اگر در شبکههای اجتماعی عبارت «رنگ مو» را جستوجو کنید، احتمالاً با تصاویر الهامبخش از موهای رنگارنگ و درخشان مواجه میشوید. اما در کنار این تصاویر، ویدئوهایی هم دیده میشود که هشدار میدهند رنگ کردن مو چندان هم بیخطر نیست و ممکن است با سرطان یا مشکلات باروری ارتباط داشته باشد.
اگر شما هم جزو حدود ۸۰ درصد زنانی هستید که در ایالات متحده موهای خود را رنگ میکنند، احتمالاً با دیدن این تیترها از خود میپرسید: واقعاً در رنگ مو چه موادی وجود دارد و آیا استفاده از آن ایمن است؟
سامانتا شیلدروت، دکترای اپیدمیولوژی محیطی از دانشگاه بوستون میگوید:
«هنوز چیزهای زیادی وجود دارد که باید درباره آنها یاد بگیریم، اما دادههایی که تاکنون در دست داریم به اندازهای هستند که باعث نگرانی درباره میزان مواجهه ما با این مواد شوند.»
رنگ مو چقدر خطرناک است؟
نگرانی اصلی درباره رنگ مو مربوط به خود مو نیست، بلکه به زمانی برمیگردد که مواد شیمیایی آن از طریق پوست جذب بدن میشوند.
ملانی مکلین، متخصص پوست و پژوهشگر حوزه تحقیق و توسعه توضیح میدهد:
«پوست سر دارای جریان خون بسیار غنی است. این مواد شیمیایی از پوست سر جذب میشوند و وارد جریان اصلی خون میشوند.»
بر اساس پژوهشی که در نشریه Scientific Reports منتشر شده، افرادی که از رنگ مو استفاده میکنند سطح کاملاً متفاوتی از دستکم ۱۱ متابولیت شیمیایی در خون خود دارند، در مقایسه با افرادی که از رنگ مو استفاده نمیکنند.
این موضوع چه معنایی برای سلامت بدن دارد؟ پاسخ قطعی ساده نیست، زیرا آزمایشهای بالینی مستقیمی وجود ندارد که نشان دهد یک محصول خاص بهطور مستقیم خطر بیماری را افزایش میدهد. با این حال، مطالعات همگروهی و مورد-شاهدی ارتباطهایی میان استفاده از رنگ مو و برخی پیامدهای منفی سلامت نشان دادهاند.
مرور تازهای از ۹۶ مقاله علمی نشان میدهد زنانی که تنها یک یا دو بار از رنگ موی دائمی یا نیمهدائمی استفاده کردهاند، با افزایش ۷ درصدی خطر سرطان سینه مواجه بودهاند. این رقم در زنانی که بین ۳۵ تا ۸۹ بار از رنگ مو استفاده کردهاند به ۳۱ درصد افزایش یافته است. همچنین رنگ موی دائمی در افرادی با برخی ویژگیهای ژنتیکی خاص با افزایش ۲۵۰ درصدی خطر سرطان مثانه ارتباط داشته است.
مکلین در اینباره میگوید:
«استفاده مداوم از این مواد شیمیایی در طول زمان میتواند با خطرات سلامتی همراه باشد. این یک روند تدریجی است.»
تفاوت رنگ موی دائمی، نیمهدائمی و موقت
رنگهای دائمی به لایه میانی مو یعنی کورتکس نفوذ میکنند، رنگدانههای طبیعی را از بین میبرند و رنگ جدید را جایگزین میکنند. رنگهای نیمهدائمی و موقت تنها لایههای بیرونی مو را رنگ میکنند و به مرور شسته میشوند.
پژوهشگران به گروهی از مواد شیمیایی به نام آمینهای آروماتیک در رنگهای دائمی اشاره میکنند. این مواد به تثبیت رنگ روی مو کمک میکنند، اما ممکن است خطر سرطان را افزایش دهند. این ترکیبات میتوانند به DNA متصل شوند و زمینهساز جهشهای سرطانی شوند. همچنین ممکن است با تقلید یا مسدود کردن هورمون استروژن بر سلامت باروری اثر بگذارند.
رنگ مو و سلامت باروری
یک مطالعه همگروهی جدید از تیم پژوهشی شیلدروت نشان میدهد زنانی که از رنگ مو استفاده میکنند ممکن است با خطر بالاتر ابتلا به فیبرومهای رحمی مواجه شوند. فیبرومها تودههای غیرسرطانی هستند که میتوانند باعث درد یا کاهش باروری شوند.
در این مطالعه مشخص شد زنانی سیاهپوست که طی ۱۲ ماه گذشته از رنگهای موقت مو استفاده کرده بودند، با افزایش ۹۸ درصدی خطر ابتلا به فیبروم مواجه بودهاند.
شیلدروت توضیح میدهد:
«فیبرومها معمولاً به استروژن بسیار حساس هستند. اگر مادهای شیمیایی در بدن نقش استروژن را تقلید کند، میتواند بر نحوه رشد و شکلگیری این تودهها اثر بگذارد.»
او همچنین اشاره میکند که رنگهای موقت معمولاً ایمنتر از رنگهای دائمی در نظر گرفته میشوند، زیرا آمینهای آروماتیک کمتری دارند. اما نتایج این مطالعه پرسشهای جدیدی درباره ایمنی آنها مطرح کرده است.
