در باور عمومی این‌گونه تصور می‌شود که هر چه بیشتر خوراکی‌های شیرین مصرف کنیم، میل ما به شیرینی بیشتر می‌شود. اما بر اساس یک پژوهش جدید، این تصور دقیق نیست. نتایج این مطالعه نشان می‌دهد که مصرف بیشتر خوراکی‌های شیرین، تأثیری بر میزان علاقه افراد به طعم شیرین ندارد؛ نه آن را افزایش می‌دهد، نه کاهش.
پژوهش در دانشگاه واخنینگن هلند
بررسی تأثیر مصرف شیرینی بر ترجیحات چشایی
پژوهشگران دانشگاه واخنینگن در هلند به بررسی این سؤال پرداختند که آیا تغییر میزان خوراکی‌های شیرین در رژیم غذایی می‌تواند ترجیح افراد نسبت به طعم شیرین را تغییر دهد یا نه.
ساختار مطالعه
این پژوهش به مدت شش ماه انجام شد و شرکت‌کنندگان به سه گروه با رژیم‌های غذایی متفاوت از نظر میزان شیرینی تقسیم شدند. برخی رژیم‌ها سرشار از خوراکی‌های شیرین بودند، برخی دیگر بسیار کمتر، و گروه سوم ترکیبی متعادل از هر دو نوع غذا دریافت کردند.
نکته جالب آن‌که، صرف‌نظر از میزان قند مصرفی، ترجیحات شرکت‌کنندگان نسبت به طعم شیرین بدون تغییر باقی ماند.
ارتباط خوراکی‌های شیرین با کالری دریافتی
گفت‌وگو با پروفسور د. کیس دِ گراف
پروفسور کیس دِ گراف، استاد بازنشسته علوم حسی و رفتار غذایی در دانشگاه واخنینگن می‌گوید:
«ما دریافتیم که رژیم‌های غذایی با میزان شیرینی بیشتر یا کمتر، با تغییرات در مصرف انرژی یا وزن بدن همراه نبودند.»
وی افزود:
«هرچند بسیاری از افراد بر این باورند که خوراکی‌های شیرین موجب افزایش دریافت انرژی می‌شوند، اما یافته‌های ما نشان داد که صرفاً شیرینی عامل اصلی دریافت کالری اضافی نیست.»
نگاه تازه به تأثیر طعم شیرین در بلندمدت
شکافی در مطالعات پیشین
بیشتر مطالعات پیشین تنها اثرات کوتاه‌مدت مصرف شیرینی را بررسی کرده بودند، گاه فقط برای یک روز. به گفته د. دِ گراف:
«اکثر پژوهش‌ها که اثرات مواجهه تکراری با طعم شیرین را بر ترجیح طعم بررسی کرده‌اند، کوتاه‌مدت بوده‌اند. بنابراین، پرسش اساسی در مورد امکان‌پذیری تغییر ترجیحات طعم شیرین، بی‌پاسخ مانده بود.»
رویکرد دقیق‌تر در این پژوهش
تیم دانشگاه واخنینگن برای پاسخ به این سؤال، یک آزمایش بلندمدت و دقیق طراحی کرد. آن‌ها از روشی معتبر برای سنجش ترجیح طعم شیرین استفاده کردند و از غذاها و نوشیدنی‌های مخصوصی بهره بردند که بخشی از رژیم اصلی نبودند.
مطالعه طبق پروتکل ثبت‌شده و تأییدشده اخلاقی انجام شد و به‌صورت دقیق پیش رفت.
طراحی مطالعه چگونه بود؟
شرکت‌کنندگان و رژیم‌های غذایی
حدود ۱۸۰ داوطلب در این پژوهش شرکت کردند و به سه گروه تقسیم شدند: رژیم با خوراکی‌های بسیار شیرین، رژیم با خوراکی‌های کم شیرین، و رژیم متعادل.
هر دو هفته، بسته‌های غذایی و نوشیدنی به شرکت‌کنندگان داده می‌شد که نیمی از وعده‌های غذایی روزانه آن‌ها را تشکیل می‌داد. برای بقیه وعده‌ها نیز برنامه غذایی روزانه ارائه شد، اما شرکت‌کنندگان آزاد بودند در میزان مصرف تصمیم‌گیری کنند.
