پنهان در بوته‌های جنوب استرالیا، پرنده‌ای کوچک در حال آواز خواندن است. اما صدای او چیزی فراتر از یک ملودی ساده دارد. در گونه‌ی «پری‌گنجشک افسانه‌ای» (Superb Fairy-wren)، آواز فقط برای جلب توجه جفت یا رقابت نیست، بلکه می‌تواند چیزی عمیق‌تر را نشان دهد: شخصیت.
آواز پرندگان؛ همیشه جذاب برای زیست‌شناسان
آواز پرندگان همواره زیست‌شناسان را مجذوب خود کرده است. این آواز نقش کلیدی در جفت‌گیری و دفاع از قلمرو دارد. همچنین ممکن است وضعیت جسمی یا توانایی شناختی یک پرنده را نیز نشان دهد.
اما یک پرسش کمتر بررسی شده باقی مانده بود: آیا آواز می‌تواند ویژگی‌های شخصیتی، به‌ویژه در پرندگان ماده را نیز بازتاب دهد؟ یک پژوهش جدید، پاسخی قطعی و مثبت به این پرسش داده است.
مطالعه‌ای بر روی پری‌گنجشک‌های افسانه‌ای
پژوهشگران دانشگاه فلایندرز (Flinders University) این موضوع را بر روی پری‌گنجشک‌های افسانه‌ای وحشی بررسی کردند؛ گونه‌ای که در آن هر دو جنس نر و ماده آواز می‌خوانند.
نتایج این پژوهش که در مجله Royal Society Open Science منتشر شده است، نشان می‌دهد ویژگی‌های شخصیتی مانند کنجکاوی و پرخاشگری چگونه بر پیچیدگی آواز پرندگان تأثیر می‌گذارند. نکته جالب اینکه معنا در آواز فقط به نرها محدود نمی‌شود.
چرا شخصیت پرندگان اهمیت دارد؟
تعریف شخصیت در رفتارشناسی جانوری
در پژوهش‌های رفتارشناسی جانوران، «شخصیت» به تفاوت‌های رفتاری پایدار در زمان‌ها و موقعیت‌های مختلف گفته می‌شود. برخی پرندگان جسور هستند، برخی دیگر خجالتی. برخی به کاوش در محیط علاقه‌مندند، برخی در مکان‌های آشنا می‌مانند. این ویژگی‌ها بر بقا، تولیدمثل و تعاملات پرندگان با محیط تأثیر می‌گذارند.
تمرکز بر دو ویژگی اصلی
دکتر دایان کولومبلی-نگرل و تیم او بر روی دو ویژگی شخصیتی کلیدی تمرکز کردند: کنجکاوی (exploration) و پرخاشگری (aggressiveness). این ویژگی‌ها از نظر بوم‌شناختی نیز معنادار هستند.
- پرندگان کنجکاو معمولاً محیط‌های جدید را بررسی می‌کنند.
- پرندگان پرخاشگر معمولاً با رقیبان درگیر شده و از قلمرو خود دفاع می‌کنند.
اگرچه مطالعات پیشین به ارتباط بین شخصیت و سیگنال‌دهی، به‌ویژه در نرها اشاره کرده بودند، اما تاکنون تأثیر این ویژگی‌ها بر پیچیدگی آواز در هر دو جنس بررسی نشده بود. پری‌گنجشک افسانه‌ای به دلیل آوازخوانی هر دو جنس، سوژه‌ای ایده‌آل برای این بررسی بود.
آواز در تمام طول عمر آموخته می‌شود
پری‌گنجشک افسانه‌ای کیست؟
این پرنده حشره‌خوار بومی جنوب شرقی استرالیاست و معمولاً در گروه‌های اجتماعی شامل یک جفت تولیدمثلی و چند «کمک‌کننده» زندگی می‌کند.
روند یادگیری آواز
این پرندگان آوازهای پیچیده‌ای با عنوان «آواز چَت» (chatter songs) می‌خوانند که هم برای جفت‌یابی و هم دفاع کاربرد دارد. جوجه‌ها حدود ۵۰ روز پس از پرواز از لانه شروع به خواندن آوازهای کامل می‌کنند.
یادگیری آواز از زمان جنینی در تخم آغاز می‌شود و از والدین یا دیگر پرندگان اطراف یاد می‌گیرند. یادگیری در بزرگسالی نیز ادامه دارد، که نشان‌دهنده توانایی یادگیری باز (open-ended learning) در آن‌هاست.
«صرف‌نظر از جنس یا مرحله زندگی، پرندگانی که کنجکاوتر بودند، عناصر بیشتری در آواز خود داشتند. شاید دلیل آن این باشد که آن‌ها از تنوع بیشتری از معلمان آوازی یاد می‌گیرند.»
— دکتر کولومبلی-نگرل
ارتباط سبک آواز با شخصیت پرندگان
آزمایش روی ۱۰۲ پرنده
بین سال‌های ۲۰۱۹ تا ۲۰۲۳، پژوهشگران ۱۰۲ پرنده رنگ‌نشان‌شده (۶۲ نر و ۴۰ ماده) را در پارک Cleland Wildlife مورد بررسی قرار دادند. هر پرنده در دوره‌ای کوتاه از اسارت، دو آزمایش شخصیتی را پشت سر گذاشت:
۱. سنجش کنجکاوی
پرنده را در قفس بزرگی با بخش‌های مختلف قرار دادند. تعداد بخش‌هایی که پرنده در پنج دقیقه کاوش می‌کرد، شاخص کنجکاوی او بود.
