در بسیاری از کشورهای جهان، تعداد زنانی که در سنین بالاتر تصمیم به بارداری می‌گیرند رو به افزایش است. این انتخاب اگرچه به زنان انعطاف بیشتری در مسیر شغلی می‌دهد، اما داده‌های جدید نشان می‌دهد که با افزایش سن مادر، خطرات بیشتری متوجه نوزاد می‌شود.
پژوهش جدید درباره بارداری در سنین بالا
تحقیقات جدید به سرپرستی «سوفیا وُس»، پزشک داخلی از دانشگاه اوپسالا، بیش از ۳۰۰,۰۰۰ تولد را مورد بررسی قرار داده است. تیم او وضعیت نوزادان متولد شده از مادران ۳۵ تا ۳۹ ساله، ۴۰ تا ۴۴ ساله و ۴۵ سال به بالا را با هم مقایسه کرده‌اند تا خطرات احتمالی هنگام زایمان را شناسایی کنند.
چرا سن بارداری در حال افزایش است؟
تغییر روند سنی در بارداری
میانگین سن اولین زایمان در اتحادیه اروپا از ۲۹ سال در سال ۲۰۰۱ به ۳۱ سال در سال ۲۰۲۱ رسیده است. برنامه‌ریزی شغلی، دسترسی به روش‌های مطمئن پیشگیری از بارداری و پیشرفت در درمان‌های ناباروری از جمله عواملی هستند که زنان را به تأخیر در فرزندآوری ترغیب می‌کنند.
وضعیت در ایالات متحده
در ایالات متحده، نرخ زایمان در زنان ۴۰ تا ۴۴ ساله در سال ۲۰۲۳ به ۱۲.۵ تولد به ازای هر ۱۰۰۰ زن رسیده است؛ این میزان بیش از دو برابر نرخ سال ۱۹۹۰ است. بارداری در سنین بالا دیگر یک انتخاب نادر به حساب نمی‌آید.
افزایش خطرات با بالا رفتن سن
طبق آمار ثبت شده در سوئد، عوارض جدی در تمام گروه‌های سنی همچنان نادر است. اما احتمال تولد نوزاد مرده برای مادران ۴۵ ساله و بالاتر، دو برابر بیشتر از مادران ۳۵ تا ۳۹ ساله است.
همچنین تولد زودرس (کمتر از ۳۷ هفته بارداری) در ۸.۴ درصد نوزادان مادران بالای ۴۵ سال رخ داده است، در حالی که این رقم در گروه مرجع (۳۵ تا ۳۹ ساله) ۴.۸ درصد بوده است. به‌طور تقریبی، به ازای هر ۲۵ بارداری در سن بسیار بالا، یک نوزاد نارس به دنیا می‌آید.
به گفته وُس: «بیشترین میزان خطر مربوط به نوزادان مادران ۴۵ ساله و بالاتر است.» علاوه بر این، با هر پنج سال افزایش سن مادر، احتمال تولد نوزاد با وزن کم و پایین بودن قند خون نوزاد افزایش می‌یابد.
خطرات سلامتی برای نوزادان
مشکلات جفت و بارداری
مدت‌هاست که مشخص شده بارداری در سنین بالا احتمال مشکلات جفت و اختلالاتی مانند پره‌اکلامپسی را افزایش می‌دهد. این شرایط می‌تواند باعث کاهش اکسیژن و مواد مغذی به جنین شده و خطر مرگ جنین را بالا ببرد.
افت کیفیت تخمک
کیفیت تخمک پس از میانه دهه سی steadily افت می‌کند، که این امر خطر بروز خطاهای کروموزومی، سقط زودهنگام یا محدودیت رشد را افزایش می‌دهد.
کاهش جریان خون به رحم
سفت شدن عروق ناشی از افزایش سن می‌تواند جریان خون به رحم را محدود کرده و زمینه تولد زودرس را فراهم کند.
افزایش زایمان سزارین
با بالا رفتن سن مادر، نرخ سزارین نیز افزایش می‌یابد که بخشی از آن به دلیل شیوع بیشتر بیماری‌های مزمن در زنان مسن‌تر است. خود عمل جراحی ممکن است منجر به مشکلات تنفسی کوتاه‌مدت برای نوزاد شود.
تأثیر فناوری‌های باروری
نقش لقاح مصنوعی
حدود ۱۸ درصد از مادران سوئدی ۴۵ ساله و بالاتر با کمک فناوری‌های کمک‌باروری (ART) باردار شده‌اند، در حالی که این رقم در گروه ۳۵ تا ۳۹ ساله تنها یک‌سوم این مقدار بوده است.
