گفتوگوهای خانوادگی اغلب نقش مهمی در شکلگیری یادگیری، رشد فردی و درک انسان از جهان پیرامون دارد. این موضوع بهویژه زمانی اهمیت بیشتری پیدا میکند که این گفتوگوها میان نسلهای مختلف شکل بگیرد.
پدربزرگ و مادربزرگها معمولاً داستانها، توصیهها و تجربههای زندگی خود را به اشتراک میگذارند؛ نکاتی که والدین همیشه آنها را منتقل نمیکنند. این گفتوگوهای روزمره میتوانند بر ارزشها، اعتمادبهنفس و نگرش نسل جوان نسبت به جامعه اثرگذار باشند.
افزایش نقش پدربزرگ و مادربزرگها در زندگی نوهها
در دهههای اخیر، سبک زندگی خانوادگی تغییرات قابل توجهی داشته است. طول عمر افزایش یافته، خانوادهها اغلب از نظر جغرافیایی از هم دورتر شدهاند و فناوری نقش پررنگتری در حفظ ارتباطات ایفا میکند.
در نتیجه، پدربزرگ و مادربزرگهای امروزی بیش از گذشته در زندگی نوههای خود حضور فعال دارند.
پژوهشگران دانشگاه Washington University in St. Louis تلاش کردند بررسی کنند این گفتوگوها دقیقاً چه ماهیتی دارند و چرا تا این اندازه مهم هستند.
این تحقیق بهجای تمرکز صرف بر تعداد دفعات تماس، محتوای گفتوگوها و تفاوت آنها در خانوادههای مختلف را بررسی میکند. هدف اصلی، درک نقش پدربزرگ و مادربزرگها در شکلدهی نگرش نسلهای جوان است.
پیری و پویایی زندگی خانوادگی
این پژوهش بر پایه مطالعهای بلندمدت با نام شبکه شخصیت و پیری سنتلوئیس (SPAN) انجام شده است. این مطالعه از سال ۲۰۰۷ با حدود ۱۶۰۰ فرد میانسال آغاز شد و پژوهشگران در طول زمان وضعیت آنها را پیگیری کردند.
امروزه حدود ۵۰۰ نفر از شرکتکنندگان همچنان در این پژوهش حضور دارند و وارد دوران پدربزرگ یا مادربزرگ بودن شدهاند. این بازه زمانی طولانی امکان بررسی تغییر روابط خانوادگی و نقشها با افزایش سن را فراهم کرده است.
با وجود اهمیت پدربزرگ و مادربزرگها در ساختار خانواده، پژوهشهای پیشین کمتر به جزئیات روزمره این نقش پرداختهاند و تمرکز آنها بیشتر بر والدین بوده است.
«بخشی از این پروژه به طراحی پرسشنامهای اختصاص داشت که بتواند فرآیند واقعی پدربزرگ و مادربزرگ بودن را ثبت کند.»
— پاتریک هیل، استاد علوم روانشناسی و مغز
این پرسشنامه به پدربزرگ و مادربزرگها اجازه داد درباره گفتوگوهای واقعی خود صحبت کنند، نه فقط احساسات کلی نسبت به خانواده.
پدربزرگ و مادربزرگها درباره چه موضوعاتی صحبت میکنند؟
پژوهشگران موضوعات پرتکرار در گفتوگوهای میان پدربزرگ و مادربزرگها و نوهها را بررسی کردند. تفاوتهای مرتبط با جنسیت و نژاد نیز در این تحقیق مورد توجه قرار گرفت.
همچنین ارتباط این گفتوگوها با حس هدفمندی بررسی شد. بسیاری از پدربزرگ و مادربزرگها این مکالمات را عاملی برای احساس مفید بودن، امیدواری و مشارکت در ساخت آینده میدانستند.
نتایج نشان میدهد موضوعات ساده اهمیت بالایی دارند. صحبت درباره مدرسه، کار، دوستیها و مسائل اجتماعی به تقویت پیوندهای عاطفی کمک میکند و امکان انتقال ارزشها را بدون آموزش رسمی فراهم میسازد.
نقش فناوری در ارتباط میان نسلها
فناوریهای ارتباطی مدرن نقش مهمی در حفظ روابط میان نسلها ایفا میکنند. بسیاری از خانوادهها دیگر بهصورت چندنسلی در یک خانه زندگی نمیکنند و تماس حضوری کاهش یافته است.
تماسهای تلفنی، تماس تصویری و پیامرسانها این فاصله را جبران کردهاند.
«پدربزرگ و مادربزرگها به لطف فناوری دسترسپذیرتر شدهاند، حتی زمانی که خانوادهها از هم دورتر زندگی میکنند.»
بیشتر گفتوگوها از طریق تماس یا پیام انجام میشد، اما پژوهش نشان داد ارتباط دیجیتال نیز میتواند روابطی عمیق و معنادار ایجاد کند.
تفاوتهای جنسیتی در ارتباط با نوهها
نتایج نشان میدهد مادربزرگها معمولاً ارتباط بیشتری با نوهها دارند. موضوعات این گفتوگوها اغلب شامل شغل، دوستیها، تغییرات اجتماعی و نژادپرستی است.
این تفاوت تا حدی به امید به زندگی بالاتر زنان بازمیگردد، اما نقشهای اجتماعی نیز تأثیرگذار هستند. بسیاری از مادربزرگها خود را نگهبان روایتها و داستانهای خانوادگی میدانند.
نژاد، هویت و تجربه زیسته
نژاد نیز بر محتوای گفتوگوها اثرگذار بود. پدربزرگ و مادربزرگهای سیاهپوست بیشتر درباره نژاد، نژادپرستی و هویت صحبت میکردند.
این گفتوگوها اغلب بر چگونگی مواجهه با ساختارهای نابرابر اجتماعی تمرکز دارند و تجربه زیسته عمق بیشتری به این آموزشها میبخشد.
دیدگاه نوهها؛ مرحله بعدی پژوهش
تا این مرحله، پژوهش تنها دیدگاه پدربزرگ و مادربزرگها را بررسی کرده است. گام بعدی، جمعآوری نظر نوهها درباره این روابط خواهد بود.
«در حال حاضر فقط یک طرف داستان را داریم و هنوز نمیدانیم نوهها این روابط را چگونه میبینند.»
پژوهشگران همچنین قصد دارند بررسی کنند چه کسی معمولاً آغازکننده تماس است و این موضوع چه تأثیری بر نتایج بلندمدت دارد.
چرا حفظ ارتباط میان نسلها اهمیت دارد؟
نتایج این پژوهش نشان میدهد ارتباط میان نسلها برای سلامت عاطفی هم سالمندان و هم نوهها اهمیت دارد.
حتی تماسها و پیامهای کوتاه نیز میتوانند نقش مهمی در حفظ پیوندهای خانوادگی ایفا کنند.
این گفتوگوهای روزمره به خانوادهها کمک میکند در گذر زمان، آگاه، متصل و ریشهدار باقی بمانند.
این پژوهش در نشریه علمی Research in Human Development منتشر شده است.
اگر این موضوع برایتان جذاب بود، تجربه خودتان از ارتباط با پدربزرگ و مادربزرگها را در بخش نظرات بنویسید یا مقاله را با دیگران به اشتراک بگذارید.
