شیرین‌کننده‌های مصنوعی سال‌هاست به‌عنوان یک گزینه بی‌گناه و بدون کالری معرفی شده‌اند؛ روشی که می‌توانستیم بدون نگرانی از اضافه‌وزن، از طعم شیرینی لذت ببریم. این ترکیبات در نوشابه‌های رژیمی، ماست‌های کم‌قند، نوشیدنی‌های پروتئینی، مکمل‌های انرژی‌زا و بسیاری از خوراکی‌هایی که برچسب «سالم» دارند، یافت می‌شوند.
اما یک مطالعه جدید زنگ خطر را به صدا درآورده است؛ مخصوصاً برای افرادی که روزانه به مصرف این شیرین‌کننده‌ها وابسته‌اند.
ارتباط شیرین‌کننده‌های مصنوعی با کاهش حافظه و سرعت تفکر
یک تیم تحقیقاتی در برزیل، بیش از ۱۲ هزار بزرگسال را به مدت نزدیک به ده سال مورد بررسی قرار داد. نتایج نشان داد که مصرف برخی شیرین‌کننده‌های کم‌کالری و بدون کالری می‌تواند با کاهش سرعت حافظه، تفکر و مهارت‌های زبانی مرتبط باشد.
به گفته محققان، این تأثیرات در افراد میانسال و افراد مبتلا به دیابت بیشتر مشاهده شد.
جزئیات تحقیق
- شرکت‌کنندگان به سه گروه بر اساس میزان مصرف شیرین‌کننده‌های مصنوعی تقسیم شدند.
- گروه کم‌مصرف به‌طور میانگین ۲۰ میلی‌گرم در روز استفاده می‌کردند.
- گروه پرمصرف حدود ۱۹۱ میلی‌گرم در روز دریافت می‌کردند؛ معادل مقدار آسپارتام موجود در یک قوطی نوشابه رژیمی.
در طول هشت سال، محققان توانایی افراد در به‌خاطر سپردن کلمات، پردازش اطلاعات و روان‌صحبتی را آزمایش کردند.
تأثیر شیرین‌کننده‌ها بر پیری مغز
پس از بررسی عوامل مختلفی مانند سن، جنسیت، فشار خون و بیماری‌های قلبی، پژوهشگران به یافته‌های مهمی رسیدند:
افرادی که بیشترین میزان شیرین‌کننده‌های مصنوعی را مصرف می‌کردند، دچار ۶۲٪ کاهش سریع‌تر در مهارت‌های تفکر و حافظه شدند؛ در مقایسه با افرادی که کمترین میزان مصرف را داشتند.
این افت معادل حدود ۱٫۶ سال پیری زودرس مغز بود. حتی گروهی که مصرف متوسط داشتند، ۳۵٪ افت سریع‌تر را تجربه کردند که برابر با ۱٫۳ سال پیری زودرس است.
نکته جالب این بود که این تأثیرات در افراد زیر ۶۰ سال چشمگیرتر بود. کسانی که بیشترین مصرف شیرین‌کننده را داشتند، افت شدیدتری در عملکرد شناختی نشان دادند؛ به‌ویژه افراد مبتلا به دیابت.
کدام شیرین‌کننده‌ها بیشترین تأثیر را دارند؟
این تحقیق هفت شیرین‌کننده رایج را بررسی کرد:
- آسپارتام (Aspartame)
- ساخارین (Saccharin)
- آسه‌سولفام K (Acesulfame-K)
- اریترایتول (Erythritol)
- زایلیتول (Xylitol)
- سوربیتول (Sorbitol)
- تاگاتوز (Tagatose)
از بین این موارد، تقریباً همه به جز تاگاتوز با افت سریع‌تر عملکرد شناختی ارتباط داشتند.
جالب است که سوربیتول پرمصرف‌ترین شیرین‌کننده در بین شرکت‌کنندگان بود و افراد به‌طور میانگین روزانه ۶۴ میلی‌گرم از آن دریافت می‌کردند.
چرا دیابت می‌تواند ریسک را افزایش دهد؟
مطالعه نشان داد که افراد مبتلا به دیابت، بیشترین کاهش در عملکرد شناختی را هنگام مصرف زیاد شیرین‌کننده‌ها تجربه می‌کنند.
به گفته دکتر کلودیا کیمیه سوئموتو، یکی از پژوهشگران اصلی دانشگاه سائوپائولو برزیل:
«اگرچه ما در افراد میانسال مبتلا و غیرمبتلا به دیابت، ارتباطی با کاهش عملکرد شناختی مشاهده کردیم، اما بیماران دیابتی معمولاً بیشتر از شیرین‌کننده‌های مصنوعی به‌عنوان جایگزین شکر استفاده می‌کنند.»
نکته مهم این است که این مطالعه نشان می‌دهد ارتباطی میان مصرف شیرین‌کننده و کاهش حافظه وجود دارد، اما علت و معلولی بودن این رابطه ثابت نشده است. با این حال، یافته‌ها به‌اندازه‌ای جدی هستند که برخی متخصصان سلامت خواستار تحقیقات بیشتر درباره ایمنی بلندمدت این مواد شده‌اند.
شیرین‌کننده‌ها در رژیم غذایی روزمره شما
این روزها، شیرین‌کننده‌های کم‌کالری و بدون کالری تقریباً در همه‌چیز یافت می‌شوند؛ از نوشابه‌های رژیمی و ماست‌های کم‌چرب گرفته تا آب‌های طعم‌دار، آدامس، خمیردندان و تنقلات بسته‌بندی‌شده.
این محصولات برای کاهش کالری و کنترل قند خون طراحی شده‌اند، اما مطالعه اخیر نشان می‌دهد که این جایگزین‌ها به این سادگی بی‌خطر نیستند.
دکتر سوئموتو توضیح می‌دهد:
«شیرین‌کننده‌های کم‌کالری و بدون کالری معمولاً به‌عنوان جایگزینی سالم برای شکر معرفی می‌شوند، اما یافته‌های ما نشان می‌دهد که برخی از این ترکیبات می‌توانند در طول زمان اثرات منفی بر سلامت مغز داشته باشند.»
جمع‌بندی و توصیه‌ها
اگرچه کاهش مصرف شکر همچنان توصیه می‌شود، اما تکیه بیش از حد بر شیرین‌کننده‌های مصنوعی شاید بهترین راهکار نباشد. این مطالعه نشان می‌دهد که:
- مصرف زیاد برخی شیرین‌کننده‌ها می‌تواند با افت حافظه و سرعت تفکر مرتبط باشد.
- بیماران دیابتی در معرض خطر بیشتری قرار دارند.
- محصولات دارای برچسب «بدون قند» همیشه بی‌ضرر نیستند.
بهتر است به جای تکیه بر نوشیدنی‌ها و خوراکی‌های بدون قند مصنوعی، به سمت مصرف غذاهای طبیعی، کنترل اندازه وعده‌ها و عادت‌کردن به کاهش تدریجی شیرینی حرکت کنیم.