بررسی‌های کالج متخصصان زنان و زایمان آمریکا (ACOG) نشان می‌دهد که نوزادان حاصل از ART حدود ۳۰ درصد بیشتر از نوزادان طبیعی در معرض نقص‌های مادرزادی قرار دارند.
افزایش زایمان زودرس در ART
تحقیقات استرالیایی نیز ارتباط قابل‌توجهی بین ART و زایمان زودرس حتی پس از در نظر گرفتن سن و سلامت والدین یافته‌اند. دلایل احتمالی شامل اثرات محیط رشد جنین و افزایش احتمال از دست دادن دوقلوها قبل از تولد است.
بررسی ۱۴ میلیون تولد در ایالات متحده نیز این نگرانی را تأیید کرده و نشان داده است که بارداری‌های حاصل از درمان ناباروری، با احتمال بیشتری منجر به تولد زودرس می‌شوند. زمانی که سن بالا و ART با هم ترکیب می‌شوند، مراقبت‌های ویژه و دقیق‌تری لازم است.
پیشرفت‌های پزشکی در کاهش خطرات
بهبود وضعیت سلامت نوزادان
پیشرفت‌های پزشکی بسیاری از خطرات مرتبط با بارداری در سنین بالا را کاهش داده است. بیشتر نوزادانی که از مادران بالای ۴۰ سال به دنیا می‌آیند، در سلامت کامل بیمارستان را ترک می‌کنند. برخی مطالعات حتی مزایای رشد و تکامل را در کودکانی که والدین مسن‌تر و از نظر مالی پایدارتر دارند، نشان داده‌اند.
با این حال، داده‌های سوئدی به والدین یادآوری می‌کند که با افزایش سن، خطرات نیز تغییر می‌کنند. نوزادی که در هفته ۳۲ بارداری به دنیا می‌آید، ممکن است هفته‌ها نیاز به مراقبت‌های ویژه نوزادان داشته باشد و در طول زندگی با مشکلات تنفسی و یادگیری مواجه شود.
اهمیت برنامه‌ریزی پیش از بارداری
خانواده‌هایی که به دنبال فریز کردن تخمک یا تأخیر در فرزندآوری هستند، باید این موارد را در برنامه‌ریزی خود لحاظ کنند.
توصیه‌های پزشکان
مراقبت‌های ویژه برای مادران مسن‌تر
در حال حاضر به مادران با سن بالا، سونوگرافی‌های بیشتر و غربالگری قند خون اضافی توصیه می‌شود. وُس امیدوار است یافته‌های او باعث شود این مراقبت‌ها برای مادران بالای ۴۴ سال هدفمندتر و با نظارت دقیق‌تر انجام شود.
اقدامات پیشگیرانه ساده
رعایت شاخص توده بدنی مناسب، کنترل فشار خون و فاصله‌گذاری حداقل ۱۲ ماهه بین بارداری‌ها می‌تواند در هر سنی خطر عوارض را کاهش دهد.
اهمیت نمره آپگار
نمره آپگار پایین در دقیقه پنجم، حتی در محدوده ۷ تا ۸، با افزایش خطر فلج مغزی و صرع در ارتباط است. از آنجا که در این مطالعه نمره آپگار در تولدهای سنین بالا کمی پایین‌تر بوده، توصیه می‌شود تیم‌های زایمان نظارت بیشتری بر نوزادان این گروه داشته باشند.
تغییرات جمعیتی و نظام سلامت
نیاز به بازنگری در مراقبت‌های بهداشتی
با افزایش تعداد زنانی که در سنین بالا زایمان می‌کنند، نظام‌های سلامت عمومی باید در تخصیص منابع خود بازنگری کنند. غربالگری‌های هدفمند، مراقبت‌های بارداری انعطاف‌پذیر و پروتکل‌های زایمان ویژه می‌توانند عوارض مربوط به بارداری در سنین بالا را کاهش دهند.
در کشورهایی مانند سوئد که از نظام سلامت همگانی برخوردارند، اجرای چنین مراقبت‌هایی آسان‌تر است. اما در کشورهایی که پوشش بیمه بارداری برای همه تضمین نشده است، این وضعیت می‌تواند باعث افزایش نابرابری‌های بهداشتی بین گروه‌های سنی مختلف شود.
این مطالعه در نشریه Acta Paediatrica منتشر شده است.
