مرگ‌ومیر ناشی از بیماری‌های کبدی در طول ۵۰ سال گذشته چهار برابر شده است. اما آیا تغییر سبک زندگی و پیشرفت‌های پزشکی می‌توانند به بازسازی این عضو حیاتی کمک کنند؟
کبد، بزرگ‌ترین اندام داخلی بدن، مانند یک نیروگاه عمل کرده و روزانه بیش از ۵۰۰ عملکرد حیاتی را انجام می‌دهد:
- سم‌زدایی خون
- تولید صفرا برای هضم غذا
- پردازش مواد مغذی
- تنظیم متابولیسم
علاوه بر این، کبد در انعقاد خون نقش دارد، تعادل مایعات بدن را حفظ می‌کند، کلسترول، هورمون‌ها، داروها و بیلی‌روبین را دفع می‌کند و سیستم ایمنی را در تعادل نگه می‌دارد. اگر عملکرد کبد مختل شود، دیر یا زود سلامت کل بدن تحت تأثیر قرار می‌گیرد.
فراتر از الکل: عوامل پنهان بیماری‌های کبدی
بسیاری تصور می‌کنند که کبد تنها به دلیل مصرف الکل آسیب می‌بیند. اما پروفسور فیلیپ نیوسام از بیمارستان کینگز کالج لندن می‌گوید:
«بسیاری از افراد نمی‌دانند که تغذیه ناسالم، کم‌تحرکی، اضافه‌وزن و چربی انباشته در ناحیه شکم می‌تواند منجر به تجمع چربی در کبد و افزایش خطر بیماری شود.»
به گزارش بنیاد کبد بریتانیا (BLT)، بیماری‌های کبدی تنها گروه بیماری‌هایی هستند که نرخ مرگ‌ومیر ناشی از آن‌ها به طور پیوسته در حال افزایش است. طی نیم‌قرن گذشته، آمار مرگ‌ها چهار برابر شده است.
یکی از شایع‌ترین اختلالات، بیماری کبد چرب متابولیک (MASLD) است؛ یک مشکل مزمن ناشی از تجمع چربی در کبد که بیشترین شیوع را در میانسالی دارد.
چه کسانی بیشتر در معرض خطر هستند؟
- افراد دارای چربی شکمی زیاد
- مبتلایان به دیابت نوع ۲
پزشکان توصیه می‌کنند این افراد حتماً آزمایش خون انجام دهند. خبر خوب این است که به گفته بنیاد کبد بریتانیا، ۹۰ درصد موارد با اصلاح سبک زندگی قابل پیشگیری هستند.
آیا کبد ترمیم می‌شود؟
سارا دی لورنزو، متخصص تغذیه بالینی، توضیح می‌دهد:
«آسیب شدید کبدی در نتیجه یک آخر هفته پر از الکل ایجاد نمی‌شود، بلکه حاصل سال‌ها فشار مداوم بر این عضو است. هرچند کبد مقاوم است، اما یک نقطه شکست هم دارد.»
او در کتاب جدیدش The Liver Repair Plan می‌نویسد:
«کبد اندامی فوق‌العاده بخشنده است، اما توانایی بازسازی آن با افزایش سن کاهش می‌یابد. بنابراین باید از سنین پایین به فکر مراقبت از کبد باشیم.»
راهکارهای علمی برای حفظ سلامت کبد
۱. مصرف الکل را کاهش دهید
به گفته بنیاد کبد بریتانیا، هیچ میزان “ایمن” برای مصرف الکل وجود ندارد. کبد برای تجزیه الکل فرآیندی پیچیده و خسته‌کننده را طی می‌کند. مصرف بیش از حد یا حتی مداوم و متوسط الکل می‌تواند باعث التهاب کبد و در نهایت سیروز شود.
۲. روزانه ۳ تا ۴ فنجان قهوه بنوشید
مطالعات دانشگاه ساوت‌همپتون و ادینبورگ نشان داده‌اند که حتی قهوه فوری یا بدون کافئین هم خطر ابتلا به بیماری‌های کبدی را کاهش می‌دهد.
- کاهش ۲۱ درصدی خطر بیماری مزمن کبدی
- کاهش ۴۹ درصدی خطر مرگ زودرس ناشی از بیماری کبد
دی لورنزو می‌گوید:
«قهوه یکی از بهترین نوشیدنی‌ها برای سلامت کبد است، زیرا مانع از تجمع چربی و سطح آنتی‌اکسیدان‌ها را افزایش می‌دهد.»
۳. وزن خود را کاهش دهید
کاهش وزن، به‌ویژه در افرادی با چربی شکمی، تأثیر مستقیم بر کاهش چربی کبد دارد. تحقیقات دانشگاه بوستون نشان داده است که کاهش ۷ تا ۱۰ درصد وزن بدن می‌تواند آسیب کبدی را در برخی افراد معکوس کند.
۴. به قرص‌های «دی‌تاکس کبد» اعتماد نکنید
مکمل‌هایی مانند خارمریم، زردچوبه یا کولین با عنوان «پاکسازی کبد» فروخته می‌شوند، اما شواهد علمی کافی برای اثربخشی آن‌ها وجود ندارد. برخی حتی می‌توانند مضر باشند. دی لورنزو هشدار می‌دهد:
«بهترین سم‌زدایی برای کبد، پرهیز از غذاهای فرآوری‌شده، شکر زیاد و الکل است.»
۵. ویتامین D مصرف کنید
تحقیقات نشان داده‌اند که سطح پایین ویتامین D با افزایش خطر سیروز و التهاب کبدی مرتبط است. مصرف مکمل ویتامین D، به‌ویژه در فصولی که نور خورشید کمتر است، توصیه می‌شود.
۶. فعالیت بدنی و پیاده‌روی منظم
حتی فعالیت‌های ساده مثل پیاده‌روی روزانه، تأثیر چشمگیری بر کاهش خطر بیماری کبد چرب دارند.
- هر ۱۰۰۰ قدم اضافه در روز، خطر ابتلا را تا ۱۲ درصد کاهش می‌دهد.
- پیاده‌روی بعد از غذا به تعادل قند خون و کاهش التهاب کمک می‌کند.
جمع‌بندی
کبد اندامی حیاتی با قدرت بازسازی شگفت‌انگیز است، اما برای حفظ سلامت آن باید تغییرات سبک زندگی را جدی بگیریم: کاهش مصرف الکل، نوشیدن قهوه، کاهش وزن، دوری از قرص‌های غیرمعتبر، مصرف ویتامین D و افزایش فعالیت بدنی.
توصیه پایانی
از همین امروز چند عادت ساده اما مؤثر را در زندگی‌تان ایجاد کنید تا کبد شما سال‌های بیشتری سالم و پرقدرت باقی بماند.
🎯 شما هم از همین امروز برای سلامت کبد خود قدم بردارید. اگر الکل مصرف می‌کنید، کاهش دهید، قهوه را به برنامه روزانه اضافه کنید و پیاده‌روی‌های کوتاه را فراموش نکنید. کبد شما سزاوار بهترین مراقبت است.
