اضافه‌وزن همیشه به آنچه می‌خوریم محدود نیست. پژوهشی گسترده از کشور استونی نشان می‌دهد که ژن‌های ما نیز نقش مهمی در وزن بدن دارند. این تحقیق که بیش از ۲۰۰ هزار نفر را مورد بررسی قرار داده، نشان می‌دهد DNA می‌تواند تعیین کند بدن هر فرد چقدر مستعد افزایش یا کاهش وزن است.
آیا ژن چاقی واقعاً وجود دارد؟
سال‌هاست دانشمندان به دنبال «ژن چاقی» هستند، اما نتایج اغلب ناامیدکننده بوده‌اند. مطالعه جدید نشان می‌دهد داستان پیچیده‌تر از وجود یک ژن واحد است. چاقی نتیجه عملکرد گروهی از ژن‌هاست که هرکدام سهم کوچکی دارند. وقتی عوامل محیطی، سبک زندگی و سن را هم اضافه کنیم، تصویر نهایی حتی پیچیده‌تر می‌شود.
نشانه‌های اولیه در شاخص توده بدنی (BMI)
در این پژوهش، شاخص توده بدنی یا BMI بیش از ۲۰۴ هزار بزرگسال استونیایی بررسی شد. BMI ابزاری ساده برای مقایسه قد و وزن است. هرچند کامل نیست و عواملی مانند سن یا عضله را در نظر نمی‌گیرد، اما تصویری کلی از روند وزن در جمعیت ارائه می‌دهد.
پژوهشگران به اولین رکورد ثبت‌شده از BMI هر فرد توجه ویژه‌ای داشتند، زیرا ژن‌ها معمولاً در سال‌های اولیه زندگی بیشترین تأثیر را دارند.
«با افزایش سن، عواملی مانند رژیم غذایی، بیماری‌ها و سبک زندگی نقش پررنگ‌تری پیدا می‌کنند.» – اریک آبنر، پژوهشگر ژنوم عملکردی در دانشگاه تارتو و نویسنده مطالعه
داستانی که DNA استونی تعریف می‌کند
دانشمندان با استفاده از روشی به نام مطالعه انجمنی سراسر ژنوم (GWAS) میلیون‌ها نشانگر ژنتیکی را بررسی کردند تا ارتباط آن‌ها با BMI مشخص شود. آنچه این پژوهش را منحصربه‌فرد کرد، تمرکز آن بر داده‌های ژنتیکی خاص جمعیت استونی بود؛ موضوعی که به پژوهشگران اجازه داد اثرات کوچک‌تری را شناسایی کنند که ممکن است در مطالعات جهانی پنهان بمانند.
گرچه استونیایی‌ها از نظر ژنتیکی به اروپایی‌ها شباهت دارند، اما این تحقیق تفاوت‌های ظریفی در عملکرد ژن‌های مرتبط با اشتها و وزن نشان داد.
گرسنگی در ژن‌ها نوشته شده است
یکی از یافته‌های جالب، ژنی به نام MC4R بود. نسخه‌ای از این ژن که در ۳.۵ درصد استونیایی‌ها یافت می‌شود، با BMI پایین‌تر ارتباط دارد. افرادی با این ژن معمولاً زودتر احساس سیری می‌کنند و کمتر غذا می‌خورند.
در مقابل، نسخه‌ای از ژن POMC که در تنها ۰.۸۵ درصد از استونیایی‌ها دیده می‌شود، اثر معکوس دارد. این ژن بر تولید هورمون‌های سرکوب‌کننده اشتها در مغز تأثیر می‌گذارد و باعث می‌شود فرد دیرتر احساس سیری کند.
- در زنان، این تغییر ژنی می‌تواند منجر به حدود ۳ کیلوگرم وزن اضافه شود.
- در مردان، تأثیر آن حدود ۱ کیلوگرم است.
آبنر حتی این پدیده را با سگ‌های نژاد لابرادور رتریور مقایسه کرد که نسخه مشابهی از ژن POMC دارند و به پرخوری و افزایش وزن معروف‌اند.
شروع اشتها از مغز
مطالعه همچنین ارتباط میان BMI و دو ژن دیگر به نام‌های ADGRL3 و PTPRT را آشکار کرد. این ژن‌ها در انتقال پیام‌های عصبی مغز نقش دارند و پیش‌تر با اختلالات توجه و یادگیری مرتبط دانسته می‌شدند. اکنون مشخص شده که ممکن است در کنترل اشتها نیز تأثیرگذار باشند.
دانشمندان معتقدند این ژن‌ها بر نحوه مدیریت هورمون‌های گرسنگی توسط مغز تأثیر می‌گذارند. اگر این فرضیه درست باشد، می‌توان از آن‌ها به عنوان اهداف جدید برای ساخت داروهای چاقی استفاده کرد.
درمان‌های شخصی‌سازی‌شده برای کاهش وزن
درمان‌های کاهش وزن تاکنون اغلب بر پایه یک نسخه واحد برای همه افراد بوده‌اند، اما واقعیت این است که بدن‌ها واکنش یکسانی نشان نمی‌دهند. ممکن است دو نفر رژیم و تمرین مشابهی را دنبال کنند، اما نتایج متفاوتی بگیرند چون ژن‌هایشان اشتها و متابولیسم را به‌طور متفاوتی کنترل می‌کنند.
نتایج این پژوهش نشان می‌دهد که درمان‌ها در آینده باید شخصی‌سازی شوند. پزشکان می‌توانند با بررسی ژنتیک هر فرد، مؤثرترین روش را انتخاب کنند تا روند کاهش وزن سریع‌تر و پایدارتر شود.
آینده داروهای ضد چاقی
پژوهشگران اکنون در حال آغاز مطالعه‌ای جدید هستند تا ببینند داروهای امروزی چاقی – مانند سمگلوتید (Semaglutide) – در افراد با ویژگی‌های ژنتیکی مختلف چه تأثیری دارند. از آنجا که این دارو بر هورمون‌های گرسنگی اثر می‌گذارد، ممکن است عملکرد آن بسته به DNA افراد متفاوت باشد.
با افزایش نرخ چاقی در استونی و سراسر جهان، چنین تحقیقات ژنتیکی می‌توانند راهی نو برای کنترل وزن ارائه دهند؛ نه از طریق توصیه‌های عمومی، بلکه با درمان‌های پزشکی مبتنی بر ژن‌های هر فرد.
نتایج کامل این پژوهش در مجله Nature Communications منتشر شده است.
جمع‌بندی: ژن‌ها راهنمای تناسب‌اندام آینده
این مطالعه ثابت می‌کند که ژن‌ها نه‌تنها در شکل بدن، بلکه در نحوه واکنش به گرسنگی، رژیم غذایی و داروها نقش مهمی دارند. درک دقیق‌تر از DNA می‌تواند کلید درمان‌های شخصی و مؤثر برای کنترل وزن در آینده باشد.
آیا تا به حال درباره تأثیر ژن‌ها بر اشتها و وزن خود فکر کرده‌اید؟ نظر خود را در بخش دیدگاه‌ها بنویسید یا این مقاله را با دوستانتان به اشتراک بگذارید.
