زندگی با اختلال طیف اوتیسم (ASD) یا اختلال کم‌توجهی/بیش‌فعالی (ADHD) در دوران کودکی، به اندازه کافی دشوار است. اما حالا، دانشمندان اعلام کرده‌اند کودکانی که با این شرایط زندگی می‌کنند، در برابر آلاینده‌های شیمیایی رایج موجود در پلاستیک‌ها آسیب‌پذیری بیشتری دارند.
مطالعه‌ای جدید نشان داده است که بدن این کودکان، ماده بیسفنول A (BPA) را — که در بسیاری از محصولات پلاستیکی یافت می‌شود — با کارایی کمتری نسبت به سایر همسالان خود دفع می‌کند. این موضوع باعث می‌شود که مدت زمان بیشتری در معرض اثرات این ماده شیمیایی قرار بگیرند.
جزئیات مطالعه: BPA و روند دفع آن در بدن
سرپرست این مطالعه، دکتر تی. پیتر استاین از دانشکده پزشکی استئوپاتیک روآن-ویرتوا بوده است. پژوهشگران در این تحقیق، فرآیند گلوکورونیداسیون ادراری را بررسی کردند؛ فرآیندی که در آن کبد با افزودن یک مولکول قند، BPA را آماده دفع از بدن می‌کند.
یافته‌های کلیدی:
- کودکان مبتلا به ASD و ADHD، کارایی کمتری در دفع BPA داشتند.
- نرخ گلوکورونیداسیون BPA در گروه ASD حدود ۱۱٪ و در کودکان ADHD حدود ۱۷٪ کمتر از گروه کنترل بود.
- در مورد دفع ماده شیمیایی فتالات DEHP هم روند مشابهی دیده شد، اما این تفاوت از نظر آماری معنادار نبود.
به گفته استاین، این مطالعه نخستین «مدرک بیوشیمیایی سخت و قطعی» است که ارتباط بین کاهش دفع BPA و بروز اختلالات رشد عصبی را نشان می‌دهد.
آشنایی با ASD و ADHD
علائم اختلال طیف اوتیسم (ASD)
- چالش در ارتباطات اجتماعی
- رفتارهای محدود و تکراری
- حساسیت‌های حسی شدید نسبت به نور، صدا یا بافت
- تفاوت علائم از فردی به فرد دیگر
علائم اختلال کم‌توجهی/بیش‌فعالی (ADHD)
- بی‌توجهی مداوم
- بیش‌فعالی
- رفتارهای تکانشی
- مشکلات در تمرکز، سازماندهی و تکمیل کارها
هرچند این دو اختلال به طور جداگانه تشخیص داده می‌شوند، اما در برخی موارد می‌توانند همزمان در یک فرد وجود داشته باشند و ویژگی‌هایی مانند ضعف در عملکرد اجرایی و تنظیم هیجانی در هر دو دیده می‌شود.
BPA چگونه در بدن کودکان اثر می‌گذارد؟
فرآیند گلوکورونیداسیون، سمومی مانند BPA را به ترکیبات محلول در آب تبدیل می‌کند که سپس از طریق ادرار دفع می‌شوند. در این مطالعه، با استفاده از طیف‌سنجی جرمی، میزان BPA پیوند یافته و آزاد در ادرار اندازه‌گیری شد.
نتایج:
- درصد پایین‌تر دفع، نشان‌دهنده کارایی کمتر بدن در دفع این ماده است.
- حتی پس از کنترل غلظت ادرار از طریق سطح کراتینین، این تفاوت همچنان پابرجا ماند.
- از میان ۱۲ مسیر متابولیکی بررسی‌شده، تنها BPA و DEHP تفاوت معنی‌داری نشان دادند.
- کودکان ASD و ADHD الگوهای متابولیکی منحصربه‌فردی نسبت به BPA داشتند.
نقش BPA و DEHP به‌عنوان مختل‌کننده‌های هورمونی
این دو ماده به‌عنوان مختل‌کننده‌های غدد درون‌ریز عمل می‌کنند و در پیام‌رسانی هورمونی اختلال ایجاد می‌کنند. در صورتی که دفع این مواد در بدن مختل شود، در دوران حساس رشد مغز، مدت بیشتری در بدن باقی می‌مانند و می‌توانند پیامدهای بلندمدتی داشته باشند.
