ذرات ریز پلاستیکی که به نام میکروپلاستیک‌ها شناخته می‌شوند، در همه چیز، از هوا گرفته تا آب و غذا، شناسایی شده‌اند. اکنون، یک مطالعه روی ۵۲ مغز اهدایی انسان تأیید کرده است که این میکروپلاستیک‌ها می‌توانند از سد خونی-مغزی عبور کرده و در نواحی عمیق مغز تجمع پیدا کنند.
شواهدی از وجود پلی‌اتیلن و سایر پلیمرها در مغز
محققان ردپای پلی‌اتیلن و سایر پلیمرها را در هر نمونه مغزی بررسی‌شده یافتند و مشاهده کردند که نمونه‌های جدیدتر، غلظت بیشتری از این مواد را نسبت به نمونه‌های قدیمی‌تر دارند.
دانشمندان کشف کردند که میزان پلاستیک در نمونه‌های سال ۲۰۲۴ از نمونه‌های سال ۲۰۱۶ بیشتر است که نشان‌دهنده افزایش مداوم آلودگی پلاستیکی است.
این پژوهش توسط متیو کمپن، استاد سم‌شناسی در دانشگاه نیومکزیکو، رهبری شده است. او با تأکید بر ضرورت احتیاط، تولید جهانی پلاستیک را عامل اصلی این بحران معرفی کرد.
میکروپلاستیک‌ها در مغز بیماران مبتلا به زوال عقل
کارشناسان همچنین بررسی کردند که آیا شرایط خاصی می‌تواند این تجمع را تشدید کند. آن‌ها متوجه شدند که مغز بیماران مبتلا به زوال عقل، سه تا پنج برابر بیشتر از سایر نمونه‌ها، ذرات پلاستیکی دارد.
کمپن در این زمینه گفت:
«هر بار که این مسئله را بررسی می‌کنیم، با خود می‌گوییم: آیا این وضعیت بدتر از آن چیزی است که تصور می‌کردیم؟»
دانشمندان با استفاده از میکروسکوپ الکترونی، اشکال عجیبی از این ذرات را مشاهده کردند. برخلاف تصور اولیه که این ذرات ممکن است شکل کروی داشته باشند، بسیاری از آن‌ها دارای لبه‌های تیز و ساختاری پولک‌مانند بودند. این شکل‌های نامتقارن احتمالاً تعامل متفاوتی با سلول‌های مغزی نسبت به ذرات گرد و صاف دارند.
میکروپلاستیک‌ها در سایر اندام‌های بدن
مطالعات پیشین وجود بقایای پلاستیک در اندام‌های مختلف انسان از جمله سرخرگ‌ها، کلیه‌ها و جفت جنین را تأیید کرده‌اند.
در مدل‌های آزمایشگاهی با موش‌ها، قرار گرفتن کوتاه‌مدت در معرض این ذرات مصنوعی باعث التهاب در چندین اندام شد.
برخی از دانشمندان هشدار داده‌اند که پیوند مستقیم بین بیماری‌های خاص و این ذرات سخت است، زیرا تقریباً همه افراد در معرض پلاستیک قرار دارند.
یک تیم تحقیقاتی دیگر دریافت که میکروپلاستیک‌ها در پیاز بویایی مغز وجود دارند که نشان می‌دهد این ذرات می‌توانند از مسیرهای مختلفی وارد بافت عصبی شوند.
مطالعه جدید شواهد بیشتری ارائه می‌دهد که این ذرات حتی می‌توانند در بخش‌های عمیق‌تر قشر پیشانی مغز نیز نفوذ کنند.
آیا میکروپلاستیک‌ها بر عملکرد مغز تأثیر می‌گذارند؟
پرسش‌های بی‌پاسخ بسیاری در مورد تأثیر این ذرات بر توانایی‌های ذهنی و سایر عملکردهای مغزی وجود دارد.
برخی دانشمندان اشاره کرده‌اند که افراد مبتلا به زوال عقل اغلب دارای سیستم‌های فیلترینگ ضعیف‌تری در مغز هستند و هنوز مشخص نیست که آیا تجمع پلاستیک عامل این بیماری است یا مغز این بیماران توانایی دفع این مواد را از دست داده است.
مطالعات حیوانی نشان داده‌اند که قرار گرفتن در معرض میکروپلاستیک‌ها با تغییرات جزئی در حافظه و نشانه‌هایی از استرس سلولی اولیه در برخی نواحی مغزی مرتبط است.
محققان معتقدند که چندین سال طول خواهد کشید تا مطالعات انسانی مشخص کنند که آیا این ذرات مستقیماً مشکلات عصبی ایجاد می‌کنند یا خیر.
