محققان دانشگاه توکیو به یافته‌ای علمی اما عجیب رسیدند: نشانه‌های بویایی زنان در دوره تخمک‌گذاری ممکن است نحوه برداشت مردان از آن‌ها را تغییر دهد.
این موضوع نه به اسطوره‌های عاشقانه ربط دارد، نه به معجون‌های جادویی – بلکه صرفاً حاصل عملکرد طبیعی زیست‌شناسی انسان است.
بر اساس این تحقیق:
- برخی ترکیبات موجود در بوی بدن زنان در زمان تخمک‌گذاری افزایش می‌یابد.
- هنگامی که این ترکیبات با بوی زیربغل ترکیب شدند، مردان آن‌ها را دلپذیرتر ارزیابی کردند.
- تصاویر زنان مرتبط با این بوها نیز جذاب‌تر و زنانه‌تر به نظر رسیدند.
- همچنین این بوها باعث کاهش سطح استرس در مردان شدند؛ بر اساس اندازه‌گیری آنزیم آمیلاز در بزاق، که نشانگر زیستی استرس است.
نکته جالب: این یافته‌ها تأییدکننده وجود فرومون انسانی نیستند، اما نقش خاموش بوی بدن در ارتباطات اجتماعی انسان‌ها را نشان می‌دهند.
آیا واقعاً انسان‌ها فرومون دارند؟
فرومون‌ها چه هستند؟
فرومون‌ها مواد شیمیایی‌ای هستند که رفتار بین موجودات یک گونه را تغییر می‌دهند – محبوب در داستان‌های رمانتیک، اما هنوز در انسان اثبات علمی قطعی ندارند.
یافته‌های تحقیق چه می‌گوید؟
مطالعه جدید دانشگاه توکیو هرچند فرومون واقعی را تأیید نمی‌کند، اما نشان می‌دهد ترکیبات خاصی از بوی بدن زنان در دوره تخمک‌گذاری بر ادراک مردان تأثیر می‌گذارد.
پروفسور کازوشیگه توهارا:
«ما سه ترکیب بوی بدن را شناسایی کردیم که در دوره تخمک‌گذاری افزایش می‌یابد. وقتی مردان این ترکیب‌ها را با بوی مدل زیربغل استشمام کردند، آن را کمتر ناخوشایند ارزیابی کردند. همچنین تصاویر زنان مرتبط با آن‌ها را جذاب‌تر و زنانه‌تر دیدند.»
تأثیر بوی بدن بر استرس
این ترکیبات نه تنها برداشت مردان را تغییر دادند، بلکه:
- آن‌ها را آرام‌تر کردند،
- افزایش آنزیم آمیلاز بزاق را مهار کردند.
به گفته پژوهشگران، بوی بدن می‌تواند در نوعی ارتباط غیرکلامی بین زن و مرد نقش داشته باشد.
تغییرات بوی بدن در چرخه قاعدگی
تحقیقات قبلی چه می‌گفتند؟
پیش‌تر نیز نشان داده شده بود که بوی بدن زنان در طول چرخه قاعدگی تغییر می‌کند و در زمان تخمک‌گذاری، برای مردان خوشایندتر است. اما جزئیات دقیق ترکیبات دخیل مشخص نبود.
روش تحقیق چگونه بود؟
- پژوهشگران با استفاده از کروماتوگرافی گازی – طیف‌سنجی جرمی، ترکیبات فرّاری را که در چرخه قاعدگی نوسان دارند شناسایی کردند.
- جمع‌آوری نمونه‌ها از بیش از ۲۰ زن در زمان‌های کلیدی چرخه بسیار چالش‌برانگیز بود.
نوزومی اوگی، نویسنده اول تحقیق:
«ما باید دمای بدن و سایر نشانه‌های چرخه قاعدگی را از هر شرکت‌کننده به‌طور منظم ثبت می‌کردیم. هر چرخه برای هر نفر بیش از یک ماه زمان برد، بسیار زمان‌بر بود.»
آزمایش‌های بو به‌صورت کور انجام شد
چرا این مهم است؟
برای جلوگیری از تأثیرات روانی و انتظارات، تست‌ها به صورت کور (Blind) انجام شدند:
- برخی شرکت‌کنندگان هیچ ماده‌ای دریافت نکردند (گروه کنترل).
- مردان نمی‌دانستند چه بوهایی را استشمام می‌کنند یا چرا.
بررسی مغز شرکت‌کنندگان
محققان با اسکن fMRI مغز مردان، واکنش آن‌ها را به ترکیبات بویایی ثبت کردند. نتیجه:
- فعالیت در قشر پیش‌پیشانی مداری (orbitofrontal cortex) و چرخک دوکی‌شکل (fusiform gyrus) افزایش یافت.
- این نواحی مربوط به پاداش و درک زیبایی چهره هستند.
- مردان خودآگاهانه متوجه تأثیر بوی بدن نشدند – یعنی اثر کاملاً ناخودآگاه بود.
آیا این ترکیبات فرومون هستند؟
به گفته توهارا:
«ما نمی‌توانیم با قطعیت بگوییم که این ترکیبات فرومون انسانی هستند. تعریف کلاسیک فرومون، ماده‌ای شیمیایی و گونه‌ویژه است که پاسخ رفتاری یا فیزیولوژیکی ایجاد می‌کند.»
در این مطالعه، تنها به تأثیرات رفتاری و فیزیولوژیکی پرداخته شده، نه گونه‌ویژه بودن.
بنابراین، این ترکیبات ممکن است “فرومون‌مانند” باشند، اما هنوز فرومون قطعی محسوب نمی‌شوند.
مسیرهای پژوهشی آینده
پژوهشگران برنامه دارند:
- دامنه نمونه‌ها را متنوع‌تر کنند تا اثر تفاوت‌های ژنتیکی بررسی شود.
- تحلیل شیمیایی عمیق‌تری انجام دهند تا نقش این ترکیبات در احساسات و ادراک بهتر روشن شود.
نتیجه‌گیری:
بوی بدن ممکن است رفتاری را به‌طور چشمگیر تغییر ندهد، اما درک و تعاملات انسانی را در سطح ناخودآگاه شکل دهد.
این مقاله در مجله علمی iScience منتشر شده است.
