اثر مک‌گورک؛ توجیه علمی ضرب‌المثل “شنیدن کی بود مانند دیدن!”

آیا می‌دانید چگونه آنچه می‌بینیم بر آنچه می‌شنویم تأثیر می‌گذارد؟ با کشف خارق‌العاده “مک‌گورک” آشنا شوید.

زمانی که یک فیلم خارجی که به خوبی صداگذاری نشده است را مشاهده می‌کنید، به راحتی می‌توان فهمید، صدایی که از دهان هنرپیشه خارج می‌شود با حرکت لب‌ها هماهنگ نیست. به عبارتی دیگر، زمانی که قوه بینایی و شنوایی ما هم‌زمان باهم کار می‌کند، مغز قادر است به خوبی آنچه را که چشم‌ها مشاهده می‌کنند و آنچه را که گوش‌ها می‌شنوند، برگزیند و به هم مرتبط سازد. اما در برخی مواقع ممکن است مغز فریب بخورد.

بر اساس طرحی که به نام کاشف آن “هری مک‌گورک”  با عنوان “اثر مک‌گورک” نام‌گذاری شده است، مشاهده حرکت‌های لب یک شخص هنگام صحبت کردن می‌تواند مغز بیننده را نسبت به آنچه می‌شنود دچار اشتباه کند.

“اثر مک‌گورک” زمانی اتفاق می‌افتد که میان گفتار بینایی (به معنای حرکات دهان و لب‌ها) و گفتار شنوایی (به معنای صداهایی که شنیده می‌شود) اختلاف وجود داشته باشد. در این صورت درک و استنباط شخص از پیام دریافتی کاملاً اشتباه خواهد بود.

 امروزه عصب‌شناسان در پی آن هستند که با تجزیه و تحلیل این اتفاق، توضیحاتی برای آن بیابند. آنها یک مدل کامپیوتری طراحی کردند که قادر است به درستی تشخیص دهد چه زمانی “اثر مک‌گورک” اتفاق می‌افتد. برای اثبات این طرح، آزمایشاتی به این ترتیب صورت گرفت: از شرکت‌کننده خواسته شد در حالی که به ویدیویی گوش می‌دهد که در آن شخصی صدایی شبیه به ” با با با” در می‌آورد چشم‌های خود را ببندد. در مرحله بعد، از شرکت کننده خواسته شد چشم‌های خود را باز کند و به دهان شخصی که در ویدیو است به دقت نگاه کند. شرکت‌کننده صدای حرکات لب شخص درون ویدیو را، صدای “گا گا گا” تشخیص داد. در مرحله آخر، شرکت‌کننده این بار با چشمان باز ویدیو را تماشا کرد. افرادی که نسبت به ” اثر مک‌گورک” حساس هستند، صدایی شبیه به “دا دا دا” می‌شنوند؛ چیزی که با آنچه می‌بایست دیده و شنیده شود، کاملاً تفاوت دارد.

 دلیل این اتفاق این است که مغز تلاش می‌کند آنچه که می‌شنود را تا جای ممکن به آنچه در واقع می‌بیند نزدیک کند. اگر شخص چشم‌هایش را ببندد و دوباره به صدای ویدیو گوش دهد، دوباره همان صدای “با با با” را خواهد شنید.

این اثر برای اولین بار در آزمایشی که در سال ١٩٧۶ توسط دو روانشناس به نام‌های “هری مک گورک” و “جان مک‌دونالد” انجام گرفت، ارائه شد.

بر اساس اثبات این طرح، می‌توان این طور نتیجه‌گیری کرد:  اطلاعاتی که از طریق قوه بینایی از روی حرکات لب‌ها و دهان دریافت می‌شود بر اطلاعات دریافتی از طریق قوه شنوایی اثر می‌گذارد و بر آن غلبه می‌کند.