آیا رنگ موهای امروزی ایمنتر از گذشته هستند؟
بخش زیادی از پژوهشهای مربوط به ایمنی رنگ مو به دهههای گذشته بازمیگردد، بنابراین ممکن است تصور شود این دادهها قدیمی هستند. اما واقعیت این است که ترکیبات اصلی رنگ مو تغییر چندانی نکردهاند.
البته پیشرفتهایی هم وجود داشته است. پیش از سال ۱۹۸۰، برخی رنگها حاوی آمینهای آروماتیک سرطانزا بودند که بعدها حذف شدند. با این حال، موادی مانند پارافنیلن دیآمین (PPD) که بهعنوان مادهای مشکوک به سرطانزایی شناخته میشود، همچنان در بسیاری از فرمولاسیونهای امروزی وجود دارد.
در ایالات متحده، لایحهای در مجلس نمایندگان پیشنهاد شده که استفاده از موادی مانند m-Phenylenediamine، o-Phenylenediamine و ۱۳ ترکیب بالقوه مضر دیگر را در محصولات مراقبت شخصی ممنوع میکند.
با این حال، شیلدروت هشدار میدهد که جایگزین شدن این مواد لزوماً به معنای ایمنتر بودن نیست:
«در صنعت و حتی در حوزه علمی پدیدهای به نام موشبازی شیمیایی وجود دارد. یعنی یک ماده ممنوع میشود و معمولاً با مادهای دیگر جایگزین میشود که ممکن است به همان اندازه سمی یا حتی سمیتر باشد.»
ایمنترین روش استفاده از رنگ مو چیست؟
تشخیص اینکه کدام رنگ مو از بقیه ایمنتر است کار سادهای نیست. شیلدروت میگوید:
«نمیتوانیم بهطور مشخص بگوییم این نوع رنگ دقیقاً بد است و باید از آن اجتناب کرد.»
بسیاری از مطالعات بر اساس پرسشنامههای مصرفکنندگان انجام شدهاند و اطلاعات دقیقی درباره برند یا فرمولاسیون ارائه نمیدهند. با این حال، میتوان با رعایت چند نکته خطرات بالقوه را کاهش داد.
برچسب محصولات را بررسی کنید
به دنبال رنگهایی باشید که فاقد PPD یا سایر آمینهای آروماتیک مانند m-Aminophenol هستند. رنگهای گیاهی یا بر پایه مواد طبیعی معمولاً از این ترکیبات کمتری دارند. همچنین بهتر است از محصولاتی استفاده شود که فاقد آمونیاک و سدیم لوریل سولفات هستند.
شیلدروت پیشنهاد میکند از پایگاه داده آنلاین Environmental Working Group استفاده کنید که محصولات را بر اساس ترکیباتشان امتیازدهی میکند.
فاصله بین دفعات رنگ کردن را افزایش دهید
تحقیقات نشان میدهد بیشترین خطر متوجه آرایشگرانی است که بهصورت حرفهای و مداوم مو رنگ میکنند. اما برای مصرفکنندگان عادی هم استفاده مکرر با افزایش خطر همراه است. بهتر است فاصله بین ترمیم رنگ را بیشتر کنید و مدام رنگ مو را تغییر ندهید.
از پوست سر و دستها محافظت کنید
مکلین توصیه میکند پیش از رنگ کردن، لایه نازکی از وازلین روی پوست سر بمالید و حتماً از دستکش استفاده کنید. هدف این است که جذب مواد شیمیایی از طریق پوست کاهش یابد.
رنگ مو را با سایر درمانهای مو ترکیب نکنید
برخی مطالعات نشان میدهند استفاده همزمان از صافکنندههای مو و رنگ مو ممکن است خطر سرطان را افزایش دهد. اگر نمیخواهید این درمانها را کنار بگذارید، حداقل بین آنها فاصله زمانی ایجاد کنید.
مکلین میگوید:
«این درمانها معمولاً هر شش تا هشت هفته یکبار توصیه میشوند، اما برخی افراد هر دو هفته یکبار از آنها استفاده میکنند و این موضوع خطر را بالا میبرد.»
به موهای مصنوعی رنگ اضافه نکنید
بررسی اخیر Consumer Reports نشان داده برخی بافتهای موی مصنوعی حاوی بنزن هستند که مادهای سرطانزا است. افزودن رنگ مو میتواند این خطر را تشدید کند.
خیلی زود شروع نکنید
مکلین نسبت به رنگ کردن مو در سنین نوجوانی ابراز نگرانی میکند. او توصیه میکند کودکان و نوجوانان تا حد امکان از رنگ مو دوری کنند، زیرا سیستم باروری آنها هنوز در حال رشد است و مواجهه با مواد شبهاستروژن میتواند خطرات بلندمدت داشته باشد.
نتیجهگیری
اگرچه هنوز پاسخهای قطعی درباره خطرات رنگ مو وجود ندارد، اما شواهد علمی نشان میدهد استفاده مکرر و طولانیمدت از رنگ مو میتواند با افزایش برخی خطرات سلامتی همراه باشد. انتخاب آگاهانه محصولات، کاهش دفعات استفاده و رعایت نکات ایمنی میتواند میزان این خطرات را کمتر کند.
اگر این مقاله برایتان مفید بود، آن را با دوستان خود به اشتراک بگذارید یا تجربهتان از استفاده از رنگ مو را در بخش نظرات بنویسید.
