برای سال‌ها تصور می‌شد فک‌های پلنگی رژیم غذایی متنوعی دارند، اما پژوهش‌های جدید نشان می‌دهد بسیاری از این فک‌ها در واقع تغذیه‌گرانی سخت‌گیر و گزینشی هستند که این رفتار، پیامدهای وسیعی در اکوسیستم‌ها دارد.
تخصص‌گرایی در رژیم غذایی فک‌های پلنگی
بررسی الگوهای تغذیه‌ای با آنالیز ایزوتوپی
تیم تحقیقاتی در این پژوهش، مقادیر ایزوتوپ‌های پایدار (δ¹⁵N و δ¹³C) را در ۴۶ سبیل متعلق به ۳۴ فک پلنگی بررسی کردند. این داده‌های بلندمدت، بازه‌ای ده‌ساله را پوشش می‌داد.
نتایج کلیدی
- ۵۹٪ از فک‌ها تغذیه‌گران تخصصی (specialists) بودند.
- ۲۸٪ تغذیه‌گران میانه‌رو (intermediates) و تنها ۱۳٪ همه‌چیزخواران واقعی (true generalists) شناخته شدند.
انواع تخصص‌گرایی
- تخصص‌گرایان سطوح بالای زنجیره غذایی: عمدتاً به شکار توله فک‌های خزدار و ماهی‌های بزرگ می‌پردازند.
- تخصص‌گرایان سطوح میانی و پایین زنجیره غذایی: بیشتر از کریل، پنگوئن و نرم‌تنان تغذیه می‌کنند.
تأثیر بر شبکه‌های غذایی
این یافته‌ها نشان می‌دهد که تفاوت‌های فردی در رژیم غذایی، شبکه‌های غذایی محلی را بیش از آنچه قبلاً تصور می‌شد، تحت تأثیر قرار می‌دهد.
دکتر امیلی اسپرو از دانشگاه بیلور می‌گوید:
«با این‌که در ظاهر فک‌های پلنگی طیف وسیعی از طعمه‌ها را مصرف می‌کنند، اکثر آن‌ها در عمل تنها روی چند نوع غذا تمرکز دارند. این یعنی تعداد اندکی از فک‌های بسیار تخصصی می‌توانند تأثیر بزرگی بر جمعیت طعمه‌ها بگذارند.»
رژیم غذایی ثابت در برخی فک‌ها
دو سبک اصلی تغذیه
مطالعه، دو الگوی بلندمدت در تغذیه فک‌ها را آشکار کرد:
- برخی فک‌ها مانند فک شماره ۳۹۷، در بازه‌ای ده‌ساله به شکار در سطوح بالای زنجیره غذایی پایبند بودند.
- برخی دیگر مانند فک شماره ۱۲، در طول پنج سال رژیم خود را از تخصص‌گرایی به همه‌چیزخواری تغییر دادند.
انعطاف‌پذیری رفتاری
این تنوع رفتاری نشان‌دهنده قابلیت تطبیق با تغییرات در دسترسی به طعمه یا شدت رقابت است و می‌تواند نوعی سپر حفاظتی در برابر تغییرات اکوسیستمی ایجاد کند.
دکتر پاتریک چاراپاتا در این زمینه می‌گوید:
«چند متخصص تغذیه‌گر می‌توانند اکوسیستم‌هایی را از نو شکل دهند. شناخت این الگوها در فک‌های پلنگی و سایر شکارچیان راس می‌تواند پیش‌بینی و مدیریت تغییرات در جمعیت طعمه و اکوسیستم را بهبود دهد.»
تفاوت‌های جنسیتی در رژیم غذایی فک‌ها
فک‌های ماده، شکارچیان سطوح بالاتر
مطالعه نشان داد فک‌های ماده بزرگ‌تر به‌طور مداوم در سطوح بالاتر زنجیره غذایی تغذیه می‌کنند. این بدان معناست که آن‌ها بیشتر طعمه‌هایی را شکار می‌کنند که خود شکارچی یا در سطوح بالاتر شبکه غذایی قرار دارند.
نکته جالب این‌جاست که تمام تخصص‌گرایان سطوح بالا در این مطالعه، ماده بودند. اندازه بزرگ‌تر بدن این فک‌ها احتمالاً نقش کلیدی در این الگو دارد؛ چرا که فک‌های بزرگ‌تر توانایی فیزیکی لازم برای شکار و مصرف طعمه‌های درشت‌تر و پرانرژی‌تر مانند توله فک‌های خزدار را دارند.
