هوش مصنوعی به سرعت در حال تغییر سبک زندگی ماست و حالا حتی در حوزه‌ی سلامت، تناسب‌اندام و فیتنس نیز جای خود را باز کرده است. اما پرسش اصلی اینجاست:
آیا واقعاً می‌توان با تکیه بر برنامه‌های تمرینی طراحی‌شده توسط هوش مصنوعی به اندام ایده‌آل رسید؟ یا همچنان نقش یک مربی و نظارت انسانی ضروری است؟
در این مقاله، به نتایج تحقیقات جدید درباره استفاده از ChatGPT و سایر سیستم‌های هوش مصنوعی در طراحی برنامه‌های ورزشی، نقاط قوت، ضعف‌ها و خطرات احتمالی آن می‌پردازیم.
رشد بازار جهانی هوش مصنوعی در فیتنس
براساس آمارهای جدید، بازار جهانی هوش مصنوعی در سلامت و تناسب‌اندام اخیراً به ۷٫۳ میلیارد پوند رسیده است. بسیاری از اپلیکیشن‌ها و پلتفرم‌های هوش مصنوعی حالا می‌توانند براساس اهداف، سطح آمادگی بدنی و بازخوردهای کاربر برنامه‌های اختصاصی طراحی کنند.
برخی از این اپلیکیشن‌ها حتی تمرینات را پس از هر جلسه ورزشی به‌روزرسانی می‌کنند، اما در کنار این‌ها، یکی از محبوب‌ترین پلتفرم‌های رایگان که کاربران سراغ آن می‌روند ChatGPT است.
اما آیا واقعاً می‌توان با اعتماد کامل به این ابزارها، به تناسب اندام رسید؟
یافته‌های علمی: چالش‌ها و محدودیت‌ها
مطالعه دانشگاه کانکتیکات
گروهی از محققان از ChatGPT خواستند برای افراد مبتلا به دیابت، پوکی استخوان و فشار خون بالا برنامه ورزشی طراحی کند. نتایج شگفت‌انگیز بود:
- تنها ۵۳٪ از پیشنهادها شامل توصیه به «مشورت با پزشک» بود.
- در برخی موارد این هشدار غیرضروری تشخیص داده شد.
- پژوهشگران معتقدند این توصیه‌ها می‌تواند افراد را از ورزش کردن دور کند.
این تحقیق سال گذشته در مجله JMIR Medical Education منتشر شد و نشان داد که کیفیت توصیه‌های ChatGPT در حوزه پزشکی، همیشه مطابق با استانداردهای علمی و بالینی نیست.
نظر متخصصان: «انسان جایگزین ندارد»
«اَش جیمز» (Ash James)، عضو انجمن فیزیوتراپیست‌های انگلستان، می‌گوید:
«هوش مصنوعی ابزاری قدرتمند و حمایتی است، اما نمی‌تواند جایگزین قضاوت بالینی یک مربی یا پزشک شود. تنها یک متخصص انسانی می‌تواند حرکات شما را ببیند، فرم بدنی‌تان را اصلاح کند و تمرینات را دقیقاً متناسب با شرایط‌تان تنظیم کند.»
بررسی سناریوهای واقعی
برنامه تمرین برای بازوهای خوش‌فرم
یک کاربر ۵۶ ساله تازه‌کار از ChatGPT خواست برنامه‌ای برای «بازوهایی شبیه میشل اوباما» طراحی کند.
پاسخ ChatGPT نسبتاً منطقی بود:
- ۳ تا ۴ هفته: افزایش قدرت اولیه
- ۸ هفته: تغییرات قابل‌مشاهده
- ۳ ماه: رسیدن به فرم دلخواه
اما برنامه ۱۲ هفته‌ای ارائه‌شده بسیار ساده بود؛ تمرینات تنها دو روز در هفته و با وزنه‌های سبک آغاز می‌شد و در عین حال تنوع حرکتی مناسب اما پیشرفت بار تمرینی ضعیف بود.
