تغییرات اقلیمی به‌طور قابل توجهی بر تولید کاکائو در غرب و مرکز آفریقا تأثیر گذاشته است، منطقه‌ای که بیش از ۷۰ درصد از تولید جهانی کاکائو را به خود اختصاص می‌دهد.
افزایش دما و تغییر الگوهای بارندگی پیش‌بینی می‌شود که برخی مناطق را برای کشت کاکائو نامناسب کند، در حالی که برخی دیگر ممکن است شاهد افزایش بازدهی خود باشند.
این نتیجه یک مطالعه اخیر است که توسط دانشگاه و تحقیقات واخنینگن (WUR) انجام شده است.
تحولات عمده در کشورهای تولیدکننده اصلی
پژوهشگر پائولینا آساته و تیم او از یک مدل رایانه‌ای برای پیش‌بینی وضعیت آینده کشاورزی کاکائو تا سال ۲۰۶۰ در ساحل عاج، غنا، نیجریه و کامرون استفاده کردند.
بر اساس این پژوهش، تا ۵۰ درصد از اراضی اختصاص‌یافته به کاکائو در ساحل عاج ممکن است دیگر برای این محصول مناسب نباشند که منجر به کاهش چشمگیر تولید خواهد شد.
در غنا، این مطالعه کاهش متوسطی را در مناطق ایده‌آل برای کاشت کاکائو پیش‌بینی می‌کند. در مقابل، نیجریه و کامرون ممکن است شاهد گسترش مناطق مناسب برای کاشت کاکائو باشند.
طبق این پژوهش، تولید کاکائو در کامرون ممکن است تا ۶۰ درصد افزایش یابد، در حالی که نیجریه نیز می‌تواند شاهد افزایش تقریبی ۴۰ درصدی باشد.
نتایج این مطالعه نشان می‌دهد که تأثیرات تغییرات اقلیمی در کشورهای همسایه متفاوت خواهد بود و می‌تواند بازارهای جهانی کاکائو را تحت تأثیر قرار دهد. برخی کشورها ممکن است از این تغییرات سود ببرند، در حالی که برخی دیگر ممکن است مجبور شوند به‌طور کامل کشت کاکائو را متوقف کنند.
خطر افزایش جنگل‌زدایی
با جابه‌جایی مناطق کشت کاکائو به مناطق جدید، نگرانی‌هایی درباره افزایش فشارهای زیست‌محیطی و از بین رفتن زیستگاه‌ها وجود دارد.
نیلز آنتن، یکی از پژوهشگران WUR، در این رابطه می‌گوید:
«کامِرون بخش قابل توجهی از جنگل‌های بارانی را در اختیار دارد و کاکائو معمولاً در مناطقی کاشته می‌شود که قبلاً جنگل‌های استوایی بودند. این موضوع فشار زیادی بر این اکوسیستم‌ها وارد می‌کند.»
پائولینا آساته نیز تأکید می‌کند که برای مقابله با تأثیرات تغییرات اقلیمی بر کاکائو، باید تمام زنجیره تأمین درگیر شود:
«تغییرات اقلیمی بر تمام مراحل زنجیره تأمین کاکائو اثر می‌گذارد: کشاورزان با کاهش بازدهی مواجه می‌شوند، شرکت‌ها با افزایش هزینه‌ها روبه‌رو می‌شوند، و مصرف‌کنندگان شاهد افزایش قیمت‌ها خواهند بود.»
وی همچنین افزود:
«همکاری در این زمینه دشوار است، اما بسیار حیاتی است تا به مناطق تولیدی فعلی کمک کنیم که خود را با شرایط جدید وفق دهند و تولید را در زمین‌های موجود حفظ کنند. این اقدام از جنگل‌زدایی ناشی از کاکائو در سایر مناطق جلوگیری خواهد کرد و تضمین می‌کند که سیاست‌های بدون جنگل‌زدایی، مانند قانون EUDR اتحادیه اروپا، نتایج مؤثری داشته باشند.»
پیش‌بینی‌های اقلیمی و تولید کاکائو
شبیه‌سازی‌های این پژوهش بر اساس دانش موجود از واکنش‌های زیستی درخت کاکائو و سناریوهای اقلیمی برای غرب و مرکز آفریقا انجام شده است.
