بر اساس یک تحقیق جدید، کودکان و نوجوانان به‌تدریج اثرات منفی شبکه‌های اجتماعی بر سلامت روان خود را درک کرده‌اند و به همین دلیل، به انتخاب خود، استفاده از تلفن‌های همراه و گجت‌های هوشمند را محدود می‌کنند. متخصصان می‌گویند نسل جوان که در دنیای دیجیتال رشد می‌کند، اکنون در برابر فشارهای آنلاین، تصمیمات آگاهانه‌تری می‌گیرد.
افزایش آگاهی نوجوانان نسبت به آسیب‌های فضای مجازی
محدود کردن استفاده از گوشی هوشمند برای سلامت روان و تمرکز
بر پایه نتایج پژوهشی که توسط شرکت تحقیقات بازار GWI در ۱۸ کشور و با مشارکت ۲۰ هزار نوجوان و والدینشان انجام شده، تعداد کودکانی که استفاده از تلفن، تبلت و کامپیوتر را کنار می‌گذارند، در سال ۲۰۲۴ نسبت به سال ۲۰۲۲ حدود ۱۸ درصد افزایش یافته است.
رفتارهای خودآگاه در مدیریت فضای مجازی
به گفته‌ی پروفسور سونیا لیوینگستون، مدیر مرکز آینده‌های دیجیتال کودکان در مدرسه اقتصاد لندن (LSE)، این یافته‌ها با نتایج یک پژوهش در دست انتشار نیز همخوانی دارد. طبق این مطالعه، نوجوانان برای کاهش اثرات منفی زندگی آنلاین بر سلامت روان خود، راهکارهایی مانند:
- فاصله گرفتن از شبکه‌های اجتماعی
- پرهیز از محتوای منفی
- جستجوی تجربه‌های مثبت در اینترنت
- یا حتی حذف کامل شبکه‌های اجتماعی
را امتحان می‌کنند.
«یاد گرفتند که شبکه‌های اجتماعی همیشه مفید نیستند»
لیوینگستون در گفت‌وگویی عنوان کرد:
«کودکان از طریق والدین، رسانه‌ها و تجربیات شخصی خود فهمیده‌اند که شبکه‌های اجتماعی همیشه مفید و بی‌خطر نیست. به همین دلیل، آنها روش‌های مختلفی برای محافظت از خود امتحان می‌کنند. البته اکثرشان نمی‌خواهند به طور کامل این فضا را ترک کنند و احتمالاً در میان خود درباره تجربه‌های موفق تبادل نظر می‌کنند.»
تبدیل شدن «قطع ارتباط» به شکل تازه‌ای از اعتراض
دیزی گرین‌ول، بنیان‌گذار کمپین «کودکی بدون تلفن هوشمند» (Smartphone Free Childhood) نیز می‌گوید که نوجوانان اکنون این ایده را که «بزرگ‌شدن در محیط آنلاین اجتناب‌ناپذیر است» زیر سؤال می‌برند.
او می‌افزاید:
«ما به‌طور مداوم با نوجوانانی مواجه می‌شویم که از فشار همیشگیِ آنلاین بودن خسته شده‌اند و برای حفظ سلامت روان خود عقب‌نشینی می‌کنند. بسیاری از آنها متوجه شده‌اند که این پلتفرم‌ها ابزار بی‌طرفی نیستند و محصول شرکت‌های بزرگی هستند که توجه و عزت‌نفس‌شان را استثمار می‌کنند. امروز، فاصله گرفتن از این فضاها به نوعی حرکت اعتراضی تبدیل شده است.»
آمارهای نگران‌کننده درباره وابستگی و فرسودگی دیجیتال
خاموش کردن اعلان‌ها در میان جوانان
بر اساس گزارش Ofcom در سال ۲۰۲۴:
- یک‌سوم کودکان ۸ تا ۱۷ ساله معتقدند که بیش از حد درگیر صفحه نمایش هستند.
- ۴۷ درصد از کاربران ۱۶ تا ۲۴ ساله، نوتیفیکیشن‌های شبکه‌های اجتماعی را خاموش کرده و حالت «مزاحم نشوید» را فعال می‌کنند. این رقم در سال ۲۰۲۳ ۴۰ درصد بود.
- در میان بزرگسالان مسن‌تر، این عدد ۲۸ درصد است.
کاهش عمدی استفاده از شبکه‌های اجتماعی
در این نظرسنجی:
- ۳۴ درصد از نوجوانان گفتند که عمداً از شبکه‌های اجتماعی فاصله می‌گیرند (در برابر ۲۳ درصد مخالف)
- ۲۹ درصد به دلیل اتلاف وقت، اپلیکیشن‌ها را حذف کردند (در برابر ۱۹ درصد مخالف)
- ۲۴ درصد هم به خاطر سلامت روان این کار را انجام دادند (در برابر ۱۳ درصد مخالف)
آیا محدود کردن صفحه نمایش عادت‌ها را تغییر می‌دهد؟
پروفسور دیوید الیس، متخصص علوم رفتاری از دانشگاه بث (Bath)، معتقد است نوجوانان زودتر از والدین خود با قابلیت‌های محدودکننده صفحه‌نمایش آشنا شده‌اند. اما هنوز معلوم نیست این قابلیت‌ها در درازمدت می‌تواند عادت‌های آنها را تغییر دهد یا خیر.
او می‌گوید:
«اگر فردی زمان کمتری را پای صفحه نمایش بگذراند و در عوض به فعالیت بدنی بپردازد، اغلب مردم آن را اتفاق مثبتی می‌دانند. با این حال، این احتمال هم هست که تنها یک عادت ناسالم دیگر جایگزین آن شود.»
انتقاد جوانان از والدین
جوانان ۱۸ تا ۲۵ ساله در گفت‌وگو با گاردین، از والدین خود انتقاد کردند که «اصلاً درک درستی از این موضوع ندارند» و در سنین بسیار پایین به آنها دسترسی نامحدود به تلفن داده‌اند. بسیاری از آنها اعلام کردند که قصد دارند ارائه تلفن به فرزندان آینده‌شان را تا سال‌های پایانی نوجوانی به تأخیر بیندازند.
آرزوی زندگی در دنیای بدون اینترنت
در یک نظرسنجی تازه، نزدیک به نیمی از نوجوانان اعلام کردند که ترجیح می‌دهند در دنیایی بدون اینترنت زندگی کنند. گروهی با همین نسبت هم از ایده اعمال «مقررات منع رفت‌وآمد دیجیتال» حمایت کردند.
جالب‌تر اینکه، بیش از سه‌چهارم شرکت‌کنندگان گزارش دادند که پس از استفاده از شبکه‌های اجتماعی، حال روحی‌شان بدتر شده است.