۲. سنجش پرخاشگری
از آزمون آینه استفاده شد. پرندگانی که زمان بیشتری را نزدیک تصویر خود در آینه می‌گذراندند، پرخاشگرتر تلقی شدند.
ضبط و تحلیل آوازها
پس از رهاسازی، طی چند ماه ۱۰۳۴ آواز چَت ضبط شد. پژوهشگران این آوازها را از نظر پیچیدگی بررسی کردند: تعداد عناصر منحصربه‌فرد، عناصر نادر، و تعداد هجاها. همچنین آوازهای بزرگسالان و جوجه‌ها با هم مقایسه شدند.
نتایج پژوهش
پرندگان کنجکاو، آوازهای پیچیده‌تری دارند
پرندگانی که کنجکاوتر بودند، عناصر بیشتری در هر آواز داشتند؛ فارغ از جنس یا مرحله زندگی. این نشان می‌دهد که آن‌ها با معلمان آوایی متنوع‌تری مواجه بوده‌اند.
همچنین، این پرندگان عناصر نادر بیشتری در آواز خود داشتند که نشان‌دهنده دایره یادگیری گسترده‌تر است.
نکته جالب اینکه تعداد آوازهای ضبط‌شده با تنوع عناصر مرتبط بود؛ نشان‌دهنده آن‌که آواز پری‌گنجشک‌ها بسیار متغیر بوده و با زمینه موقعیتی تغییر می‌کند.
پرندگان پرخاشگر، هجاهای کمتری دارند
پرندگانی با شخصیت پرخاشگر، آوازهایی با هجاهای کمتر تولید کردند. اما جوجه‌های پرخاشگر، نه بزرگسالان، عناصر بیشتری در آواز داشتند.
این یافته می‌تواند نشان‌دهنده یک توازن باشد: پرندگان پرخاشگر ممکن است به‌جای پیچیدگی، بر کارآمدی در سیگنال‌دهی تمرکز کنند.
تفاوت آواز بین نر و ماده
پژوهش نشان داد ماده‌ها به‌طور میانگین هجاهای بیشتری نسبت به نرها در آواز خود داشتند، بدون ارتباط با ویژگی‌های شخصیتی. این با یافته‌های پیشین در برخی جمعیت‌های این گونه تفاوت دارد.
با این حال، نرها و ماده‌ها در ویژگی‌های شخصیتی تفاوتی نداشتند. هر دو جنس ویژگی‌های شخصیتی مشابهی از خود نشان دادند و این ویژگی‌ها را از طریق آواز منتقل کردند.
«پژوهش ما نشان می‌دهد هر دو جنس می‌توانند شخصیت خود را از طریق آواز بیان کنند که ممکن است در انتخاب جفت اهمیت داشته باشد.»
— دکتر کولومبلی-نگرل
آواز پرندگان، شخصیت و جفت‌یابی
پیام‌های رفتاری در آواز
این پژوهش نشان می‌دهد آواز پرندگان فقط حاوی پیام‌های تولیدمثل یا قلمرویی نیست، بلکه می‌تواند بازتابی صادقانه از تیپ رفتاری پرنده باشد.
- پرندگان کنجکاو ممکن است سازگارتر باشند و آوازهای متنوع‌تری داشته باشند؛ در نتیجه برای جفت‌یابی جذاب‌ترند.
- پرندگان پرخاشگر ممکن است با آوازهای ساده‌تر اما مستقیم‌تر برتری خود را نشان دهند.
در حالی‌که هنوز مشخص نیست این ویژگی‌های آوازی بر موفقیت تولیدمثلی در این گونه اثر می‌گذارند یا نه، اما در گونه‌های دیگر، ماده‌ها آوازهای مرتبط با توانایی شناختی یا کنجکاوی را ترجیح داده‌اند.
آواز به‌عنوان نشانه‌ای از هوش
اگر شخصیت بر یادگیری آواز اثر دارد، پس شنوندگان ممکن است از طریق آواز، رفتار یک جفت بالقوه را ارزیابی کنند – حتی پیش از ملاقات.
در گونه‌هایی مانند «فنچ گوره‌خری»، ماده‌ها آواز نرهایی را ترجیح می‌دهند که مسائل را سریع‌تر حل کرده‌اند. اگر چنین پویایی‌ای در پری‌گنجشک‌ها نیز وجود داشته باشد، آواز می‌تواند نشانه‌ای از هوش یا انعطاف‌پذیری باشد.
یادگیری اجتماعی نیز ممکن است تحت تأثیر باشد. جوجه‌هایی که اجتماعی‌ترند، احتمالاً با معلمان بیشتری در تماس‌اند و عناصر بیشتری را یاد می‌گیرند.
آواز به‌مثابه پرتره‌ای شخصی
آواز پری‌گنجشک افسانه‌ای چیزی بیش از یک فراخوان ساده است. این آواز، پرتره‌ای صوتی از شخصیت پرنده است. پژوهش جدید نشان می‌دهد ویژگی‌های فردی مانند کنجکاوی یا جسارت می‌توانند این پرتره را ساده‌تر یا پیچیده‌تر کنند.
با بررسی هر دو جنس و مراحل مختلف زندگی، این مطالعه نشان می‌دهد چگونه ویژگی‌های فردی در هوا طنین‌انداز می‌شوند.
نتیجه‌گیری
این پژوهش پنجره‌ای تازه به دنیای یادگیری، بیان و انتخاب جفت در پرندگان می‌گشاید. در این پرندگان کوچک، شخصیت نه تنها پرواز می‌کند – بلکه آواز می‌خواند.
مقاله در مجله علمی Royal Society Open Science منتشر شده است.
