احساس سوزش دردناک در پاها، که به آن سندرم پای سوزان یا سندرم گریرسون-گوپالان نیز گفته می‌شود، می‌تواند ناشی از شرایط پزشکی مختلفی باشد. یکی از شایع‌ترین علل آن، آسیب عصبی در پاها یا نوروپاتی است که اغلب در افراد مبتلا به دیابت ایجاد می‌شود. بیشتر درمان‌های سوزش پا بر جلوگیری از آسیب عصبی بیشتر و کاهش درد تمرکز دارند.
علل سوزش پا
در بیشتر موارد، نوروپاتی عامل سوزش پا است. فیبرهای عصبی آسیب‌دیده ممکن است بیش‌فعال شده و سیگنال‌های نادرست ارسال کنند. در نتیجه، حتی در صورت نبود زخم، اعصاب آسیب‌دیده پیام‌های درد به مغز ارسال می‌کنند.
آسیب نوروپاتی معمولاً از پاها شروع می‌شود و می‌تواند منجر به گزگز، بی‌حسی و حساسیت بیش از حد به لمس (هیپرستزی) شود. شدت درد ناشی از سوزش پا ممکن است از خفیف تا ناتوان‌کننده متغیر باشد.
انواع نوروپاتی که باعث سوزش پا می‌شوند:
- نوروپاتی دیابتی:
- قند خون بالا به مرور زمان می‌تواند باعث آسیب عصبی شود.
- این نوع نوروپاتی که به نوروپاتی محیطی معروف است، شایع‌ترین نوع نوروپاتی محسوب می‌شود.
- این مشکل تا ۵۰٪ از افراد دیابتی را تحت تأثیر قرار می‌دهد.
- نوروپاتی الکلی:
- ناشی از مصرف زیاد الکل است.
- الکل اثر سمی روی اعصاب دارد و سوءتغذیه ناشی از اعتیاد به الکل، وضعیت را بدتر می‌کند.
- حدود دو‌سوم افراد دچار اختلال مصرف الکل به نوروپاتی الکلی مبتلا می‌شوند.
- بیماری شریان محیطی (PAD):
- تنگ شدن شریان‌های تأمین‌کننده خون پاها باعث کاهش اکسیژن‌رسانی به اعصاب می‌شود.
- در موارد شدید، ممکن است درد شدیدی در کف پا ایجاد شود که شب‌ها تشدید می‌یابد.
- عفونت قارچی پای ورزشکار (Athlete’s Foot):
- عفونت قارچی که در محیط‌های گرم و مرطوب رشد می‌کند.
- علاوه بر سوزش، ممکن است خارش و سوزن‌سوزن شدن بین انگشتان پا را نیز تجربه کنید.
- کم‌کاری تیروئید:
- کمبود هورمون تیروئید در صورت عدم درمان می‌تواند باعث نوروپاتی محیطی و سوزش پا شود.
- کمبودهای تغذیه‌ای:
- کمبود ویتامین B12 یکی از دلایل رایج نوروپاتی محیطی است.
- این مشکل بیشتر در افراد مسن، گیاهخواران و بیماران مبتلا به بیماری‌های خودایمنی مانند ام‌اس و کرون دیده می‌شود.
سایر بیماری‌هایی که موجب سوزش پا می‌شوند:
- اریتروملالژیا
- بیماری کلیوی
- بیماری شارکو-ماری-توث
- سندرم درد منطقه‌ای پیچیده
- سندرم تونل تارسال
- نوروم مورتون
- آلرژی و درماتیت تماسی
- بیماری مزمن ارتفاع بالا
- سندرم گیتلمن
- عفونت لیشمانیوز
- بیماری ام‌اس
- اختلالات روانی
داروهایی که ممکن است باعث سوزش پا شوند:
برخی داروها می‌توانند نوروپاتی محیطی ایجاد کنند، از جمله:
- استاتین‌ها: مصرف طولانی‌مدت این داروهای کاهش‌دهنده کلسترول ممکن است به اعصاب آسیب برساند.
- آمیودارون: دارویی برای آریتمی که ممکن است نوروپاتی محیطی ایجاد کند.
- داروهای شیمی‌درمانی
- آنتی‌بیوتیک‌هایی مانند ایزونیازید، لینزولید و مترونیدازول
- داروهای سرکوب‌کننده سیستم ایمنی مانند آدالیمومب (Humira) و اینفلیکسیمب (Remicade)
- برخی از داروهای اچ‌آی‌وی
- متفورمین: داروی دیابت که می‌تواند باعث کاهش سطح ویتامین B12 شود.
- مصرف بیش از حد ویتامین B6
آیا بارداری می‌تواند باعث سوزش پا در شب شود؟
بله، تغییرات هورمونی در دوران بارداری می‌تواند باعث احساس گرمی یا سوزش در پاها شود.
تشخیص سوزش پا
در اغلب موارد، تشخیص سوزش پا ناشی از نوروپاتی، خصوصاً در بیماران دیابتی، آسان است. اما در مواردی که سوزش ناگهانی و بدون علت مشخصی رخ دهد، ممکن است آزمایش‌های زیر انجام شود:
- الکترومیوگرافی (EMG): بررسی فعالیت الکتریکی عضلات
- مطالعه هدایت عصبی (NCS): بررسی عملکرد اعصاب
- آزمایش خون و ادرار: برای بررسی سطوح ویتامین‌ها و علل متابولیکی
- نمونه‌برداری از عصب: در موارد بسیار نادر
درمان سوزش پا
مهم‌ترین روش درمان، جلوگیری از آسیب بیشتر به اعصاب است. بسته به علت، درمان‌های خاص شامل موارد زیر می‌شود:
- دیابت: کنترل قند خون با رژیم غذایی، دارو و انسولین
- کمبود ویتامین B12: مصرف مکمل یا تغییر رژیم غذایی
- اعتیاد به الکل: قطع مصرف الکل
- بیماری کلیوی: دیالیز برای حذف سموم
- کم‌کاری تیروئید: مصرف هورمون تیروئید
داروهای مورد استفاده برای درمان سوزش پا
- ضدافسردگی‌ها: آمی‌تریپتیلین، دولوکستین، ونلافاکسین
- ضد تشنج‌ها: گاباپنتین، پرگابالین، کاربامازپین
- داروهای ضد درد: ایبوپروفن، ناپروکسن، استامینوفن، ترامادول
برای سوزش ناشی از عفونت قارچی، داروهای ضدقارچ مانند مایکونازول و تربینافین تجویز می‌شود.
درمان‌های خانگی برای سوزش پا
- خنک کردن پاها: خیساندن پاها در آب خنک (نه سرد) برای ۱۵ دقیقه
- پوشیدن لباس و جوراب مناسب: استفاده از جوراب‌های نخی و لباس‌های سبک
- استفاده از کرم‌های حاوی لیدوکائین یا کاپسایسین
- پوشیدن کفش‌های راحت با پشتیبانی قوس مناسب
- خوابیدن در اتاق خنک (دمای ۱۸-۲۰ درجه سانتی‌گراد)
نتیجه‌گیری
سندرم پای سوزان دلایل متعددی دارد، اما در بیشتر موارد با نوروپاتی محیطی مرتبط است. درمان به علت زمینه‌ای بستگی دارد، اما در بسیاری از موارد، کنترل بیماری زمینه‌ای و تغییر سبک زندگی به بهبود علائم کمک می‌کند.