واکنش صنعت و نگرانی‌های عمومی
تولیدکنندگان پلاستیک از خطرات احتمالی ناشی از افزایش میزان آلودگی پلاستیکی آگاه هستند. تلاش برای کاهش انتشار میکروپلاستیک‌ها همچنان یکی از اولویت‌های مهم است.
کیمبرلی وایز وایت، معاون امور علمی و نظارتی در شورای شیمی آمریکا، گفت:
«صنعت جهانی پلاستیک از تحقیقات علمی برای درک بهتر میکروپلاستیک‌ها حمایت می‌کند.»
برخی پیشنهاد داده‌اند که استفاده از ظروف قابل‌استفاده مجدد یا پوشیدن لباس‌های ساخته‌شده از الیاف طبیعی می‌تواند میزان تماس با این ذرات را کاهش دهد.
با این حال، بسیاری از دانشمندان بر این باورند که راه‌حل‌های سریع و آسانی وجود ندارد، زیرا استفاده از پلاستیک بسیار گسترده است و این ذرات از طریق هوا، غذا و آب پخش می‌شوند.
چالش‌های پیش رو
وقتی از متخصصان درباره راهکارهای جلوگیری از نفوذ میکروپلاستیک‌ها به مغز و سایر اندام‌های حیاتی سؤال شد، آن‌ها به بهبود روش‌های فیلتراسیون و وضع قوانین سختگیرانه‌تر بر ضایعات صنعتی اشاره کردند.
برخی نیز بر لزوم تحقیقات بیشتر برای شناسایی انواع پلاستیکی که بیشتر به ذرات ریز تبدیل می‌شوند، تأکید کردند. آن‌ها اضافه کردند که شکل، اندازه و ترکیب شیمیایی این ذرات ممکن است بر میزان آسیب‌پذیری آن‌ها تأثیر بگذارد.
زیست‌شناسان دریایی یادآوری کرده‌اند که هشدارهای اولیه درباره زباله‌های پلاستیکی در اقیانوس‌ها تا حد زیادی نادیده گرفته شدند، بنابراین اقدامات فوری برای سلامت انسان نیز ممکن است با موانع مشابهی روبه‌رو شود.
ریچارد تامپسون، استاد دانشگاه پلیموث که برای اولین بار اصطلاح میکروپلاستیک را به کار برد، اشاره کرد که اثبات ارتباط این ذرات با بیماری‌های خاص چالش بزرگی است.
افق‌های جدید در پژوهش‌های علمی
روش‌های نوین شناسایی به دانشمندان امکان داده‌اند که آنچه قبلاً نامرئی بود را ببینند.
ابزارهای تصویربرداری پیشرفته و تحلیل‌های شیمیایی در یک دهه اخیر دقیق‌تر شده‌اند و این یافته‌ها را معتبرتر کرده‌اند. بااین‌حال، بسیاری نگران هستند که مشکل حتی گسترده‌تر از آن چیزی باشد که آزمایش‌های فعلی نشان می‌دهند.
مطالعات همچنین به نقش سن، وضعیت سلامتی و سبک زندگی در میزان تجمع میکروپلاستیک‌ها در بدن اشاره کرده‌اند.
این تحقیق نشان داد که هیچ ارتباطی بین میزان میکروپلاستیک‌ها و سن درگذشتگان وجود ندارد، که این مسئله غیرمنتظره بود. پژوهشگران قصد دارند مطالعات بیشتری انجام دهند تا مشخص شود چه کسانی در معرض خطر بیشتری هستند.
افزایش شواهد و احتیاط در برابر خطرات
تنوع گسترده پلاستیک‌ها در زندگی روزمره، بررسی تأثیرات آن‌ها را دشوار کرده است. درحالی‌که پلی‌اتیلن، پلی‌پروپیلن و پلی‌استایرن از جمله رایج‌ترین انواع پلاستیک‌ها هستند، پلیمرهای دیگری نیز وجود دارند که می‌توانند به شکل ذرات ریز یا رشته‌های الیافی تجزیه شوند و در بافت‌های بدن گیر کنند.
کارشناسان تأکید دارند که نیازی به وحشت نیست، اما باید آگاه بود. افزایش آگاهی می‌تواند منجر به تغییر در فرآیندهای تولید، تصمیمات مصرف‌کنندگان و مدیریت پسماند شود.
کمپن هشدار داد که با افزایش تولید جهانی پلاستیک، اقداماتی باید انجام شود تا از افزایش بیشتر این ذرات در آینده جلوگیری شود.
امید به یافتن پاسخ‌های روشن‌تر
تحقیقات در این زمینه با سرعت در حال پیشرفت است.
تیم‌های بین‌المللی در حال بررسی روش‌های کاهش انتشار پلاستیک در محیط زیست هستند، از بازیافت بهتر گرفته تا استفاده از مواد جدیدی که تجزیه‌پذیرتر باشند.
این مطالعه در مجله Nature Medicine منتشر شده است.