برنامه‌های ماراتن و ریسک آسیب
ChatGPT در طراحی برنامه‌های ماراتن در کل قابل‌قبول عمل می‌کند، اما برای تازه‌کارها تنها یک برنامه ۶ هفته‌ای پیشنهاد داد که توسط متخصصان «بیش از حد تهاجمی» ارزیابی شد.
همچنین عدم پیشنهاد تمرینات «دویدن-راه‌رفتن» برای مبتدیان یک ضعف جدی محسوب می‌شود، زیرا می‌تواند خطر آسیب‌دیدگی زانو و مفاصل را افزایش دهد.
تمرینات انعطاف‌پذیری؛ امیدوارکننده اما پرریسک
یک فرد ۳۹ ساله که از یوگا خوشش نمی‌آمد و حتی نمی‌توانست به انگشتان پایش برسد، از ChatGPT برنامه انعطاف‌پذیری خواست.
پاسخ هوش مصنوعی:
- پیشنهاد تمرینات کشش پویا و استاتیک برای ران، کمر و لگن.
- اما توصیه به تکرار چندباره «لمس نوک انگشتان پا» در طول روز، از نگاه متخصصان خطرناک و غیراستاندارد است.
موفقیت در تمرینات پس از زایمان
در پروفایلی که شبیه یک مادر ۳۶ ساله بود و تنها ۳ هفته پس از زایمان داشت، ChatGPT احتیاط بیشتری نشان داد:
- پرهیز از هرگونه تمرین سنگین
- پیشنهاد پیاده‌روی، تمرینات کف لگن (کگل) و کشش سبک
- از هفته ششم به بعد، انجام تمرینات مقاومتی با تأیید پزشک
متخصصان این پاسخ را یکی از بهترین و استانداردترین توصیه‌ها دانستند.
تمرینات شکم و چربی‌سوزی
یک مرد ۵۸ ساله که سابقه ورزش نداشت، از ChatGPT خواست در ۶ هفته شکمش را کوچک کند. پاسخ هوش مصنوعی درست بود:
«چربی‌سوزی موضعی وجود ندارد.»
اما برنامه ارائه‌شده سبک و ناکافی بود. مثلاً به‌جای تمرینات کاردیو روزانه یک‌ساعته، تنها چند جلسه ۲۰ تا ۴۰ دقیقه‌ای در هفته توصیه شد و حرکات کلیدی مانند اسکوات و ددلیفت کاملاً حذف شده بودند.
درمان آسیب‌دیدگی و ضعف اطلاعات پزشکی
در یک سناریوی ساختگی درباره پیچ‌خوردگی مچ پا، ChatGPT همچنان پروتکل قدیمی RICE (استراحت، یخ، باند، بالاگرفتن پا) را پیشنهاد داد.
در حالی‌که از سال ۲۰۱۹، پروتکل جدید PEACE به‌عنوان استاندارد معرفی شده که شامل محافظت، بالابردن، پرهیز از داروهای ضدالتهابی، بانداژ و آموزش بیمار است.
ضعف در ایجاد انگیزه
هرچند ChatGPT می‌تواند برنامه‌های ساده طراحی کند، اما قدرت انگیزشی یک مربی واقعی را ندارد.
در پاسخ به درخواست انگیزشی، ChatGPT این جمله جالب را ارائه کرد:
«انگیزه مانند یک گربه است؛ گاهی نوازش‌شدنی و در دسترس، گاهی هم زیر تخت پنهان می‌شود. آنچه واقعاً نیاز دارید، حرکت و تداوم است.»
جمع‌بندی: آیا باید به هوش مصنوعی اعتماد کنیم؟
هوش مصنوعی می‌تواند یک ابزار کمکی ارزشمند برای طراحی برنامه‌های تمرینی باشد، اما به‌هیچ‌وجه جایگزین دانش، تجربه و قضاوت انسانی نیست.
بهترین راهکار، ترکیب هوش مصنوعی و نظارت متخصصان است تا هم از داده‌های گسترده ChatGPT بهره‌مند شوید، هم از خطر آسیب‌ها و توصیه‌های نادرست در امان بمانید.
