آیا برچسب‌های تغذیه‌ای مواد غذایی بر پایه داده‌های ۵۰ سال پیش هستند؟

ما همیشه توصیه‌هایی درباره تغذیه سالم می‌شنویم: کاهش قند، افزایش مصرف سبزیجات، خوردن غذاهای محلی. اما یک پرسش مهم اغلب نادیده گرفته می‌شود: از کجا می‌دانیم مواد غذایی‌مان چه ارزش تغذیه‌ای دارند؟

پایگاه‌های داده ترکیبات غذایی (FCDBs)

پاسخ این پرسش در «پایگاه‌های داده ترکیبات غذایی» (Food Composition Databases – FCDBs) نهفته است. این پایگاه‌ها شامل اطلاعات مربوط به مواد مغذی مانند پروتئین، چربی، ویتامین‌ها و ترکیبات پیچیده‌تری مانند آنتی‌اکسیدان‌ها و فیتوشیمیایی‌ها هستند.

نقش پایگاه‌های داده در سلامت و سیاست‌گذاری

این پایگاه‌ها برای تغذیه‌دانان، سیاست‌گذاران، پژوهشگران و حتی کشاورزان حیاتی‌اند. اما آیا این داده‌ها قابل اعتمادند؟

وضعیت جهانی داده‌های غذایی

بر اساس یک بررسی تازه که در ژورنال Frontiers in Nutrition منتشر شده، بسیاری از FCDBها منسوخ، ناقص یا دسترسی‌ناپذیر هستند؛ مشکلی که در مناطقی که بیشترین نیاز به اطلاعات تغذیه‌ای دارند، شدت بیشتری دارد.

بررسی ۱۰۱ پایگاه داده از ۱۱۰ کشور

پژوهشگران ۱۰۱ پایگاه داده را از ۱۱۰ کشور بررسی کرده‌اند. یافته‌های آن‌ها نگران‌کننده است:

یافته‌های کلیدی:

• تنها ۳۰٪ از پایگاه‌ها واقعاً در دسترس عموم‌اند.
• فقط ۶۹٪ با سیستم‌های دیگر قابل تعامل‌اند.
• تنها ۴۳٪ امکان استفاده مجدد از داده‌ها را فراهم می‌کنند.

نابرابری جغرافیایی در دسترسی به داده‌ها

اروپا، آمریکای شمالی و بخش‌هایی از آسیا دسترسی بهتری به پایگاه‌های داده‌ای کامل دارند. اما کشورهای آفریقایی، جنوب شرق آسیا و آمریکای مرکزی با کمبود داده‌های به‌روز مواجه‌اند.

چرا این مسئله اهمیت دارد؟

پایگاه‌های داده تغذیه‌ای، پایه طراحی سیاست‌های غذایی، برنامه‌های سلامت و مقررات ایمنی غذایی‌اند. بدون این داده‌ها:

• شناسایی کمبودهای تغذیه‌ای دشوار است.
• برنامه‌های غذایی مدارس نمی‌توانند به درستی طراحی شوند.
• اصلاح ژنتیکی محصولات برای تغذیه بهتر امکان‌پذیر نیست.
• قوانین برچسب‌گذاری مواد غذایی اجرا نمی‌شوند.

هزینه فرهنگی نادیده گرفتن غذاهای بومی

جوامع بومی و روستایی اغلب سنت‌های غذایی غنی دارند. اگر این غذاها در پایگاه‌های داده ثبت نشوند، از برنامه‌های تغذیه‌ای و سیاست‌گذاری‌ها کنار گذاشته می‌شوند و در نهایت از مزارع و بازارها نیز حذف خواهند شد.

خلأهای داده‌ای در پایگاه‌های غذایی

تکیه بر داده‌های خارجی

بسیاری از FCDBها از داده‌های کشورهای دیگر استفاده می‌کنند. این کار نادرست است، زیرا میزان مواد مغذی یک غذا بسته به خاک، اقلیم، نوع کشت و روش پخت تغییر می‌کند.

