هواپیمای ضدزیرسطحی امروز به یکی از سریعترین بخشهای در حال رشد در حوزه جنگ ضدزیردریایی تبدیل شده است. این هواپیماها با بهرهگیری از سنسورهای نسل جدید، نقش مهمی در شناسایی و مقابله با زیردریاییها ایفا میکنند و روزبهروز جایگاه استراتژیکتری در ناوگانهای دریایی پیدا میکنند.
تحلیلها نشان میدهد هزینه جهانی برای جنگ ضدزیردریایی از حدود ۱۴ میلیارد دلار در سال ۲۰۲۴ به نزدیک ۲۳ میلیارد دلار در سال ۲۰۳۴ خواهد رسید. این رشد عمدتاً توسط قدرتهای دریایی بزرگ در آمریکای شمالی، اروپا، و آسیا شکل میگیرد که به تهدید زیردریاییهای پنهانکار حساس شدهاند.
چرا هواپیمای ضدزیرسطحی اهمیت پیدا کرده است؟
در مقایسه با کشتیها و زیردریاییها، هواپیماها میتوانند مساحتهای بسیار بزرگ از اقیانوس را در چند ساعت جستجو کنند. همین سرعت و انعطافپذیری باعث شده نرخ رشد این بخش حدود ۶.۲ درصد در سال پیشبینی شود؛ سریعتر از هر پلتفرم ضدزیردریایی دیگر.
دیدگاههای جدید درباره این سیستمهای هوابرد بر تحقیقات L. J. Coy از MIT استوار است. این مطالعات نشان میدهد طراحیهای جدید مگنتومترها میتوانند توان تشخیص زیرسطحی را از ارتفاعات بالا متحول کنند.
هواپیماها از این جهت جذاب هستند که:
- روی باندهای زمینی مستقر میشوند
- میتوانند به سرعت به محل مشکوک پرواز کنند
- بدون خطر اژدر، سوختگیری و مسلحسازی مجدد انجام میشود
- بهراحتی میتوانند سنسورهای جدید را روی آنها نصب کرد
- بسیاری از کشورها از قبل هواپیماها و هلیکوپترهای گشت دریایی دارند
بنابراین افزودن کیتهای پیشرفته شکار زیردریایی به این پرندهها بسیار مقرونبهصرفهتر از ساخت ناوهای جدید از صفر است.
پیشرفتهای انقلابی در مگنتومتری
در قلب رشد بازار هواپیمای ضدزیرسطحی، مگنتومتری قرار دارد؛ فناوری تشخیص تغییرات میدان مغناطیسی برای شناسایی اجسام فلزی پنهان.
زیردریاییهای فولادی میدان مغناطیسی زمین را کمی مختل میکنند و مگنتومترهای حساس میتوانند این اختلال را از صدها فوت بالاتر تشخیص دهند.
نسل جدید مگنتومترها
سامانههایی مثل CAE MAD XR اکنون آنقدر سبک و فشرده هستند که روی هلیکوپترها، پهپادها و هواپیماهای کوچک هم قابل نصباند.
جو آرمسترانگ، معاون عملیات شرکت CAE:
«MAD-XR یک مگنتومتر فوقحساس است.»
این سطح از حساسیت باعث میشود هواپیماها بتوانند امضای مغناطیسی یک زیردریایی را پس از محدود شدن موقعیت آن با سنسورهای دیگر تشخیص دهند.
نیروی دریایی آمریکا نیز نسل جدید کیتهای دیجیتال MAD را معرفی کرده است که دادهها را مستقیم به کامپیوترهای مأموریتی منتقل میکند و دیگر نیاز به نمایشگرهای آنالوگ نیست.
مگنتومترهای کوانتومی؛ آینده تشخیص زیردریایی
محققان در حال آزمایش مگنتومترهای کوانتومی هستند که از حالتهای کوانتومی اتمها برای رسیدن به حساسیت بسیار بالاتر استفاده میکنند. تحلیلهای اولیه نوید تشخیص سیگنالهای ضعیفتر را میدهد، اما هنوز نمیتوانند همه زیردریاییها را با یک اسکن پیدا کنند.
