بسیاری از مردم به غرایز سگ‌ها در قضاوت شخصیت انسان‌ها اعتماد دارند. اگر سگی با فردی گرم برخورد کند، نشانه‌ای مثبت تلقی می‌شود؛ اما اگر از او فاصله بگیرد، ممکن است شک و تردید به‌وجود آید. با این حال، پرسش اصلی همچنان باقی‌ست: آیا سگ‌ها واقعاً انسان‌ها را ارزیابی می‌کنند؟
بررسی علمی توانایی سگ‌ها در قضاوت اجتماعی
پژوهش‌هایی با نتایج متناقض
دانشمندان سال‌هاست که بررسی می‌کنند آیا حیوانات – به ویژه سگ‌ها – توانایی قضاوت اجتماعی درباره انسان‌ها را دارند یا نه. یافته‌های گذشته نتایج متناقضی نشان داده‌اند، و پژوهش جدید نیز ابعاد تازه‌ای از این معما را آشکار کرده است.
چرا سگ‌ها ممکن است انسان‌ها را قضاوت کنند؟
درک شهرت در دنیای حیوانات
در دنیای حیوانات، «شهرت» به معنای شناسایی دیگران بر اساس رفتار گذشته آن‌هاست. برخی حیوانات این آگاهی را از تجربه مستقیم به‌دست می‌آورند، برخی دیگر از طریق دید زدن رفتار دیگران یا همان «شنود اجتماعی».
توانایی انتخاب شریک اجتماعی
این مهارت – که به آن ارزیابی توسط شخص ثالث می‌گویند – به حیوانات کمک می‌کند تا در روابط اجتماعی خود، شریک‌های مفیدتر را انتخاب کنند.
سگ‌ها، نامزدهای مستعد برای این قابلیت
با توجه به اینکه سگ‌ها به‌عنوان همراهان اهلی‌شده بشر پرورش یافته‌اند، به نظر می‌رسد توانایی ارزیابی رفتار انسان‌ها را داشته باشند. اما داده‌ها همیشه با این فرضیه هماهنگ نیستند.
طراحی پژوهش: سگ‌ها چگونه ارزیابی شدند؟
مشخصات آزمون
- تعداد سگ‌ها: ۴۰ سگ خانگی با سنین مختلف
- سن‌ها: سگ‌های جوان، بالغ و مسن
- روش: برخی سگ‌ها فقط مشاهده‌گر تعامل انسان‌ها با یک سگ دیگر بودند، برخی دیگر مستقیماً با انسان‌ها تعامل داشتند.
نقش انسان‌ها در آزمایش
- یکی از انسان‌ها نقش سخاوتمند را داشت و به سگ غذا می‌داد،
- دیگری خودخواه بود و از دادن غذا خودداری می‌کرد.
- هر سگ چند بار با هر دو فرد مواجه شد.
کنترل شرایط آزمون
- یکسان‌سازی محیط و شرایط بین آزمایش‌ها
- اجرای جلسات کنترل برای حذف متغیرهایی مانند رنگ لباس یا موقعیت مکانی انسان‌ها
نتایج: سگ‌ها به طور منظم کسی را ترجیح ندادند
نبود ترجیح مشخص
چه در آزمون شنود اجتماعی، چه در تعامل مستقیم، سگ‌ها به‌طور مداوم انسان سخاوتمند را ترجیح ندادند. این الگو در میان تمام سنین و در هر دو نوع آزمایش دیده شد.
«واضح است که شکل‌گیری شهرت ممکن است بسیار پیچیده‌تر از چیزی باشد که قبلاً تصور می‌شد، حتی برای سگ‌هایی که به‌طور نزدیک با انسان‌ها همکاری می‌کنند.»
— دکتر هوی-لام جیم، دانشگاه کیوتو
تجربه بیشتر هم تاثیری نداشت
سگ‌های مسن‌تر با تجربه بیشتر هم گرایش مشخصی نشان ندادند. حتی بعد از برخوردهای مکرر، رفتار محبت‌آمیز فرد سخاوتمند باعث ایجاد اعتماد یا علاقه بیشتر نشد.