نبود استاندارد جهانی

هیچ توافق جهانی درباره نام‌گذاری غذاها، تعاریف مواد مغذی یا واحدهای اندازه‌گیری وجود ندارد؛ موضوعی که مقایسه بین‌المللی را سخت می‌کند.

پوشش محدود ترکیبات غذایی

بیشتر پایگاه‌ها فقط ۳۸ ترکیب غذایی را فهرست می‌کنند، در حالی‌که تحقیقات جدید نشان می‌دهند غذاها هزاران بیومولکول دارند که بر سلامت تأثیر می‌گذارند.

به‌روزرسانی‌های بسیار محدود

حدود ۳۹٪ از پایگاه‌های داده طی پنج سال گذشته به‌روز نشده‌اند. برخی مانند پایگاه‌های داده اتیوپی و سریلانکا، از ۵۰ سال پیش تا کنون به‌روزرسانی نشده‌اند.

پیامدهای اقتصادی و بهداشتی داده‌های قدیمی

تغییر سریع سیستم غذایی

با تغییرات اقلیمی، مهاجرت و فناوری، الگوهای تغذیه در حال تحول‌اند. داده‌های قدیمی دیگر بازتاب‌دهنده واقعیت نیستند.

نیاز به منابع برای به‌روزرسانی

برای نگهداری FCDBهای قابل‌اعتماد، نیاز به آزمایشگاه، متخصص و بودجه پایدار است؛ چیزی که بسیاری از کشورهای با درآمد پایین و متوسط از آن بی‌بهره‌اند.

راه‌حلی نوآورانه: جدول تناوبی غذای جهانی

معرفی «Periodic Table of Food Initiative (PTFI)»

این طرح که توسط انجمن قلب آمریکا و ائتلاف تنوع زیستی و مرکز CIAT مدیریت می‌شود، به مسائل بنیادین FCDBها می‌پردازد.

تفاوت‌های کلیدی:

• فراتر رفتن از ۳۸ ماده غذایی رایج؛
• استفاده از فناوری‌های پیشرفته مانند متابولومیکس و طیف‌سنجی جرمی؛
• تحلیل بیش از ۳۰,۰۰۰ بیومولکول در هر غذا.

تمرکز جهانی و بومی هم‌زمان

بر خلاف بسیاری از پایگاه‌ها که فقط روی رژیم‌های ملی تمرکز دارند، PTFI به بررسی غذاهای سراسر جهان می‌پردازد، با توجه ویژه به غذاهای بومی و کمتر شناخته‌شده.

استاندارد طلایی در دسترسی به داده

PTFI به‌گونه‌ای طراحی شده که داده‌های آن قابل یافتن، قابل دسترس، قابل تعامل و قابل استفاده مجدد باشند. همه داده‌ها رایگان و با پروتکل‌های جهانی قابل استفاده‌اند؛ از دولت‌ها گرفته تا استارتاپ‌های غذایی.

نتیجه‌گیری: آینده تغذیه جهانی در گرو داده‌های دقیق

بدون درک مولکولی از مواد غذایی، بهبود تغذیه جهانی ممکن نیست. پایگاه‌های داده قدیمی و نابرابر بسیاری را در تاریکی نگه می‌دارند.

آنچه باید انجام شود:

• بهبود داده‌ها یعنی سیاست‌گذاری بهتر، مردم سالم‌تر و سیستم غذایی قوی‌تر.
• طرح‌هایی مانند PTFI امید به تغییر را زنده نگه می‌دارند.
• ما باید غذا را نه فقط به‌عنوان کالری یا ماده مغذی، بلکه به‌عنوان نماد فرهنگ، سلامت و تاب‌آوری بشناسیم.

نیاز به همکاری جهانی

جهان نیازمند فناوری پیشرفته، همکاری جهانی و عدالت در دسترسی به داده‌هاست. هر فردی حق دارد بداند چه چیزی می‌خورد و سنت غذایی‌اش ارزشمند شمرده شود.