با این حال، پژوهشگران معتقدند که هنوز شکاف‌هایی در درک این مسئله وجود دارد. یکی از عوامل ناشناخته، تأثیر افزایش سطح CO₂ در جو است که معمولاً فتوسنتز را تقویت کرده و ممکن است بخشی از اثرات منفی دما و خشکسالی را جبران کند. اما میزان این جبران هنوز مشخص نیست.
علاوه بر این، تغییر زمان گلدهی و میوه‌دهی، و همچنین تأثیر آفات و بیماری‌ها در شرایط گرم‌تر نیاز به تحقیقات بیشتری دارد.
نویسندگان این پژوهش تأکید می‌کنند که این تحقیق نباید محدود به کاکائو باشد و باید بررسی شود که سایر محصولات چگونه با افزایش دمای جهانی کنار خواهند آمد.
سازگاری کشاورزان کاکائو با تغییرات اقلیمی
برای کشاورزان خرده‌مالک در غرب آفریقا، که درآمد محدودی دارند و اغلب از منابع کافی برخوردار نیستند، حتی تغییرات جزئی آب‌وهوایی می‌تواند تأثیرات شدیدی داشته باشد.
نویسندگان این پژوهش خواستار افزایش بهره‌وری در زمین‌های زراعی موجود برای کاهش این تهدیدات هستند، زیرا در حال حاضر، عملکرد واقعی مزارع کاکائو بسیار کمتر از ظرفیت تئوری آن‌ها است.
برخی راهکارهای عملی برای کاهش این شکاف عملکردی عبارتند از:
- بهبود مدیریت حاصل‌خیزی خاک
- استفاده بهینه از کودها
- سیستم‌های جنگل‌زراعی (Agroforestry) که در آن کاکائو در کنار گونه‌های دیگر درختان رشد می‌کند
جنگل‌زراعی مزایای متعددی دارد:
- درختان سایه‌دار دمای محیط را تعدیل کرده و رطوبت را تنظیم می‌کنند
- امکان ایجاد منابع درآمدی جدید برای کشاورزان را فراهم می‌آورند
دانا روزندال، یکی دیگر از پژوهشگران این پروژه، می‌گوید:
«انتخاب درختان سایه‌دار مناسب بسیار مهم است. برخی درختان آب زیادی مصرف می‌کنند و مشکلات خشکسالی را تشدید می‌کنند. بنابراین، باید گونه‌هایی انتخاب شوند که با شرایط آب‌وهوایی و خاک محلی سازگار باشند.»
سایر استراتژی‌ها شامل پرورش گیاهان کاکائوی مقاوم به خشکی و گرما و حمایت از کشاورزان از طریق آموزش‌های عملی است.
چشم‌انداز شکلات و قیمت‌ها
این پژوهش با همکاری چندین گروه دانشگاه واخنینگن – از جمله مرکز تجزیه و تحلیل سیستم‌های زراعی، گروه تولید محصولات گیاهی، و گروه بوم‌شناسی جنگل و مدیریت جنگل – همراه با شرکت‌های صنعت کاکائو، مؤسسات تحقیقاتی، سازمان‌های غیردولتی و دولت‌های محلی در چارچوب برنامه CocoaSoils انجام شده است.
افزایش دما و الگوهای بارندگی نامنظم در حال حاضر فشار زیادی به درختان کاکائو وارد کرده و به‌ویژه در ساحل عاج منجر به کاهش برداشت‌ها شده است.
این کاهش تولید باعث افزایش قیمت شکلات برای مصرف‌کنندگان شده و برخی تولیدکنندگان برای جبران کمبود کاکائو، از افزودنی‌هایی مانند تکه‌های بیسکویت در محصولات خود استفاده کرده‌اند.
با این حال، نیلز آنتن معتقد است که کاکائو آن‌قدر کمیاب نخواهد شد که شکلات فقط زیر میکروسکوپ قابل مشاهده باشد، اما این صنعت باید خود را با تغییرات اقلیمی سازگار کند.
تحقیقات در مورد اثرات تغییرات اقلیمی بر تولید کاکائو در غرب و مرکز آفریقا همچنان ادامه دارد. مطالعات کنونی بررسی می‌کنند که آیا این منطقه می‌تواند هم‌زمان با افزایش تقاضای جهانی، استانداردهای بدون جنگل‌زدایی (EUDR) را رعایت کند یا خیر.
این مطالعه در مجله Agricultural and Forest Meteorology منتشر شده است.