تأثیر گسترده‌تر فک‌های ماده
داده‌ها همچنین نشان داد فک‌های ماده، دامنه ایزوتوپی وسیع‌تری در سبیل‌هایشان دارند. این یعنی تأثیر آن‌ها بر بخش‌های بیشتری از زنجیره غذایی است. به عبارت دیگر، آن‌ها فقط بیشتر شکار نمی‌کنند بلکه بخش‌های بیشتری از اکوسیستم را تحت‌تأثیر قرار می‌دهند.
فک‌هایی که سرنوشت اکوسیستم را تغییر می‌دهند
شکارچیان مؤثر و راهبردی
تعداد محدودی از فک‌های ماده بزرگ در این مطالعه مسئول بیشتر موارد شکار توله فک‌های خزدار بودند. فک شماره ۳۹۷ به‌تنهایی رکورد بیشترین شکار توله فک را در مطالعه ثبت کرد.
روش شکار او مبتنی بر حملات کمین‌محور (ambush style) بود. این رفتار راهبردی، او را به شکارچی مؤثرتری بدل کرده و نشان می‌دهد چگونه تعداد اندکی شکارچی قدرتمند می‌توانند تأثیرات نامتناسبی بر اکوسیستم داشته باشند.
ارتباط رژیم غذایی با تعداد طعمه‌ها
تغییرات ایزوتوپی
داده‌ها نشان‌دهنده افت شدید مقادیر δ¹⁵N در بازه ۲۰۱۵ تا ۲۰۱۷ بود. این روند با کاهش جمعیت فک‌های خزدار قطب جنوب و برخی گونه‌های پنگوئن هم‌راستا است. محققان معتقدند این کاهش، ناشی از افت دسترسی به طعمه‌های غنی از نیتروژن بوده است.
تغییرات در تعداد فک‌ها
از ۲۰۱۷ تا ۲۰۲۳ تعداد فک‌های پلنگی در کیپ شرف ۷۶ درصد کاهش یافت. معدود فک‌های باقی‌مانده مانند فک ۳۹۷ بار دیگر به طعمه‌های سطوح بالای زنجیره غذایی دست یافتند. با کاهش رقابت، مقادیر δ¹⁵N دوباره روند افزایشی یافت.
بازنگری در نقش شکارچیان راس
تأثیر فردی شکارچیان
این تحقیق رویکرد ما را در قبال نقش شکارچیان راس در اکوسیستم‌ها متحول می‌کند. تخصص‌گرایی فردی می‌تواند اکوسیستم‌ها را بازآرایی کند و تنها چند شکارچی با تأثیر بالا قادرند پویایی جمعیت طعمه را به‌طور چشمگیری تغییر دهند.
برای مثال، زمانی یک دسته پنج‌تایی نهنگ قاتل توانستند سالانه ۸,۵۰۰ سگ آبی را شکار کنند. فک‌های پلنگی نیز احتمالاً فشار مشابهی بر کلونی‌های فک‌های خزدار وارد می‌کنند.
ضرورت بازنگری در راهبردهای حفاظتی
راهبردهای حفاظتی کنونی اغلب بر پایه این فرض بنا شده که همه اعضای یک گونه رفتار مشابهی دارند. اما این مطالعه هشدار می‌دهد که نادیده گرفتن رفتارهای فردی می‌تواند منجر به تصمیمات مدیریتی ضعیف، به‌ویژه در شرایط فشار اقلیمی شود.
دینامیک فک‌های پلنگی و طعمه‌ها
داده‌های ایزوتوپی و نیاز به تحقیقات مکمل
این پژوهش مبتنی بر داده‌های ایزوتوپی پایدار بود و شناسایی مستقیم طعمه‌ها در آن انجام نشد. محققان پیشنهاد داده‌اند که در مطالعات آتی، امضای ایزوتوپی با داده‌های ردیابی و مشاهدات میدانی ترکیب شود.
تعمیم‌پذیری نتایج
گرچه این مطالعه در کیپ شرف انجام شده، داده‌های ژنتیکی نشان می‌دهد یافته‌های آن احتمالاً در سراسر اقیانوس جنوبی برای فک‌های پلنگی قابل تعمیم است.
نتیجه‌گیری
این پژوهش نشان می‌دهد که چگونه تعداد اندکی شکارچی می‌توانند سرنوشت گونه‌های دیگر را تعیین کنند. فک‌های پلنگی ثابت کردند که حتی در سردترین اقیانوس‌های جهان، انتخاب‌های فردی در رژیم غذایی اهمیت دارد.
این مطالعه در نشریه Ecology and Evolution منتشر شده است.