نکته:
گرچه زمینه ژنتیکی نیز در آسیب‌پذیری نقش دارد، اما این یافته‌ها یک مکانیسم زیستی قابل‌اندازه‌گیری را به عوامل محیطی مؤثر در ریسک ابتلا به اختلالات عصبی-رشد اضافه می‌کند.
شواهد از حیوانات آزمایشگاهی و مطالعات انسانی
- در حیوانات آزمایشگاهی، DEHP باعث تغییرات اپی‌ژنتیکی مانند متیلاسیون DNA می‌شود.
- در یک مطالعه در استرالیا روی ۸۴۷ کودک، مشخص شد قرار گرفتن در معرض DEHP در دوران پیش از تولد، با بروز علائم ASD و ADHD در آینده ارتباط دارد.
- بررسی اثرات متیلاسیون ژن‌ها و شبکه‌های سلولی عصبی نشان داد این تغییرات اپی‌ژنتیکی می‌تواند بین ۲۱٪ تا ۸۰٪ در بروز این علائم نقش داشته باشد.
شواهد ارتباط با آلاینده‌های محیطی
این مطالعه در کنار پژوهش‌های پیشین، ارتباط قوی بین اختلالات رشد عصبی و آلاینده‌های محیطی را تأیید می‌کند.
عوامل خطر محیطی:
- آلودگی هوا
- مواد ضدحریق
- آفت‌کش‌ها
نکته مشترک این مطالعات:
دوره زمانی قرار گرفتن در معرض آلاینده‌ها در دوران بارداری و اوایل زندگی اهمیت بیشتری دارد.
استانداردهای ایمنی و نگرانی‌ها
سازمان‌های نظارتی در سال‌های اخیر بارها استانداردهای ایمنی BPA را بازنگری کرده‌اند.
اما شواهد جدید حاکی از آن است که حتی این مقادیر برای گروه‌های حساس مانند کودکان مبتلا به ASD و ADHD کافی نیست.
پیامدهای این پژوهش چیست؟
این مطالعه ادعا نمی‌کند که BPA یا DEHP مستقیماً موجب اوتیسم یا ADHD می‌شوند، بلکه نشان می‌دهد کودکان مبتلا به این اختلالات، این مواد را با کارایی کمتری متابولیزه می‌کنند.
نکات کلیدی:
- BPA در بسیاری از محصولات روزمره وجود دارد: از قوطی‌های کنسرو و بطری‌های پلاستیکی گرفته تا قبض‌های حرارتی.
- این مسأله نگرانی درباره سطح مجاز این مواد برای همه کودکان، نه فقط گروه‌های آسیب‌پذیر را افزایش می‌دهد.
- جایگزین کردن ظروف شیشه‌ای و استیل، استفاده از غذای تازه به‌جای کنسرو، و پرهیز از تماس با قبض‌های حرارتی می‌تواند میزان تماس را کاهش دهد.
آینده پژوهش‌ها
مطالعات آینده باید بررسی کنند:
- آیا این نقص در دفع BPA از بدو تولد وجود دارد یا در طول زمان ایجاد می‌شود؟
- ارزیابی مسیرهای متابولیکی در طول زمان، و ردیابی تأثیر آن بر رشد عصبی.
- بررسی جهش‌های ژنتیکی در آنزیم‌های دفع‌کننده سموم.
- ارتباط قرار گرفتن در معرض BPA در دوران جنینی با تغییرات اپی‌ژنتیکی در نواحی کلیدی مغز.
نتیجه‌گیری:
کودکان مبتلا به ASD و ADHD در برابر آلودگی‌های روزمره هم از نظر ژنتیکی و هم از نظر متابولیکی آسیب‌پذیرترند.
این مطالعه توصیه‌ای برای درمان یا تشخیص نمی‌دهد، اما از والدین و سیاست‌گذاران می‌خواهد تماس کودکان با مواد شیمیایی در دوران بارداری و اوایل کودکی را جدی بگیرند.
منابع
این مطالعه در مجله PLOS ONE منتشر شده است.
