چه کسی تا به حال دچار خراشیدگی یا بریدگی نشده است؟ این اتفاقات جزئی از زندگی روزمره هستند و معمولا با کمی مراقبت خانگی برطرف می شوند. اما مسئله مهم این است که چگونه از زخم خود به درستی مراقبت کنیم تا از عفونت جلوگیری شود.
در این مقاله، به یکی از اجزای ضروری جعبه کمک‌های اولیه یعنی ضدعفونی‌کننده زخم می‌پردازیم. در ادامه، به این سؤالات پاسخ خواهیم داد: ضدعفونی‌کننده چیست؟ چه نوع ضدعفونی‌کننده‌ای برای زخم‌های باز بهتر است؟ و در چه مواقعی باید به پزشک مراجعه کرد؟
انواع ضدعفونی‌کننده زخم
ضدعفونی‌کننده‌ها مواد شیمیایی هستند که برای کاهش رشد باکتری‌ها، ویروس‌ها و قارچ‌ها روی پوست یا زخم استفاده می‌شوند. ضدعفونی‌کننده‌های مختلفی در داروخانه‌ها بدون نسخه (OTC) در دسترس هستند، اما همه آنها برای زخم‌های باز مناسب نیستند. در ادامه به رایج‌ترین انواع ضدعفونی‌کننده‌ها اشاره می‌کنیم:
الکل
شاید الکل اولین چیزی باشد که به‌عنوان ضدعفونی‌کننده به ذهن شما خطور می‌کند. اما استفاده از الکل (مانند الکل ایزوپروپیل) برای زخم‌های باز توصیه نمی‌شود. الکل می‌تواند باعث سوزش و تأخیر در بهبودی زخم شود.
پراکسید هیدروژن
پراکسید هیدروژن (آب‌اکسیژنه) یک ضدعفونی‌کننده رایج است که برای تمیزکردن زخم‌ها استفاده می‌شود. بااین‌حال، پراکسید هیدروژن می‌تواند سلول‌های سالم را نیز از بین ببرد و روند بهبودی را مختل کند؛ بنابراین، استفاده از آن برای زخم‌های عمیق یا آلوده مناسب نیست.
ید
ید یک ضدعفونی‌کننده مؤثر است که باکتری‌ها، ویروس‌ها و قارچ‌ها را از بین می‌برد. اما ید می‌تواند باعث سوزش و تحریک پوست شود، به‌خصوص در افراد با پوست حساس. همچنین استفاده از ید برای خانم‌های باردار و کودکان زیر دو سال توصیه نمی‌شود.
کلرهگزیدین
کلرهگزیدین یک ضدعفونی‌کننده بسیار مؤثر و ایمن است که اغلب در بیمارستان‌ها استفاده می‌شود. کلرهگزیدین باکتری‌ها را از بین می‌برد و به‌ندرت باعث سوزش یا تحریک پوست می‌شود. این ضدعفونی‌کننده به‌صورت محلول یا دستمال‌های تمیزکننده موجود است.
بهترین ضدعفونی‌کننده برای زخم‌های باز خانگی
همان‌طور که گفتیم، همه ضدعفونی‌کننده‌ها برای زخم‌های باز مناسب نیستند. برای درمان خانگی زخم‌های جزئی، بهترین گزینه‌ها عبارت‌اند از:
- کلرهگزیدین: این ضدعفونی‌کننده باکتری‌ها را از بین می‌برد و به‌ندرت باعث سوزش یا تحریک پوست می‌شود.
- ید: این گزینه نیز مؤثر است، اما به دلیل احتمال سوزش و تحریک پوست، در اولویت دوم قرار می‌گیرد. فقط در صورتی از ید استفاده کنید که به کلرهگزیدین دسترسی ندارید.
مهم: برای زخم‌های عمیق، زخم‌هایی که با اشیای کثیف ایجاد شده‌اند، یا زخم‌هایی که علائم عفونت را نشان می‌دهند (قرمزی، تورم، چرک) هرگز از ضدعفونی‌کننده خانگی استفاده نکنید. در چنین مواردی حتماً به پزشک مراجعه کنید.
نحوه استفاده از ضدعفونی‌کننده زخم
هنگام استفاده از ضدعفونی‌کننده زخم، مراحل زیر را دنبال کنید:
- ابتدا دست‌های خود را با آب و صابون بشویید. این کار از انتقال باکتری‌های دست به زخم جلوگیری می‌کند.
- اطراف زخم را با آب و صابون تمیز کنید. برای تمیزکردن زخم از یک‌پارچه تمیز استفاده کنید.
- مقدار کمی از ضدعفونی‌کننده را روی زخم بریزید. از دستمال‌های آغشته به ضدعفونی‌کننده نیز می‌توانید استفاده کنید.
- بگذارید ضدعفونی‌کننده به مدت ۳۰ ثانیه روی زخم باقی بماند. سپس، محل زخم را با آب استریل (در صورت عدم دسترسی به آب استریل، از آب تمیز استفاده کنید) بشویید.
- زخم را با یک گاز استریل یا بانداژ تمیز بپوشانید.
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟
درحالی‌که بسیاری از زخم‌های جزئی را می‌توان در خانه درمان کرد، در برخی موارد مراجعه به پزشک ضروری است.
در موارد زیر باید به پزشک مراجعه کنید:
- زخم عمیق یا بزرگ باشد.
- زخم با اشیای کثیف یا آلوده ایجاد شده باشد.
- زخم در ناحیه صورت، دست یا پا باشد.
- زخم علائم عفونت را نشان دهد (قرمزی، تورم، چرک، درد شدید).
- تب دارید یا احساس ناخوشی می‌کنید.
- دیابت یا بیماری دیگری دارید که سیستم ایمنی بدن شما را ضعیف می‌کند.
- در عرض چند روز بهبودی زخم مشاهده نمی‌شود.
نکته: این مقاله فقط برای اهداف اطلاع‌رسانی است و نباید به‌عنوان جایگزینی برای مشاوره پزشکی در نظر گرفته شود. اگر در مورد نحوه درمان زخم خود سؤالی دارید، حتماً با پزشک خود مشورت کنید.