دسته‌بندی خوراکی‌ها
خوراکی‌ها با توجه به میزان شیرینی در پایگاه داده‌ای بر اساس ۵۰۰ غذای پرمصرف در هلند دسته‌بندی شدند.
نمونه خوراکی‌های شیرین:
- مربا
- شکلات شیری
- لبنیات شیرین‌شده
- نوشیدنی‌های حاوی قند
نمونه خوراکی‌های غیرشیرین:
- ژامبون
- پنیر
- کره بادام‌زمینی
- حمص
- پاپ‌کورن نمکی
- آب گازدار
چگونه ترجیحات سنجیده شد؟
ترجیح شرکت‌کنندگان نسبت به طعم شیرین در چند بازه زمانی سنجیده شد:
- پیش از شروع مطالعه
- دو بار در طول رژیم
- بلافاصله پس از پایان رژیم
- یک ماه و چهار ماه بعد از پایان رژیم
همچنین، داده‌هایی در مورد میزان انرژی دریافتی، ترکیب بدن، وزن، و شاخص‌های خون مرتبط با بیماری‌های قلبی-عروقی و دیابت (مانند گلوکز، انسولین، کلسترول) نیز گردآوری شد.
برای پیشگیری از هرگونه سوگیری، غذاها از نظر کربوهیدرات، چربی و پروتئین متعادل‌سازی شده بودند. همچنین، شرکت‌کنندگان با سن، جنسیت، و وزن مشابه به‌صورت تصادفی در گروه‌ها قرار گرفتند.
نتیجه: میزان میل به شیرینی ثابت ماند
در پایان شش ماه، گروهی که خوراکی‌های شیرین کمتری مصرف کرده بودند، علاقه‌ای کمتر به طعم شیرین نشان ندادند. همچنین، گروهی که بیشتر از دیگران خوراکی شیرین خورده بودند، میل بیشتری به آن پیدا نکردند. این یافته‌ها نشان می‌دهد که ترجیح افراد نسبت به طعم شیرین به‌راحتی تغییر نمی‌کند.
افزون بر آن، تفاوت در مصرف خوراکی‌های شیرین تأثیری بر وزن بدن، میزان انرژی دریافتی یا شاخص‌های خطر بیماری نداشت. پس از پایان پژوهش، عادت‌های غذایی شرکت‌کنندگان در عرض یک تا چهار ماه به حالت اولیه بازگشت.
«این یکی از نخستین مطالعاتی است که میزان شیرینی رژیم غذایی را در چارچوب واقع‌گرایانه‌ای تنظیم کرده است، یعنی بر اساس آنچه افراد در دنیای واقعی مصرف می‌کنند»، د. دِ گراف گفت.
وی افزود:
«برخی افراد از مصرف خوراکی‌های شیرین پرهیز می‌کنند چون فکر می‌کنند که مصرف مکرر باعث افزایش علاقه به شیرینی می‌شود، اما نتایج ما خلاف این را نشان می‌دهد.»
تأثیر بر الگوهای تغذیه‌ای سالم
آیا نتایج برای کودکان نیز صادق است؟
هرچند این مطالعه بر بزرگسالان متمرکز بود، پژوهشگران امیدوارند این یافته‌ها را در مورد کودکان نیز بررسی کنند. چراکه ترجیحات طعمی و الگوهای غذایی ممکن است در سنین پایین انعطاف‌پذیرتر باشند.
شناخت بهتر این فرآیند در کودکان می‌تواند به شکل‌گیری الگوهای تغذیه‌ای سالم‌تر در آینده کمک کند.
این یافته‌ها توسط «اوا چاد»، دانشجوی دکتری، در نشست سالانه انجمن تغذیه آمریکا (NUTRITION 2025) در اورلاندو ارائه شد. همچنین، جزئیات این پژوهش در بیانیه خبری دانشگاه واخنینگن منتشر شده است.
