیده گرفت.» — دکتر نوره ابو زینب
دیدگاه‌های جدید درباره سلامتی
بسیاری از مردم برای پرهیز از داروهای شیمیایی به داروهای سنتی روی می‌آورند. ممکن است تصور شود که برگ یا ریشه‌ای که برای قرن‌ها توسط انسان استفاده شده، اثرات نامطلوبی ندارد.
اما کارشناسان هشدار می‌دهند که برخی از داروهای گیاهی حاوی مواد شیمیایی قوی هستند که ممکن است به کبد و کلیه‌ها فشار وارد کنند. نهادهای نظارتی نیز همواره بر اهمیت کنترل کیفیت برای جلوگیری از محصولات آلوده یا ناخالص تأکید دارند.
احتیاط کارشناسان
شکاف اطلاعاتی در پژوهش‌ها
تحقیقات درباره سمیت گیاهان دارویی نسبت به داروهای شیمیایی هنوز محدود است. این خلأ اطلاعاتی ممکن است باعث شود که افراد بدون داشتن شواهد علمی، تصور کنند مصرف این گیاهان ایمن است.
پژوهشگران در نقاط مختلف جهان درباره مصرف روزانه برخی دمنوش‌ها، دانه‌ها یا عصاره‌ها پرسش‌هایی مطرح کرده‌اند. همچنین نگرانی‌هایی وجود دارد که افراد ممکن است دوز گیاهان را بدون مشورت تخصصی بیش از اندازه مصرف کنند.
تضاد بین داروهای گیاهی و داروهای مدرن
داروسازان و پزشکان اغلب توصیه می‌کنند که افراد درباره مصرف منظم مکمل‌های گیاهی با پزشک خود صحبت کنند. حتی تداخلات خفیف هم ممکن است برای کسانی که داروهای تجویزی مصرف می‌کنند، مشکل‌ساز شود.
ارزیابی تداخل یا هماهنگی احتمالی بین داروهای گیاهی و داروهای مدرن، همچنان یک چالش است. کارشناسان تأکید دارند که بیماران باید همه مواد مصرفی خود، چه طبیعی و چه شیمیایی، را به پزشک اطلاع دهند.
یافتن تعادل در استفاده از گیاهان دارویی
برخی افراد استدلال می‌کنند که قرن‌ها استفاده از این گیاهان نشان‌دهنده ایمنی ذاتی آن‌هاست. در مقابل، عده‌ای بر این باورند که هر ادعای سنتی باید از نظر علمی تأیید شود.
این مطالعه رویکردی محتاطانه را در برابر اتکای روزانه به عصاره‌های گیاهی پیشنهاد می‌کند. در انتخاب‌های مرتبط با سلامتی، آگاهی می‌تواند از بروز نتایج ناگوار جلوگیری کند.
مسیرهای احتمالی پیش‌رو
تحقیقات آینده و آگاهی‌رسانی
آزمایش‌های آینده ممکن است بررسی کنند که آیا دوزهای متعادل یا روش‌های تهیه متفاوت می‌توانند فشار وارده بر کبد و کلیه‌ها را کاهش دهند. درک بهتر از ترکیب شیمیایی این گیاهان نیز می‌تواند به تولید محصولات گیاهی ایمن‌تر کمک کند.
کمپین‌های آگاهی‌رسانی عمومی می‌توانند مصرف‌کنندگان را درباره خطرات احتمالی استفاده خودسرانه از داروهای گیاهی مطلع کنند. این کار ممکن است شامل برنامه‌های آموزشی با تأکید بر راهنمایی کارشناسان باشد.
نکات پنهان در برچسب محصولات گیاهی
برچسب‌های روی محصولات گیاهی اغلب فاقد هشدارهای جامع هستند. درج توضیحات کامل‌تر می‌تواند به مصرف‌کنندگان کمک کند تا تصمیم‌های بهتری پیش از استفاده بگیرند.
شرکت‌هایی که این محصولات را فرآوری یا عرضه می‌کنند، بهتر است در تحقیقات مربوط به سمیت سرمایه‌گذاری کنند. محصولاتی که دارای اطلاعات ایمنی مستند هستند، اعتماد بیشتری جلب خواهند کرد.
سنت و علم در کنار هم
هر نسل روش خود را برای حفظ سلامت بازتعریف می‌کند. با ترکیب دانش سنتی و بررسی‌های علمی، جامعه می‌تواند از بهترین‌های هر دو جهان بهره‌مند شود.
تصمیم‌گیری درباره داروهای گیاهی باید با دقت و مشورت انجام شود. این نگرانی‌ها نشان می‌دهد که چرا انجام تحقیقات بیشتر همچنان ضروری است.
این مطالعه در مجله Nutrients منتشر شده است.