جهش بزرگ در سنسورهای پسیو
بخش مهم دیگر تحول در هواپیمای ضدزیرسطحی، استفاده از سنسورهای پسیو است که بدون ارسال هیچ سیگنالی به صداهای زیر آب گوش میدهند. این موضوع باعث میشود هواپیما بدون جلب توجه، زیردریاییها را ردیابی کند.
سونوبویها؛ چشم و گوش زیر آب
سونوبویها شناورهای کوچک با میکروفون و رادیو هستند که از هواپیما رها میشوند و شبکههای موقت شنود زیرآبی ایجاد میکنند. آنها دادههای صوتی را به پردازشگرهای هوابرد ارسال میکنند تا صدای زیردریایی را از امواج، کشتیها و موجودات دریایی جدا کنند.
پیشرفتهای جدید در سونوبویها
شرکتها اکنون رزولوشن بالاتر، پردازش دیجیتال قویتر و چیدمانهای دقیقتری در هر بوی قرار میدهند تا با تعداد کمتر، محدوده بزرگتری پوشش داده شود.
نیروی دریایی فرانسه بهتازگی SonoFlash را انتخاب کرده است؛ سامانهای با قابلیتهای پسیو و اکتیو که کارایی را در برابر تهدیدات زیردریایی مدرن افزایش میدهد.
پردازشگرهای هوابرد دادههای صوتی را با رادار، دوربین فروسرخ و دادههای مغناطیسی ادغام میکنند. این ادغام باعث کاهش هشدارهای اشتباه میشود.
اقیانوس شلوغ؛ بودجههای رو به افزایش
گسترش جهان زیردریاییها ادامه دارد. تحلیل IISS نشان میدهد در سال ۲۰۲۴ حدود ۵۰۲ زیردریایی فعال در جهان وجود داشته و دهها فروند دیگر در حال ساخت است.
- زیردریاییهای دیزل الکتریک در آبهای ساحلی بسیار بیصدا هستند
- زیردریاییهای هستهای میتوانند سفرهای طولانی بدون بازگشت به بندر انجام دهند
رشد این ناوگان، تقاضا برای سنسورهایی را افزایش میدهد که بتوانند زیردریاییها را هنگام پنهان شدن در کف دریا، زیر مسیر کشتیها یا حتی زیر یخهای قطبی شناسایی کنند.
گزارش SIPRI نشان میدهد بودجه دفاعی جهان در سال ۲۰۲۳ به ۲.۴۴ تریلیون دلار رسیده است؛ نهمین سال پیاپی افزایش هزینه نظامی.
قدرتهای نظامی مانند آمریکا و چین بخش قابل توجهی از این بودجه را صرف توسعه ناوگان دریایی و هواپیمای ضدزیرسطحی میکنند.
آینده فناوریهای ضدزیرسطحی
با وجود سرعت پیشرفت، قیمت بالای این تجهیزات یکی از چالشهای اصلی باقی میماند. هر هواپیمای ضدزیرسطحی شامل موتور، بدنه، سامانههای الکترونیکی و سنسورهایی است که طراحی و آزمایش آنها سالها زمان میبرد.
پیشرفتهترین مگنتومترها و سامانههای پردازش صوتی تحت محدودیتهای امنیت ملی قرار دارند و در بروشورهای صادراتی دیده نمیشوند. همین موضوع خرید آنها را برای کشورهای کوچک دشوار میکند.
در کنار این، یک محدودیت طبیعی نیز وجود دارد: اقیانوس محیطی شلوغ و پرنویز است و هیچ سنسوری هرگز بینقص نخواهد بود.
با وجود این، هواپیماهای ضدزیرسطحی به دلیل انعطافپذیری بالا، در حال تبدیل شدن به مهمترین حلقه در زنجیره جنگ ضدزیردریایی هستند.
جمعبندی؛ نسل جدید هواپیمای ضدزیرسطحی
پیشرفت در مگنتومتری، آکوستیک پسیو و حسگرهای کوانتومی آینده جنگ ضدزیردریایی را بازنویسی میکند. احتمالاً خدمه هواپیماهای آینده زمان کمتری برای تحلیل داده خام صرف میکنند و تمرکز آنها بیشتر روی تصمیمگیری درباره مقابله با زیردریاییهای شناساییشده خواهد بود.
بخشهایی از این مقاله بر اساس اطلاعات پایاننامه L. J. Coy تنظیم شده است.