پیچیدگی در قضاوت اجتماعی سگ‌ها
اصلاح ایرادات مطالعات پیشین
برخی مطالعات قبلی نشان می‌دادند که سگ‌ها می‌توانند قضاوت اجتماعی انجام دهند. اما این پژوهش جدید، ایرادات اساسی آن طراحی‌ها را در نظر گرفت و آن‌ها را اصلاح کرد:
- کنترل تمایل به انتخاب یک سمت خاص
- کاهش تأثیر دیداری بودن غذا یا انسان
- افزایش تعداد دفعات آزمایش برای فرصت یادگیری بیشتر
نتایج قابل‌توجه
با وجود این اصلاحات، بیشتر سگ‌ها یادگیری یا ترجیح خاصی نشان ندادند. فقط ۳ سگ از ۴۰ مورد، واکنش مشخصی داشتند: دو سگ فرد سخاوتمند را ترجیح دادند و یک سگ فرد خودخواه را.
چرا سگ‌ها ممکن است در قضاوت انسان‌ها مشکل داشته باشند؟
عوامل تأثیرگذار احتمالی
- سگ‌های خانگی معمولاً با انسان‌های دوستانه روبرو می‌شوند، پس شاید نیازی به ارزیابی سریع نداشته باشند.
- در زمان آزمایش، سگ‌ها گرسنه نبودند؛ بنابراین انگیزه دریافت غذا پایین بود.
- محیط باز دارای عوامل پرت‌کننده مانند آفتاب و سایه بود.
- بیش از یک‌سوم سگ‌ها سوگیری به سمت خاصی داشتند.
- حضور آشکار غذا نیز ممکن است توجه آن‌ها را از رفتار انسان منحرف کرده باشد.
مقایسه با شامپانزه‌ها
حتی شامپانزه‌ها – با وجود هوش بالا – در آزمایش‌های مشابه با مشکل مواجه شدند و نیاز به تکرارهای فراوان برای ایجاد ترجیح داشتند.
مسیرهای پیشنهادی برای پژوهش‌های آینده
چه باید تغییر کند؟
- استفاده از طراحی‌های دقیق‌تر و چندبُعدی‌تر
- بررسی سگ‌های آزاد یا سگ‌های کاری که وابستگی بیشتری به قضاوت اجتماعی دارند
- تغییر نشانه‌های اجتماعی، افزایش تضادهای احساسی
- آزمایش در محیط‌هایی که پیامدهای اجتماعی یا تغذیه‌ای اهمیت بیشتری دارد
«احتمال دارد نتایج منفی ما ناشی از چالش‌های روش‌شناختی در طراحی آزمایش باشد – به ویژه استفاده از آزمون‌های دوگزینه‌ای – نه به‌دلیل فقدان این توانایی در سگ‌ها.»
— دکتر جیم
جمع‌بندی: آیا سگ‌ها ما را قضاوت می‌کنند؟
شاید سگ‌ها ما را آن‌طور که تصور می‌کنیم، قضاوت نکنند. گرچه آن‌ها موجوداتی اجتماعی، وابسته به محبت و عادت هستند، اما قضاوت اجتماعی درباره غریبه‌ها ممکن است نیاز به تعامل‌های بیشتری داشته باشد.
این یافته‌ها به معنای بی‌هوشی یا نداشتن درک احساسی در سگ‌ها نیست. بلکه نشان می‌دهد فرآیند ساختن شهرت و اعتماد، پیچیده‌تر از آن چیزی است که قبلاً فکر می‌کردیم.
تا اطلاع ثانوی، شاید لازم باشد این باور قدیمی را بازنگری کنیم:
«سگ‌ها همیشه می‌دانند به چه کسی باید اعتماد کرد.»
